منطقه پروازممنوع بشردوستانه چیست؟

 منطقه پروازممنوع بشردوستانه چیست؟

ناتو به مدت دو سال بر فراز بوسنی و هرتزگوین منطقه پروازممنوع عملیاتی برقرار کرد و طی آن، ۱۲ کشور عضو ناتو در مجموع ۱۰۰ هزار و ۴۲۰ سورتی پرواز در آن منطقه انجام دادند

گروهی از کارشناسان سیاست خارجی از دولت بایدن خواسته‌اند که آسمان اوکراین را موقتا منطقه پرواز ممنوع «بشردوستانه» اعلام کند. استدلال آن‌ها این است که اگر این اقدام صورت نگیرد، «احتمالا جوی خون» (در اوکراین) به راه خواهد افتاد.

به گزارش ایندیپندنت، این کارشناسان با اشاره به عهد «دیگر هرگز» که پس از هولوکاست بارها بیان شده است، گفته‌اند که مردم اوکراین باید ببینند که این تعهد شامل حال آن‌ها نیز می‌شود، یا نه.

در نامه سرگشاده این گروه (شامل ژنرال بازنشسته فیلیپ بریدلاو، فرمانده عالی سابق متفقین اروپا، و پائولا دوبریانسکی، معاون سابق وزیر امور خارجه در امور جهانی که با پنج رئیس جمهوری همکاری کرده است) که این هفته منتشر شد، آمده است: «تصمیم ولادیمیر پوتین به حمله به اوکراین منجر به ویرانی و تلفات جانی بسیاری برای اوکراینی‌ها شده است. جنگ تهاجمی بی‌دلیل، ناموجه و از پیش برنامه‌ریزی شده او بزرگترین بحران را پس از پایان جنگ جهانی دوم، در قاره اروپا ایجاد کرده است.»

در ادامه این بیانیه آمده است: «به‌رغم تلاش‌های واقعا قهرمانانه سربازان اوکراینی و شهروندان عادی برای مقاومت در برابر نیروهای غارتگر روسیه، ارتش پوتین آماده حملات بیشتر به شهرهای بزرگ اوکراین، از جمله کی‌یف، پایتخت آن کشور است.»

ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین، بارها از آمریکا و سایر کشورهای عضو ناتو خواسته است که برای محافظت از شهروندانش در برابر بمباران، حملات موشکی، و پیشروی نیروهای روسی، چنین اقدامی انجام دهند. او این درخواست را بار دیگر روز سه‌شنبه، ۸ مارس، (۱۷ اسفند) حین صحبت ویدیویی با پارلمان بریتانیا مطرح کرد و از آن مجمع قانون‌گذاران خواست که اقدامات بیشتری در این زمینه انجام دهند.

او در اظهاراتی، با تکرار سخنان وینستون چرچیل، رهبر زمان جنگ، گفت: «ما تسلیم نخواهیم شد و شکست نمی‌خوریم. ما تا آخر در دریا و در هوا خواهیم جنگید، به هر قیمتی که باشد، به خاطر سرزمین‌مان به جنگ ادامه خواهیم داد. ما در جنگل‌ها، در مزارع، در سواحل، و در خیابان‌ها خواهیم جنگید.»

سویاتوسلاو یوراش، جوان‌ترین نماینده پارلمان اوکراین که عکسی از او با «ای‌کی-47» (AK-47) بر دوش در حال کمک به سازمان‌دهی نیروهای مدافع کی‌یف منتشر شده است، در مصاحبه با ایندیپندنت گفت که اعمال منطقه پرواز ممنوع، شرط «بنیادی» بقای ملتش است.

او گفت: «تا وقتی نیروی هوایی روسیه حضور دارد و سراسر اوکراین را بمباران می‌کند، واقعیت این است. خودتان می‌توانید تصاویر را تماشا کنید و ناظر وحشیگری‌هایی باشید که روس‌ها به مردم اوکراین تحمیل می‌کنند.»

جو بایدن و رهبران دیگر کشورهای عضو ناتو تاکید کرده‌اند که خواستار اعمال منطقه پروازممنوع نیستند، زیرا ممکن است منجر به درگیری مستقیم بین نیروهای روسیه و ناتو شود؛ حادثه‌ای که می‌تواند به سرعت به جنگی گسترده‌تر از این تبدیل شود.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در برنامه «دیدار با رسانه‌ها»ی (Meet the Press) شبکه ان‌بی‌سی گفت: «رئیس جمهوری همیشه در مورد یک چیز کاملاً صریح سخن گفته است، و آن این که ما ایالات متحده را در درگیری مستقیم با روسیه قرار نمی‌دهیم، یعنی هواپیماهای آمریکایی را علیه هواپیماهای روسی بسیج نمی‌کنیم و سربازان‌مان را به جنگ زمینی در اوکراین نمی‌فرستیم.»

او افزود: «رئیس جمهوری همچنین مسئولیت دارد که نگذارد خطر وقوع جنگ از اوکراین به اروپا گسترش یابد و وارد درگیری و جنگ مستقیم با روسیه شویم که از قدرت‌های هسته‌ای است.»

با این حال، کارشناسان سیاست خارجی و از جمله آلکساندر ورشبو( سفیر پیشین ایالات متحده در روسیه و ناتو) و ملیندا هیرینگ (قائم مقام مرکز آسیا-اروپا در شورای آتلانتیک) معتقدند که برقراری منطقه محدود پرواز ممنوع میسر است.

