چهارشنبه سوری؛ برگزاری جشنی کهن یا "هنجارشکنی"؟

با نزدیک شدن به چهارشنبه آخر سال، از هفته‌ها قبل، بسیاری از ایرانیان خود را برای برگزاری سوری که لازمه‌اش برپایی آتش و پریدن از روی آن است، آماده می‌کنند. چهارشنبه‌سوری، یکی از دیرپاترین جشن‌های ایرانی بهانه‌ای است برای دورهمی، جشن، پایکوبی و آرزوی روی "سرخ" از آتشی که قرار است "زردی‌ها" را با خود ببرد.

برگزاری این سنت کهن اما در سال‌های گذشته در ایران همواره با خبرهای ناخوش همراه شده است و به مصدومیت و قربانی شدن به ویژه جوانان، گروه سنی‌ای که در پرهیجان‌ترین سال‌های زندگی به دنبال جشن و سرخوشی‌ است، انجامیده است.

۱۹ تن جان دادند

امسال هم یکی از آن سال‌ها بود. در مراسم چهارشنبه سوری امسال به گفته سخنگوی سازمان اورژانس ایران، ۱۹ تن جان خود را از دست دادند، ۱۷۱ مورد قطع عضو گزارش شده و  ۲۸۱۷ نفر مصدوم شده‌اند که ۹۰ درصدشان از مراکز درمانی ترخیص شده‌اند. به گفته خالدی ۳۴ تن از مصدومان در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بستری هستند. گفته می‌شود که ۷ مأمور پلیس هم مصدوم شده‌اند.

آماری که به نوشته روزنامه آرمان ملی، "حتی در زمان وقوع جنگ نیز نگران کننده است." این قدرت تخریب و این آمار در شبکه‌های اجتماعی هم از نگاه کاربران که گاه جدی و گاه پیچیده در طنزی تلخ به آن واکنش نشان داده‌اند، پنهان نمانده است.

مواد محترقه دست‌ساز و نارنجک‌های کنترل‌دار

آرمان ملی در مقاله‌ای با نام "شب سیاه ایران به جای جشن روشنایی" از استفاده از ترقه‌ها، مواد منفجره و "نارنجک‌های دست‌ساز" در این شب می‌نویسد.

پیش‌تر پلیس تهران گزارش داده بود که انواع و اقسام مواد محترقه، از پیش‌ساز گرفته تا دست‌ساز و قاچاق را کشف کرده و از دستگیری ۲۳۲ نفر از عرضه کنندگان مواد محترقه خبر داده بود. مواد محترقه‌ای که نوشته شده در میان آنها نارنجک‌هایی که به ریموت وصل شده هم دیده می‌شود.

اما چه شد که شب‌ به‌ یادماندنی در این سال‌ها در برخی شهرها چنین فاجعه‌آفرین شده است؟ چه شد که قاشق‌زنی، آجیل مشکل گشا، شاهنامه‌خوانی و بوته‌افروزی جای خود را به دود و انفجار داده است؟

"آموزش ایجاد شادی در این شب به جای هشدارهای دائمی"

در کنار عدم توافق سیاستگذاران و مسئولان جمهوری اسلامی در سطوح و نهادهای گوناگون در مورد این آئین کهن، کارشناسان حوزه اجتماعی، عدم آگاهی‌رسانی در مورد این جشن ملی در رسانه‌های سراسری را یکی از علت‌های تبدیل این جشن در میان جوانان به صحنه‌ جنگ می‌دانند. رسانه‌هایی که همچون خانواده با فرهنگ‌سازی به جای "هشدارهای دائمی" می‌توانند گام بزرگی در شناسایی آداب و رسوم مرتبط با چهارشنبه سوری به عنوان یک جشن ملی بازی کنند.

دویچه وله را در اینستاگرام دنبال کنید

حمید شکری، جامعه‌شناس، پیش‌تر در گفت‌وگو با سایت‌های داخلی، خطاب به رسانه‌ها از آنها خواسته بود "به جای پخش و انتشار تصاویر آسیب‌دیدگان، سنت‌های چهارشنبه سوری و راه ایجاد شادی در این شب را به مردم آموزش دهند تا دیگر شاهد چهارشنبه‌سوزی نباشیم".

شادی‌گرایی به جای شادی‌گریزی در سیاستگذاری، فرهنگ‌سازی و شناساندن گزاره‌های کهن فرهنگ ایران زمین به جوانان، به رسمیت شناختن خواست گرامیداشت سنت‌های ملی و آموزش مناسب برای این منظور به جای مقابله با آن می‌تواند این شب را به یکی از پرخاطره‌ترین و آرام‌ترین شب‌ها برای خانواده‌ها در ایران تبدیل کند.

جانشین فرمانده انتظامی تهران امروز (۲۵ اسفند) از دستگیری ۱۱۸ "هنجارشکن" در شب چهارشنبه سوری آخر سال در پایتخت خبر داد.

بی‌شک با شناخت نیازهای جوانان و آموزش درست، فرهنگسازی و فراهم کردن امکانات برای تخلیه هیجان‌ به ویژه در این گروه سنی، آن دسته از جوانان و نوجوانانی که به دور از خطر و خطرآفرینی، تنها قصد برپایی این جشن کهن و بهانه‌ای برای دورهمی را دارند، دیگر "هنجارشکن" نخواهند بود.

تا زمانی که نگاه رسمی به جشن‌های ملی به گونه‌ای است که حق مسلم شادی را هنجارشکنی می‌داند، نمی‌توان از "هنجارشکن" انتظار تدبیر داشت.