آیا تصادف منجر به فوت در حکم قتل غیر عمد است؟

تصادفات رانندگی در اغلب موارد، بسیار دردناک بوده و بسته به شدت حادثه، ممکن است منجر به صدمه یا فوت راننده یا شخص ثالث شوند. در مواردی که تصادف منجر به صدمه بدنی و هم چنین در مواردی که منجر به فوت می‌شود، قانونگذار مقرراتی را وضع کرده است که راننده وسیله نقلیه و زیان دیده حادثه، مکلف به رعایت آن سلسله مراتب می‌باشند.

به گزارش «تابناک»؛ قانونگذار در ماده ۱۶ قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث چنین مقرر نموده است: در حوادث رانندگی منجر به صدمات بدنی غیر از فوت، بیمه گر وسیله نقلیه مسبب حادثه و یا صندوق تأمین خسارت‌های بدنی حسب مورد موظفند پس از دریافت گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه و در صورت لزوم گزارش سایر مقامات انتظامی و پزشکی قانونی بلافاصله حداقل ۵۰درصد از دیه تقریبی را به اشخاص ثالث زیان دیده پرداخت کرده و باقی مانده آن را پس از معین شدن میزان قطعی دیه بپردازند.

تبصره ـ در حوادث رانندگی منجر به فوت، شرکت‌های بیمه می‌توانند در صورت توافق با راننده مسبب حادثه و ورثه متوفی، بدون نیاز به رای مراجع قضائی، دیه و دیگر خسارات‌ بدنی وارده را پرداخت نمایند.

نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که در کلیه تصادفات رانندگی منجر به فوت، اگر شخص راننده در زمان تصادف مست باشد یا اینکه گواهینامه رانندگی نداشته باشد و یا اینکه با سرعت غیرمجاز رانندگی نموده باشد و همچنین اگر خودرو دارای نقص فنی باشد، در همه این موارد مجازات شدیدتری در انتظار راننده متخلف خواهد بود، اما نوع قتل، در تمامی موارد قتل شبه عمد است.

اگر راننده در زمان تصادف، فاقد گواهینامه رانندگی و یا اینکه در زمان تصادف، مشروبات الکلی مصرف کرده باشد، در تمامی این موارد، در صورت بروز جرح یا فوت، شرکت بیمه می‌تواند دیه را به فرد مصدوم یا وراث او پرداخت نماید، اما می‌تواند به راننده مراجعت نموده و مبلغ دیه پرداختی را عودت نماید. مساله مهم دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که در کلیه تصادفات رانندگی منجر به فوت، در صورت گذشت اولیای دم، دادستان موظف به تعقیب کیفری راننده است و فقط مطالبه دیه متوفی از سوی ورثه او قابل گذشت می‌باشد. حتی در صورت گذشت اولیای دم، برای راننده متخلف مجازاتی از قبیل جزای نقدی یا حبس در نظر گرفته می‌شود.

ناگفته نماند در اکثر مواردی که تصادف رخ میدهد، این تصادف ناشی از تخلف و عدم رعایت قانون از سوی عابر پیاده بوده است. برابر ماده  ۲۱۵ آیین نامه راهنمایی و رانندگی عابران پیاده نیز موظف اند ۹ نکته را رعایت کنند:

در محل‌هایی که پیاده رو وجود دارد از سطح سواره رو استفاده نکنند.
در محل‌هایی که پیاده رو وجود ندارد یا در صورت وجود به دلایلی غیرقابل تردد باشد، باید از منتهی الیه سمت چپ سواره رو و عکس جهت حرکت وسایل نقلیه عبور کنند.
برای گذشتن از عرض راه، تنها از گذرگاه‌های پیاده، پل‌های هوایی و گذرگاه‌های زیرزمینی مجاز عبور کنند.
از دویدن، پریدن و ورود ناگهانی به سطح سواره رو خودداری کنند و مراقب حرکت وسایل نقلیه باشند.
از حصار آزادراه‌ها نگذرند و در بزرگراه‌ها و خیابان‌ها از لابه لای درختان و گل بوته‌های حاشیه و میانه راه عبور نکنند.
در تقاطع‌ها با روشن شدن چراغ سبز مقابل خود (چراغ عابر) حرکت کنند و هنگامی که چراغ عابر قرمز بود، عبور نکنند.
از موانع و خط کشی خطوط ویژه، سواره رو خیابان‌ها و میدان‌ها عبور نکنند.
در سواره رو خیابان برای سوار  شدن به وسیله نقلیه و همچنین صحبت کردن با راننده یا سرنشینان وسایل نقلیه، یا خرید و فروش توقف نکنند.
در بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی، خارج از گذرگاه‌های تعیین شده عبور نکنند.

