جنگ روسیه و اوکراین: آیا اینترنت در آستانه فروپاشی است؟

 جنگ روسیه و اوکراین: آیا اینترنت در آستانه فروپاشی است؟

جهان مادی و دیجیتال در بحبوحه شدت گرفتن بحران اوکراين دوران بی‌سابقه‌ای را از سر می‌گذراند.

شرکت‌های غولی مانند متا، گوگل و اپل، که همیشه خود را شرکت‌های فناوری بی‌طرفی معرفی می‌کردند، حالا پرچم‌های رنگی سیاسی خود را به اهتزاز درمی‌آورند - و در پاسخ به تهاجم روسیه عرضه محصولات خود را در روسیه ممنوع کرده‌اند.

در همین حال، خود اینترنت برای کاربران روسی در حال تغییر است - توییتر و فیس‌بوک مسدود شده، تیک‌تاک به کاربران روسی اجازه ارسال پست نمی‌دهد، و گزارش شده است که پلیس مردم را در خیابان ها متوقف می‌کند تا ببیند آن‌ها در تلفن‌های خود چه تماشا می‌کنند.

اکنون سؤال این است که آیا این درگیری ممکن است نه تنها جغرافیای جهان، بلکه اساساً ماهیت اینترنت جهانی را تغییر دهد.

آیا دسترسی روسیه به اینترنت باید قطع شود؟

دولت اوکراین از شرکت‌های فناوری مشخصی خواسته است تا ارايه خدمات را در روسیه ممنوع کنند، و فهرست شرکت‌های فناوری که از انجام تجارت یا فروش محصولات در روسیه خودداری می‌کنند روز به روز در حال افزایش است.

اکنون متخصصان فناوری اوکراین خواستار چیزی بزرگتر هستند - قطع کامل روسیه از اینترنت جهانی.

شرکت ICANN (شرکت اینترنتی نام‌ها و شماره‌های واگذار شده)، که مسئول نظارت بر اینترنت است، به این درخواست‌ها پاسخ منفی قاطعی داد. از آن شرکت خواسته شده بود که دامنه‌های سطح بالای روسیه مانند .ru را به همراه گواهینامه‌های امنيتی (SSL) کشور لغو کند.

اما شعار این شرکت "یک جهان، یک اینترنت" است و گوران ماربی، مدیر اجرایی ICANN، در پاسخ به میخایلو فدوروف، معاون نخست وزیر اوکراین گفت: "در چارچوب ماموریت خود، ما بی‌طرفی را حفظ می‌کنیم و در حمایت از اینترنت جهانی عمل می‌کنیم. مأموریت ما شامل اقدامات تنبیهی، وضع تحریم‌ها یا محدود کردن دسترسی به بخش‌هایی در اینترنت - صرف نظر از اقدامات تحریک آمیز - نمی‌شود.

گروه حریم خصوصی دیجیتال بنیاد مرزهای الکترونیکی (EFF) یکی از چندین سازمانی بود که از این تصمیم حمایت کرد.

در بیانیه ای، کورین مک شری و کنستانتینوس کومایتیس از EFF گفتند که جنگ، زمانی برای "دستکاری در اینترنت" نیست. دخالت در پروتکل‌های زیرساخت اینترنتی اساسی "عواقبی خطرناک و طولانی مدت" خواهد داشت.

اين عواقب شامل موارد زیر می‌شوند:

اوکراین همچنین از شرکت زیرساخت وب کلودفلر (Cloudflare) که محافظت در برابر حملات سایبری را ارائه می‌دهد خواسته است تا به ارايه خدمات خود در داخل روسیه پایان دهد.

در یک نوشته وبلاگی، این شرکت گفت که این درخواست‌ها را بررسی کرده است، اما به این نتیجه رسیده است که "روسیه به دسترسی بیشتری به اینترنت نیاز دارد، نه کمتر".

اسپلینترنت چیست و چگونه کار می‌کند؟

برای بسیاری، درخواست برای قطع ارتباط، سراشیبی لغزنده خطرناکی به سمت چیزی بود که به اسپلینترنت (Splinternet) معروف است - جایی که کشورهای مختلف نسخه‌های متفاوتی از اینترنت دارند.

فایروال بزرگ چین، شاید بارزترین نمونه از این باشد که چگونه یک کشور می‌تواند اینترنت خود را ایجاد کند.

اما در ایران نیز محتوای اینترنت کنترل می‌شود و اطلاعات خارجی توسط شرکت دولتی مخابرات ایران محدود می‌شود.

خود روسیه چندین سال است که یک اینترنت مستقل - به نام Runet - را آزمایش می‌کند، البته اینترنتی که به جای نسخه از پایه ساخته شده چین، به اینترنت موجود متصل شده است.