آن‌ها در نامه‌ای که نخستین بار «پولیتیکو» منتشر کرد، نوشته‌اند: «از دولت بایدن و نیز متحدان ناتو می‌خواهیم بر فراز اوکراین منطقه محدود پروازممنوع برقرار کنند، و این کار را با حفاظت از کریدورهای مختص اقدامات بشردوستانه و توافق شده در مذاکرات بین مقامات روسیه و اوکراین در روز پنج‌شنبه، ۳ مارس (۱۲) آغاز کنند. رهبران ناتو باید به مقامات روسیه بفهمانند که خواهان رویارویی مستقیم با نیروهای روسیه نیستند، اما همچنین باید روشن کنند که حملات روسیه به مناطق غیرنظامی را تحمل نخواهند کرد.»

آن‌ها افزودند: «اوکراینی‌ها دارند دلیرانه از آزادی و کشورشان دفاع می‌کنند، اما به کمک‌های بیشتر جامعه بین‌المللی نیاز دارند. برقراری منطقه پروازممنوع از سوی ایالات متحده و ناتو برای حفاظت از کریدورهای مختص اقدامات بشردوستانه و افزایش ارسال وسایل نظامی برای کمک به اوکراین در دفاع از خود، اکنون جزو نیازهای مبرم است.»

ایالات متحده و سایر کشورها در موارد متعددی به دلایل بشردوستانه به برقراری مناطق پروازممنوع اقدام کرده‌اند. برای مثال، ناتو به مدت دو سال بر فراز بوسنی و هرتزگوین منطقه پروازممنوع عملیاتی برقرار کرد و طی آن، ۱۲ کشور عضو ناتو در مجموع ۱۰۰ هزار و ۴۲۰ سورتی پرواز در آن منطقه انجام دادند.

در سال ۱۹۹۱ نیز ایالات متحده، بریتانیا، و فرانسه برای حفاظت از اقوام کرد و مسلمانان شیعه در عراق، بر فراز آسمان جنوب و شمال آن کشور منطقه پروازممنوع اعلام کردند.

این منطقه پروازممنوع که تا سال ۲۰۰۳ و اشغال عراق برقرار بود، از حمایت سازمان ملل برخوردار نبود و از نظر مخالفان آن، غیرقانونی بود. در آن منطقه هم بیش از ۲۰۰ هزار سورتی پرواز انجام گرفت.

موضوع امکان برقراری منطقه پروازممنوع بر فراز اوکراین بدون دامن زدن به جنگ، اکنون در بالاترین سطوح کشورهای ناتو و در عرصه عمومی مورد بحث است.

مایکل مک‌فال، سفیر پیشین ایالات متحده در روسیه، در مصاحبه با ام‌اس‌ان‌بی‌سی گفت که از چنین اقدامی حمایت نمی‌کند و هر کسی که حامی چنین اقدامی باشد، باید از آن با نام واقعی‌اش، یعنی تمایل به«اعلان جنگ»، اسم ببرد.

آقای مک‌فال با اشاره به موافقت آلکساندر ویندمن، سرهنگ پیشین ارتش و عضو شورای امنیت ملی ایالات متحده با چنین سیاستی، می‌گوید:« با آلکس مخالفم. به نظر من برقراری منطقه پروازممنوع اقدام نادرستی است. با دیدگاه رئیس جمهوری ایالات متحده در این باره موافقم. بگذارید از «شسته‌رفته‌گویی» (euphemism) در مورد «منطقه پروازممنوع» خلاص شویم و نام واقعی آن، یعنی جنگ، را به‌کار بریم. اگر سعی کنیم منطقه پروازممنوع برقرار کنیم، به معنای آن است خلبان آمریکایی باید خلبان روسی را سرنگون کند. و اگر این کار را بکنیم، به معنای اعلان جنگ است و ولادیمیر پوتین به روشنی گفته است که چنین برداشتی از این اقدام دارد.

خانم یولیا سابینا جوجا مدیر برنامه دیده‌بان افغانستان در موسسه خاورمیانه و پروفسور دانشگاه جورج‌تاون، از امضاکنندگان این نامه نیست، اما در مصاحبه با ایندیپندنت گفت که حامی چنین اقدامی است.

او می‌گوید ایجاد منطقه امن در غرب اوکراین هدفی است که در این اقدام بشردوستانه دنبال می‌شود، اما می‌پذیرد که این وضعیت، رویاروی هم قرار دادن کشورهای مجهز به سلاح هسته‌ای در نبردی متعارف، بی‌سابقه بوده است.

او می‌گوید: «منطقه پروازممنوع، به‌هر حال منطقه پروازممنوع است. صرف نظر از آن که چه مقدار از فضای اوکراین را در اختیار داشته باشیم، همچنان به معنای آن است که دست‌کم خطر آن وجود دارد که مجبور به سرنگون کردن هواپیماهای روسیه شویم.»

البته خانم جوجا می‌گوید که به نظر او غرب هم به دلایل بشردوستانه، هم به دلیل آن که به نظر او آقای پوتین«در اوکراین توقف نخواهد کرد»، باید دست به کار شود. او می‌گوید: «واکنش نظامی، تنها چیزی است که پوتین می‌فهمد.»

جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید، روز سه‌شنبه، ۸ مارس (۱۷ اسفند) گفت که برقراری منطقه محدود پروازممنوع بر فراز کریدورهای مختص اقدمات بشردوستانه و به منظور انجام بی‌خطرعملیات تخلیه، نیز می‌تواند به جنگ دامن بزند.

به گزارش رویترز، خانم ساکی در مسیر سفر به تگزاس، محل سخنرانی آقای بایدن، به خبرنگاران گفت که با برقرار کردن چنین منطقه‌ای، حتی اگر کوچک باشد، همچنان لازم خواهد بود که هواپیماهای روسی وارده به آن سرنگون شوند.

او افزود: «همچنان نگرانیم که این اقدام به درگیری دامن بزند و ما را وارد به جنگ با روسیه کند، و رئیس جمهوری چنین قصدی ندارد.»

اندرو بانکامب
 
فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران