آشتی با اسرائیل، راه حل اردوغان برای خروج از انزوای اقتصادی

به نظر می‌رسد اسرائیل و ترکیه عصر جدیدی را در روابط پس از بیش از یک دهه گسست دیپلماتیک آغاز کرده‌اند. اسحاق هرتزوگ، رئیس جمهوری اسرائیل چهارشنبه ۱۸ اسفند از آنکارا، پایتخت ترکیه بازدید کرد.

سفر هرتزوگ به ترکیه که شامل گفتگو با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در روز چهارشنبه بود، اولین سفر یک رئیس جمهوری اسرائیل از سال ۲۰۰۷ بود یعنی زمانی که شیمون پرز به ترکیه سفر کرد و حتی در پارلمان این کشور هم سخنرانی کرد.

اردوغان پس از ختم مذاکراتش با هرتزوگ با حضور در مقابل دوربین‌ها سفر رئیس جمهوری اسرائیل را «تاریخی» و «نقطه عطفی» در روابط ترکیه و اسرائیل توصیف کرد. وی با بیان اینکه ترکیه آماده همکاری با اسرائیل در بخش انرژی است، افزود که وزرای خارجه و انرژی ترکیه به زودی برای گفتگوهای بیشتر در مورد افزایش همکاری‌ها از اسرائیل بازدید خواهند کرد.

اردوغان گفت: «هدف مشترک ما احیای گفتگوهای سیاسی بین کشورهایمان بر اساس منافع مشترک و احترام به حساسیت‌های متقابل است.»

هرتزوگ هم گفت که این دیدار «لحظه بسیار مهمی برای روابط بین کشورهایمان و افتخار بزرگی برای ما دو نفر بود تا پایه‌های توسعه روابط دوستانه بین کشورها و ملت‌هایمان را ایجاد کنیم و پل‌هایی را که برای همه ما ضروری است بسازیم.»

با این حال، هر دو رهبر اعتراف کردند که اختلافات وجود دارد – به ویژه در مورد فلسطینی‌ها.

اردوغان گفت: «ما اهمیتی را که برای کاهش تنش‌ها در منطقه و حفظ چشم‌انداز راه‌حل دو کشور قائل هستیم، ابراز کردیم. من بر اهمیتی که ما برای موقعیت تاریخی بیت‌المقدس و حفظ هویت مذهبی و قداست مسجد الاقصی قائل هستیم، تاکید کردم.»

اسرائیل در جنگ ۱۹۶۷ اورشلیم شرقی را با اماکن مقدس یهودی، مسیحی و مسلمانش به اشغال خود درآورد و آن را ضمیمه خاکش کرد. اقدامی که اکثر اعضای جامعه بین‌المللی آن را به رسمیت نشناخته‌اند.

رهبری فلسطین بخش شرقی اورشلیم یا بیت‌المقدس را به عنوان پایتخت کشور آینده‌اش می‌خواند.

شاید همین اختلاف نظرها بر سر موضوع فلسطینی‌ها و حقوقوشان بود که هرتزوگ را واداشت که بگوید: «ما در مورد همه چیز توافق نخواهیم کرد، این ماهیت روابط با گذشته‌ای غنی مانند گذشته ما است. اما ما آرزو خواهیم کرد که اختلافات را با احترام متقابل و با صراحت، از طریق مکانیسم‌ها و سیستم‌های مناسب، با نگاه به آینده‌ای مشترک حل کنیم.»

آنکارا روابط نزدیکی با حماس دارد که بر نوار غزه حکومت می‌کند. ایالات متحده و اتحادیه اروپا حماس را به عنوان یک سازمان «تروریستی» معرفی کرده‌اند.

ترکیه به رغم کاهش آشکار انتقادات خود از اسرائیل قبل از سفر هرتزوگ گفته است که از تعهدش برای حمایت از تشکیل کشور فلسطین دست برنخواهد داشت.

اما چه شد که این دو کشور این همه سال از هم دور شدند؟ روابط بین دو کشور به دلایل مختلف، به ویژه پس از کشته شدن ۱۰ غیرنظامی در حمله اسرائیل به کشتی مأوی مرمره ترکیه در سال ۱۰ ۲۰ تیره شد. این کشتی بخشی از ناوگانی بود که تلاش می‌کرد با حمل کمک به غزه، محاصره اسرائیل را در غزه بشکند.

پس از سال‌ها سردی روابط، توافقنامه آشتی در سال ۲۰۱۶ به امضا رسید و سفرای دو کشور به پایتخت‌های دیگری رفتند. اما در سال ۲۰۱۸ در پی انتفاضه فلسطینی‌‌ها و کشتار ۲۰۰ نفر از معترضان به دست ارتش اسرائیل، روابط دو کشور مجددا تیره شد. در پاسخ به این رویداد، ترکیه دیپلمات‌های خود را فراخواند و سفیر اسرائیل را هم از آنکارا اخراج کرد. حال و با سفر رئیس‌جمهور اسرائیل به ترکیه‌ای که گرفتار بحران اقتصادی است فصل جدیدی در این روابط پرفراز و نشیب گشوده خواهد شد. اگرچه پست ریاست‌‌جمهوری در اسرائیل عمدتاً تشریفاتی است و هرگونه گام ملموس در جهت نزدیک‌شدن نیازمند تأیید نفتالی بنت، نخست‌وزیر این کشور است، اما سفر هرتزوگ نشان‌دهنده گرم شدن چشمگیر روابط است.