در سال ۲۰۱۹، دولت روسیه اعلام کرد که این سیستم را با موفقیت آزمایش کرده است. پروفسور آلن وودوارد، دانشمند کامپیوتر از دانشگاه ساری، گفت در آن زمان تعداد کمی نیاز به آن را درک می‌کردند، اما اکنون، با توجه به تهاجم به اوکراین، همه اینها "به مراتب منطقی‌تر است."

در آن آزمایش، از ISP های روسی خواسته شد تا در عمل اینترنت را در داخل مرزهای خود جوری پیکربندی کنند که گویی یک اینترانت غول پیکر است - یک شبکه خصوصی از وب‌سایت‌ها که با دنیای خارج ارتباط ندارند.

این ابتکار شامل محدود کردن نقاطی بود که نسخه اینترنت روسیه به همتای جهانی خود متصل می‌شد.

اکنون به نظر می‌رسد روسیه در حال آزمایش مجدد این سیستم‌ها است - در یادداشتی از دولت روسیه، از شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنت خواسته شده تا امنیت خود را تقویت کرده و به سرورهای سامانه نام دامنه (DNS) در روسیه متصل شوند.

برخی فکر می‌کردند این یادداشت و تاریخ تکمیل آزمایش در ۱۱ مارس به این معنی است که روسیه قصد دارد فوراً ارتباط خود را با اينترنت قطع کند.

پروفسور وودوارد آن را بیشتر به عنوان آزمون دیگری برای آمادگی می‌داند: "این بیشتر مربوط به درخواست روسیه از شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنت برای آماده شدن، تهیه نسخه‌های محلی از DNS - دفترچه تلفن اینترنت - و داشتن نسخه‌های محلی نرم‌افزار شخص ثالث بود که از سرورهای خارج از روسیه مانند جاوا اسکریپت می‌آید."

روسیه از آن زمان قطع ارتباط خود را رد کرده و گفته است که این آزمایش برای محافظت از وب‌سایت‌های روسی در برابر حملات سایبری خارجی بوده است.

اما جیمز گریفیث، نویسنده کتاب فایروال بزرگ چین، فکر می‌کند که روسیه می‌تواند هر زمان که بخواهد ارتباط را قطع کند. او به بی‌بی‌سی گفت: "قطع اینترنت، اطمینان از اینکه روس‌ها فقط محتوایی را مصرف ‌کنند که کرملین آن را تأیید می‌کند، از نظر راهبردی منطقی است. در نتیجه می‌توانید مسیری را که به سوی آن پیش می‌رویم ببینید."

"اگر این ماجرا در هفته‌ها یا ماه‌های آینده اجرایی شود، تعجب نمی‌کنم."

عواقب آن چه خواهد بود؟

آبیشور پراکاش، نویسنده کتاب چگونه فناوری در حال بازسازی جهانی شدن است، فکر می‌کند که این درگیری در حال تغییر شکل اینترنت از "سیستمی جهانی که تمام دنیا به آن متصل شده است" به چیزی شکسته‌تر است.

"به خاطر وضعيت ژئوپلیتیک، طراحی متفاوتی برای اینترنت در حال پیدایش است که در آن دسترسی کشورها یا قطع شده است یا در حال توسعه جایگزین آن برای خود هستند. پل‌های جهانی، مانند پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی، که دهه‌ها مردم را به هم متصل کرده‌اند، در حال فرو ریختن هستند."

و به گفته جیمز گریفیث، محور جدید قدرت اینترنت بین غرب و چین/روسیه تقسیم خواهد شد.

او گفت: "لیو وی، که به عنوان پدر بنیانگذار فایروال بزرگ چین شناخته می‌شود، در سال ۲۰۱۶ از روسیه بازدید کرد تا به آنها در کاری که انجام می‌دهند کمک کند و فایروال روسیه را بسیار شبیه به فایروال چینی کند."

و اکنون روسیه بار دیگر به پکن نگاه می‌کند، زیرا شرکت‌های اینترنتی خدمات و محصولات خود را از روسیه بیرون می‌کشند، او فکر می‌کند: "از آنجایی که ارتباط اقتصاد روسیه از بخش بزرگی از اقتصاد جهانی قطع شده است، آنها به چین روی آورده‌اند. آنها باید به چین تکیه کنند، حتی بیشتر از گذشته."

تاکنون شرکت‌های فناوری مانند هوآوی رسماْ در مورد این درگیری چیزی نگفته‌اند.

جین ویکفیلد
خبرنگار فناوری بی‌بی‌سی
 
فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران