نقش برجسته تنگ چوگان در حال نابودی/ نفوذ آب در سنگ نگاره مهار نشد

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: تنگ چوگان در نزدیکی شهر کازرون در استان فارس یکی از بی نظیر ترین جاذبه‌های باستانی و طبیعی ایران محسوب می‌شود. در بخش جنوبی تنگ چوگان شهر باستانی بی شاپور قرار دارد که یکی از مهمترین شهرهای سلسله ساسانی بوده که در کنار رود شاپور واقع شده است.

مهم‌ترین سنگ نگاره‌های دوره ساسانی را می‌توان در تنگ چوگان از نزدیک بازدید کرد، اگر جهت رودخانه را در نظر بگیریم چهار سنگ نگاره در سمت چپ و دو سنگ نگاره در سمت راست رودخانه واقع شده است.

اولین نقش برجسته شاپور اول در مرکز نقش و سوار بر اسب به تصویر کشیده شده است. جنازه گردیانوس در زیر پاهای اسب شاپور افتاده و دستان والریان به نشانه اسارت در دست شاپور قرار دارد. فیلیپ نیز در جلوی اسب شاپور زانو زده و تقاضای صلح دارد در این نقش برجسته ۱۱۵ پیکر دیده می‌شود که از این نظر رکورددار نقش برجسته‌های ایرانی به شمار می‌آید. دومین نقش برجسته مربوط به پیروزی بهرام دوم بر اعراب بیابانگرد می‌باشد. سومین نقش برجسته که کامل‌ترین و زیباترین نقش برجسته زمان ساسانی به شمار می‌آید مراسم دریافت فر ایزدی (حلقه شهریاری) توسط بهرام اول از اهورامزدا را به تصویر کشیده است.

نقش برجسته چهارم صحنه پیروزی بهرام دوم (شاپور دوم- ذوالاکتاف) بر یاغیان را به تصویر کشیده است در این نقش پادشاه در مرکز نقش نشسته بر تخت و به صورت روبرو به تصویر کشیده شده است در حالی که در سمت راست او سربازان و سرداران ایرانی به احترام ایستاده و اسرا و یاغیان در سمت چپ توسط سربازان ساسانی به حضور شاه آورده می‌شوند. نقش برجسته پنجم که در سمت راست تنگه واقع شده و سالم‌ترین نقش برجسته در میان نقوش ۶ گانه است نیز به پیروزی شاپور بر دولت روم اختصاص دارد.

ششمین نقش برجسته که در سمت راست تنگه و در کنار جاده واقع شده است، بیشترین آسیب را طی دوره‌های مختلف دیده و قسمت‌های بالای آن تقریباً از بین رفته است. در این نقش برجسته مراسم دریافت فر ایزدی (حلقه شهریاری) توسط شاپور اول از اهورامزدا و همچنین پیروزی وی در جنگ با رومیان به تصویر کشیده شده است.

پیش از این خبرگزاری مهر در گزارشی به وضعیت نقش برجسته ششم پرداخته بود که با درگیر آسیب‌های جدی شده است اما هنوز برای مرمت و رفع مشکلات جدی این سنگ نگاری اقدامی صورت نگرفته است.

یک فعال حوزه میراث فرهنگی ضمن معرفی نقش برجسته‌های موجود در تنگ چوگان گفت: نقش برجسته‌های این منطقه تاریخی در دیواره کوه قرار دارند، اولین نقش برجسته در سمت چپ ورودی تنگه بزرگترین نقش برجسته ساسانی و تنها نقش برجسته محدب از دوران ساسانی در فلات ایران به شمار می‌رود که بیشترین آسیبی که در سنوات گذشته دیده ناشی از حرکت مداوم آب بر روی پوسته نقش برجسته است.

محسن عباسپور افزود: مابقی نقش برجسته‌ها به طور طبیعی در معرض نور، باد، باران و عوامل فرسایشی قرار دارند ولی متأسفانه این نقش برجسته از آبی که از پشت دیواره‌های کوه به درون نقش برجسته نفوذ کرده، سرازیر و روی پوسته نقش برجسته حرکت می‌کند و باعث شکل‌گیری گلسنگ‌ها و افزایش روند فرسایش در نقش برجسته شده است.

با این روند فرسایش اقدامات مرمتی نمی‌تواند نتیجه بخش باشد

وی ادامه داد: برای جلوگیری از نابودی کامل این آثار ارزشمند تاریخی اول باید مطالعات علمی درستی در رابطه با لایه‌های سنگی پشت این نقش برجسته انجام شود و با توجه به نظرات علمی و کارشناسی متخصصان باستان شناسی مرمت پوسته بیرونی نقش برجسته صورت گیرد در غیر این هرگونه اقدامی اعم از استحکام بخشی یا مرمت عملاً ناپایدار خواهد بود و طی چند مدت مجدداً شاهد برون ریزی و اثر گذاری آب بر روی پوسته‌های درونی و بیرونی نقش برجسته خواهیم بود.

چالش اصلی شهر باستانی بی شاپور انفعال پایگاه پژوهش این منطقه است

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به معضلات شهر تاریخی بی شاپور گفت: امروزه یکی از بزرگترین چالش‌های شهر باستانی بی شاپور عدم پویایی و فعالیت پایگاه جهانی پژوهش در منطقه بی شاپور است، در سال ۹۷ همزمان با هم هفت اثر ساسانی قلعه دختر، شهر گور و کاخ اردشیر در شهرستان فیروزآباد، کاخ ساسانی در شهرستان سروستان و همچنین شهر بی شاپور، نقوش برجسته تنگ چوگان و غار شاپور در شهرستان کازرون ثبت جهانی شدند که امروزه شاهد فعالیت‌های متعدد و ارزشمند پایگاه پژوهشی فیروزآباد در زمینه‌های حفاظت، کاوش، جذب باستان شناسان داخلی و خارجی و… هستیم ولی متأسفانه پایگاه پژوهشی بی شاپور در انزوا فرو رفته است. باید عزمی در این پایگاه شکل و مطالعات علمی و تحقیقاتی در رابطه با حوزه‌های مختلف شهر تاریخی بی شاپور از جمله علل فرسایش نقش برجسته‌های تنگ چوگان توسط متخصصان صورت گیرد و اقداماتی برای جلوگیری از فرسایش بیشتر این تمدن کهن ایرانی انجام شود.

منطقه کازرون ظرفیت‌های تاریخی و باستانی بسیاری دارد

عباسپور در پایان گفت: ظرفیت‌های تاریخی و باستانی منطقه کازرون با توجه به شرایط ارتباطی این شهرستان با مناطق جنوب بسیار حائز اهمیت است و می‌توان این شهرستان را به عنوان یک پایلوت بزرگ گردشگری در جنوب کشور قلمداد کرد. وجود بیش از ۲۵۰ اثر تاریخی از دوران مختلف اعم از دوران پیش از تاریخ تا دوران متعدد اسلامی حاکی از این است که این منطقه دارای ظرفیت‌های بسیاری در زمینه پژوهش‌های باستان شناسی و امثالهم دارد، علی رغم این ظرفیت‌های ارزشمند که یک مقوله آن شهر تاریخی بی شاپور است متأسفانه شاهد عدم وجود رشته‌های باستان شناسی در دانشگاه‌های کازرون، عدم پویایی سازمان‌های متولی و فعالیت پایگاه پژوهشی بی شاپور هستیم، اگر به راستی این موضوع دغدغه متولیان امر است باید دولت نقش راهبردی و اثرگذاری جهت بهبود وضعیت فعلی ایفا و تغییرات اساسی ایجاد کند.