اگر عابران پیاده هر یک از موارد فوق را رعایت نکنند و تصادف در نتیجه تقصیر آنان رخ دهد، کارشناسان تصادف در هر مورد به میزان تقصیر راننده و عابر پیاده توجه نموده و راننده صرفا تا میزان تقصیر خود مسئول جبران خسارت مالی یا جانی است. بطور کلی اگر قتلی در نتیجه تصادفات رانندگی رخ دهد، این قتل از نوع قتل غیرعمد بوده و مقصر ضامن پرداخت دیه کامل می‌باشد.

مورد دیگری که ممکن است در تصادفات رانندگی رخ دهد، این است که ممکن است در تصادف، مصدوم دچار صدمات متعدد بدنی شود و بعد از آن فوت نماید، قانونگذار در این باره در ماده ۵۳۹ قانون مجازات اسلامی چنین مقرر نموده است: هرگاه مجنیٌ علیه در اثر سرایت صدمه یا صدمات غیرعمدی فوت نماید یا عضوی از اعضای او قطع شود یا آسیب بزرگتری ببیند به ترتیب ذیل دیه تعیین می‌شود؛

الف- در صورتی که صدمه وارده یکی باشد، تنها دیه نفس یا عضو یا آسیب بزرگتر ثابت می‌شود.

ب- در صورت تعدد صدمات چنانچه مرگ یا قطع عضو یا آسیب بیشتر، در اثر سرایت تمام صدمات باشد، تنها دیه نفس یا عضو یا آسیب بزرگتر ثابت می‌شود و اگر مرگ یا قطع عضو یا آسیب بزرگتر در اثر سرایت برخی از صدمات باشد، دیه صدمات مسری در دیه نفس یا عضو یا آسیب بزرگتر تداخل می‌کند و دیه صدمات غیرمسری، جداگانه محاسبه و مورد حکم واقع می‌شود.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: ۱۵۹۵/۹۶/۷ شماره پرونده: ۱۲۲۷-۱/۱۸۶-۹۶ تاریخ نظریه: ۱۳۹۶/۰۷/۱۵

در پرونده‌های تصادف که منجر به فوت گردیده پزشکی قانونی علاوه بر اعلام فوت متوفی بعضی از صدمات را غیر مسری در فوت اعلام می‌نماید سوال: به استناد ماده ۵۳۹ قانون مجازات مصوب ۱۳۹۲ آیا در تصادفات فوتی می‌بایست به لحاظ اینکه یک با صدمه تصادف واقع گردیده تنها دیه کامل را حکم داد یا علاوه بر دیه فوت صدمات غیر مسری را هم حکم داد؟

اولا در تصادفات مربوط به رانندگی چنانچه آسیب یا آسیب‌های بدنی وارده به متوفی در اثر یک رفتار (مجرمانه) مرتکب باشد و حادثه نیز بلافاصله منتهی به فوت مصدوم شود، مقصر تنها باید به پرداخت دیه نفس محکوم شود. لکن در صورتی که حادثه مذکور منتهی به مصدومیت فرد شده و متعاقباً مصدوم در اثر سرایت صدمه یا صدمات فوت نماید، موضوع مشمول مقررات ماده ۵۳۹ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ و حسب مورد، مشمول بند‌های الف یا ب این ماده است. ثانیا سرایت در لغت به معنی اثر کردن است و منظور از سرایت در ماده ۵۳۹ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ این است که فوت، ناشی از صدمه یا صدمات وارده باشد، البته صرف فوت بعد از چند روز از وقوع حادثه موجب شمول عنوان سرایت نیست؛ زیرا ممکن است فوت به علت دیگری غیر از صدمه یا صدمات وارده باشد و در هر حال، تشخیص اینکه فوت، ناشی از سرایت است یا نه، با پزشکی قانونی خواهد بود.