بلایی که درآمد بالای نفتی بر اقتصاد ونزوئلا آورد

به گزارش خبرگزاری مهر، مطالعه تاریخ تحولات اقتصادی کشورها حاوی تجربه‌های مفیدی است که می‌تواند در تصمیم‌گیری ها و سیاستگذاری‌های آتی باقی کشورها مفید فایده باشد.

با توجه به شرایط پیش‌آمده برای قیمت نفت و افزایش چشمگیر درآمدهای نفتی بر اقتصاد ایران، یادداشت زیر با نگاهی به تجربه ونزوئلا در بهره‌مندی از درآمدهای نفتی به خبرگزاری مهر ارسال شده است که در ادامه می‌خوانید:

ونزوئلا کشوری در سواحل شمالی آمریکای جنوبی با ۲۸ میلیون نفر جمعیت، سرسبز و در منطقه گرمسیری قرار گرفته است که برای اولین بار در سال ۱۵۲۲ تحت استعمار امپراتوری اسپانیا قرار گرفت تا سال ۱۸۳۰ که با استقلال ونزوئلا، دولت ونزوئلا شکل گرفت و این کشور در طول این سال‌ها، از سفر کریستوف کلومب که از دیدن این کشور و زیبایی‌های آن بسیار شگفت زده شده بود تا این اواخر، حوادث و فراز و نشیب‌های سیاسی و اقتصادی فراوانی را به خود دیده است.

ونزوئلا کشوری غنی از منابع طبیعی از جمله طلا، آلومینویم، فولاد، آهن و زغال سنگ و از همه مهم‌تر دارای مخازن عظیم نفت و گاز می‌باشد که حدود ۷۰ رصد از درآمد این کشور و حدود ۹۰ در صد صادرات آن را نفت شامل می‌شود.

با این وجود این کشور در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ به تورم شدیدی دچار شد و واحد پولی این کشور تبدیل به بی ارزش ترین واحد پولی جهان شد که این پیامدها نتیجه سیاست‌های غلط و بدون برنامه بود که در ادامه به تشریح آن‌ها پرداخته می‌شود.

تا حدود ۴۰ سال قبل ونزوئلا ثروتمندترین کشور آمریکای جنوبی بود و کشورهای زیادی به وضعیت مطلوب آن رشک می@بردند و آمار مهاجرت به این کشور بالا بود ولی تصویر ونزوئلا در ۴ سال گذشته بسیار متفاوت شده است.

این بحران از سال ۲۰۱۶ با فقر شدید در کشور شروع شد و در ۲۰۱۸ تورم چند هزار درصدی را تجربه کرد و نتیجه آن زیر خط فقر قرار گرفتن بیش از ۸۰ درصد مردم شد.

از سال ۱۹۲۰ تا ۱۹۸۰ نفت مهم‌ترین منبع رشد و توسعه سریع ونزوئلا بود اما پس از کاهش قیمت نفت در ۱۹۸۰ مشکلات این آغاز شد و دچار تورم ۵۰ درصدی در طی دو هفته شد.

مجدداً در ۱۹۹۸ که هوگو چاوز رئیس جمهور محبوب این کشور به قدرت رسید، قیمت نفت شیب صعودی گرفت و این امکان را به دولت داد تا بتواند خدمات رفاهی خارق العاده را به مردم بدهد و در سال ۲۰۰۲ چاوز صنعت نفت و بسیاری از صنایع دیگر را کنترل می‌کرد و واردات را به دست گرفت و نرخ ارز را ثابت اعلام کرد و علاوه بر پایین نگه داشتن قیمت‌ها یارانه نقدی نیز پرداخت می‌کرد.

در سال ۲۰۱۳ چاور از دنیا رفت و نیکلاس مادورو با تفکرات سوسیالیستی چاوز روی کار آمد و حتی برنامه‌های رفاهی بیشتری به اجرا گذاشت اما در سال ۲۰۱۴ مجدداً قیمت نفت کاهش شدیدی پیدا کرد و اقتصاد ونزوئلا در ۳ سال بعد ۳۰ درصد کوچک‌تر شد.

اما تفاوت این بار با سال ۱۹۸۰ این بود که طی ده سال گذشته، یعنی از ۲۰۰۳ تمام ظرفیت‌های تولیدی از بین رفته یا به شدت تضعیف شده بود.

شرایط به نحوی شده بود که بدون پول نفت واردات غیر ممکن و بدون واردات کشور به سمت قحطی پیش می‌رفت و راه حل مادورو برای حفظ قدرت خرید مردم تثبیت قیمت ارز و چاپ پول بود.

همزمان با کاهش قیمت نفت، قیمت دلار افزایش پیدا کرد و خرید و فروش ارز دولتی در بازارهای آزاد و قاچاق آن موجب افزایش فساد و کاهش کالاهای اساسی در این کشور شد.

در سال ۲۰۱۸ دولت از کنترل ارزی دست برداشت و قیمت ارز را آزاد کرد. همچنین ۵ صفر از پول ملی برداشت و هزینه‌های بودجه را به شدت کاهش داد و نرخ مالیات را افزایش و از رشد نقدینگی در بازار پول کاست. این اقدامات سبب آن شد که تورم ماهیانه از ۲۰۰ درصد به ۳۰ درصد کاهش یابد و کشور از ابر تورم خارج شد ولی هنوز هم درگیر تورم هستند.

به طور کلی دولت‌های نفتی و سایر دولت‌هایی که از منابع سر شاری برخوردار هستند و وابستگی به درآمد مالیاتی ندارند وابستگی سیاسی کمتری به مردم دارند و خود را پاسخگو در برابر مردم نمی‌دانند و در نتیجه دولتی رانتی شکل می‌گیرد که فساد دامن دولت را آلوده می‌کند.

این کشورها عموماً برای جلب اعتماد عمومی روی به سیاست‌های رفاهی کوتاه مدت نظیر پرداخت یارانه نقدی و واردات کالاهای لوکس و واردات کالاهای اساسی با قیمت کمتر از قیمت داخلی می‌آورند که نتیجه‌ای جز تضعیف تولید داخل ندارد.

وابستگی و تکیه بر صادرات نفت بسیار خطرناک برای کشور است و نوع واکنش و برخورد و رفتار با منابع طبیعی در کشورهای غنی به نحوی که مانع از صنعت‌زدایی در کشور و موجب توسعه پایدار شود، حائز اهمیت است.

محمدرضا قهوه‌چی، دانشجو و پژوهشگر اقتصادی