آئین پیش بهاری در مازندران/ از خنیاگری تا نوروزخوانی

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: نوروزخوانی از جمله آئین‌های پیش بهاری به شمار می‌رود و این رسم کهن در مناطق مختلف شهری و روستایی اجرا می‌شود تا نوید بهار داده شود.

نوروزخوانان پیش از آغاز بهار به صورت دوره گردی در شهرها و روستاها به راه می‌افتند تا آمدن بهار را ارمغان دهند و این رسم در هر محله و روستایی با آئین‌های خاصی اجرا می‌شود.

«نوای بهار آمد بهار آمد یا باد بهارون بی‌مو، نوروز سلطون بی‌مو» در محلات مازندران پیچیده و نوروزخوانان با بهره گیری از اشعاری در مدح بهار به زبان محلی و فارسی و یا ستایش و مدح امامان شیعه نوروز را به هموطنان شادباش می‌گویند.

محمد اسدی از نوروزخوانان غرب مازندران که سال‌های گذشته در زمینه نوروزخوانی فعال بود، در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: نوروزخوانان در قالب گروه‌های دو تا سه نفره و یا بیشتر هستند و روزهای پایانی سال در محلات حضور می‌یابند و مردم با دیدن این گروه‌ها، حس نشاط و شادابی به آنان دست می‌دهد.

اشعار نوروزخوانی در مدح طبیعت و ائمه است

وی با بیان اینکه اشعار نوروزخوانی معمولاً در مدح و بهار و طبیعت و یا ائمه اطهار است، ادامه داد: مردم با روی گشاده از نوروزخوانان استقبال می‌کنند و هدایای را به رسم یادبود به آنان می‌دهند.

وی با اظهار اینکه این هدایا در سیر زمان متفاوت بوده است، افزود: در گذشته بیشتر تخم‌های رنگی، نان‌های محلی، انواع و اقسام سوغات و یا وجه نقد داده می‌شد و اکنون بیشتر هدایا و سوغات نقدی است.

اسدی به بندهایی از اشعار نوروزخوانی اشاره و اضافه کرد: «بهار آمد بهار آمد خش آمد، علی با ذوالفقار آمد خوش آمد»، در گذشته این آئین بیشتر در محلات و روستاها اجرا می‌شد ولی امروز این آئین بومی و اصیل کمرنگ شده است.

آئین نوروزخوانی رسم دیرینه مردمان شمال و مازندران به شمار می‌رود و بشارت نوروز و بهار هدف اصلی اجرای این آئین کهن است و نوروزخوانان وقتی در حیاط خانه‌ای وارد می‌شدند، صاحبخانه را به نام صدا می‌کردند و با بردن نام وی در شعر از وی تقاضای مژدگانی می‌کردند.

علی جعفری پژوهشگر فرهنگ عامه با اظهار اینکه بردن اسامی صاحب خانه در اشعار جزو رسووم بوده است، افزود: به عنوان مثال مشتی علی مهربون، خنه جا برو بیرون، بموئه نوروزخون … از جمله شعرها است.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه اشعار نوروزخوانی با ساز و سرنا و یا دیگر آلات موسیقی خوانش می‌شود، افزود: اهالی محله و خانه به پای حضور نوروزخوانان و اینکه نوید بهار را داده‌اند، مژدگانی به آنان می‌دهند.

وی از مژدگانی نوروزخوانی به عنوان انعام یاد کرد و افزود: میوه، شیرینی، تخم مرغ، پول و یا هر هدیه دیگری را مردم در کیسه نوروزخوانان قرار می‌دهند و از مهمترین سنت‌های پیش نوروز به شمار می‌رود.

نوروزخوانان در گذشته خنیاگران گمنام و دوره گردی بودند که از نیمه اسفند به بعد برای هر خانه‌ای مژده بهار را می‌دادند

وی با اظهار اینکه نوروزخوانان در گذشته خنیاگران گمنام و دوره گردی بودند که از نیمه اسفند به بعد برای هر خانه‌ای مژده بهار را می‌دادند، افزود: این افراد در گروه‌های دو تا چندنفره حرکت می‌کردند و بداهه خوانی، داشتن الحان و نغمات گوناگون از جمله ویژگی‌های آنان است.

وی با بیان اینکه برخی از گونه‌های کنونی نوروزخوانی به شدت تحت تأثیر موسیقی دستگاهی ایران قرار دارد، افزود: چهارگاه، بیات، ترک، شور، دشتی از جمله ساختارهای موسیقی نوروزخوانی است.

این پژوهشگر فرهنگ عامه در مازندران با اظهار اینکه ساختار ساده و بی پیرایه نغمات نوروزخوانی سبب شده تا گونه‌های مختلف نوروزخوانی تحت تأثیر یکدیگر و لحن‌های مختلف قرار گیرند، افزود: بهره گیری از لحن‌های مختلف سبب استقبال مردم مناطق مختلف از نوروزخوانی شده است.

برپایی بزرگترین کارناوال نوروزخوانی

جلال محمدی سرپرست گروه موسیقی آوای تبری با بیان اینکه در گذشته نوروزخوانی در گروه‌های چندنفره اجرا می‌شد، از برپایی بزرگترین آئین نوروزخوانی در قالب کارناوال ۱۰۰ نفری خبر داد.

وی حفظ سنت‌های اصیل و کهن را از جمله اهداف نوروزخوانی بیان کرد و بر لزوم پاسداشت آئین‌های کهن تاکید کرد.

عباس زارع مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران با اظهار اینکه نوروزخوانان پیام آوران شادی و بهار هستند، افزود: این گروه با پیمودن کیلومترها مسیر به صورت پیاده به مردم در محله مژده بهار می‌دهند.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: برای ایجاد نشاط و شادابی در محلات از ۲۱ اسفند به مدت یک هفته آئین‌های نوروزخوانی در مناطق مختلف استان اجرا شده است.

آخرین روز زمستان و سال نوای نوروزخوانان بیشتر شنیده می‌شود تا زمستان سرد را به بهار دلپذیر و زیبا پیوند و ارمغان دهند.