سرگذشت موسیقی در سال صفر ـ بخش نخست

عکس تزیینی است

۱۴۰۰، سالی مملو از اتفاقات تلخ و شیرین برای موسیقی بود. ۱۴۰۰، سالی که دست اجل هنرمندان مطرحی را برای همیشه از موسیقی ایران گرفت. سالی که با تقلای بسیار برای بازگشت موسیقی در سالن‌های کنسرت همراه بود و تا ماه های انتهایی، به کنسرت های آنلاین بسنده شد. سالی که جشنواره موسیقی نواحی صاحب دبیرخانه دائمی شد. نوربخش بار دیگر مدیرعامل خانه موسیقی شد. در ۱۴۰۰ کنسرتی پرحاشیه برای شهرام ناظری برپا کردند و رهایی حمید صفت از مرگ و قصاص هم در همین سال رقم خورد.

ایسنا در دو گزارش مجزا، نگاهی داشته است به سرگذشت موسیقی در سال ۱۴۰۰ که در ادامه بخش اول آن را می‌خوانید:

نگاهی به متهم شدن یک خواننده به قتل

در ابتدای سال ۱۴۰۰ درست دو روز بعد از پایان تعطیلات نوروزی (۱۵ فروردین)، پرونده حمید صفت با درخواست رضا صادقی در حساب رسمی اینستاگرام خود برای عفو او بار دیگر باز شد که پس از آن هم هومن حاجی عبدالهی (بازیگر)، با انتشار مطلبی در صفحه اینستاگرام خود به همراه چند عکس، خواستار عفو حمید صفت شد.

پرونده حمید صفت مرداد ماه سال ۹۶ به اتهام قتل، تشکیل و تحقیقات در این خصوص آغاز شد. او در جریان یک نزاع خانوادگی با ناپدری خود درگیر شده بود و ناپدری در بیمارستان فوت کرد. «حمید صفت» ششم خردادماه سال ۹۷ از زندان با قرار وثیقه آزاد شد.

در اواخر سال ۹۹ کیفرخواستِ این خواننده به اتهام قتل عمد صادر شد و حمید صفت پای میز محاکمه ایستاد و در جلسه دادگاه، پس از دفاعیات متهم و وکیل او، قاضی پرونده دستور بازداشت حمید صفت را صادر کرد.

شامگاه ۱۴ فروردین ماه ۱۴۰۰ وکیل مدافع حمید صفت ـ به ایسنا اعلام کرد که حکم قصاص موکلش به او ابلاغ شده است و او به همراه دیگر وکیل پرونده، ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ حکم فرصت دارند نسبت به حکم صادره فرجام‌خواهی کنند.

و اما ۲۸ فروردین حکم قتل عمد و قصاص پرونده حمید صفت خواننده رپ با اکثریت آرای شعبه ۳۹ دیوان عالی کشور نقض شد. در نهایت او ۱۱ مهر با قید وثیقه یک میلیارد تومانی و به دستور قاضی رحمانی ریاست شعبه ۸ دادگاه کیفری یک استان تهران از زندان اوین آزاد شد و دوم آذر وکیل مدافع حمید صفت از تایید رای صادره برای موکلش مبنی بر ارتکاب قتل غیرعمدی در دیوان عالی کشور خبر داد.

حواشی تیتراژ «نون خ ۳»

نوروز ۱۴۰۰ در آخرین قسمت از سریال «نون خ ۳»، قطعه‌ قدیمی «لیلم لیل» با موسیقی ترکیه‌ای برای پخش انتخاب شد که از سوی برخی کارشناسان و رسانه‌ها با انتقاد همراه بود.

این قطعه کُردی که قدمتی دیرینه دارد، تاکنون بارها بازخوانی شده است و یکی از این بازخوانی‌ها در سال ۱۹۸۴ توسط ابراهیم تاتلیس ـ خواننده ترک که از مادری کُرد متولد شده ـ با عنوان «لیلیم لِی» در قالب آلبوم «ماوی» اتفاق افتاده است.

به همین جهت در همان زمان شهرام ناظری درباره این مسئله به ایسنا توضیح داده بود: «به هر حال موسیقی کُردی همچون اقیانوسی بی‌انتهاست. مردم کُرد طی گذشت هزاره‌ها و قرن‌ها حافظ ارزش‌های آئینی، فرهنگی و هنری از جمله رقص و موسیقی بوده‌اند. تنوع شگفتی در موسیقی کُردی وجود دارد. شاید دوستان انتظار داشته‌اند، چون این سریال در داخل ایران تهیه شده بهتر بود که از موسیقی و هنرمندان داخل استفاده می‌شد یا حداقل در انتخاب قطعه موسیقی دقت و حساسیت بیشتری ابراز می‌شد».

البته هوشنگ جاوید هم درباره این امر به ایسنا گفته بود: «اگر اکنون بخواهیم نسبت به این ماجرا حساس شویم خیلی دیر است. این اتفاق تقصیر اهمال کاری دستگاه‌های فرهنگی، به خصوص وزارت فرهنگ و ارشاد فرهنگی است که تنها از نظارت حرف می‌زنند ولی در عمل کاری نمی‌کنند. البته جوانان آهنگساز، مرزی برای فرهنگ‌ها و نوع ملودی‌ها قائل نیستند. از طرفی نمی‌توان به این اتفاق ایرادی وارد کرد؛ چراکه ساختار استفاده شده دارای مشکل نیست و به مرور زمان به امری رایج بدل شده است.»

دردسرهای فریدون شهبازیان

فریدون شهبازیان که پس از انصراف از رهبری ارکستر ملی ایران در اسفند ۹۸، بیشتر زمانش را به آهنگسازی گذراند، در اواخر فروردین به صورت فشرده مشغول ساخت موسیقی تیتراژ سریال ماه رمضانی «یاور» برای پخش از شبکه سه سیما بود که به علت افتادن از پله‌های استودیو، دچار شکستگی استخوان از دو ناحیه شد. در همان زمان انتشار ویدیویی از حمل این هنرمند به پایین پله‌ها در برخی رسانه‌ها منتشر شد که واکنش و اعتراض خانواده او را به همراه داشت.

به هر جهت این هنرمند در ۲۲ فروردین به ایسنا گفت که حال عمومی بهتری دارد و پس از مدتی از بیمارستان مرخص شد اگرچه که باری دیگر در تیر ماه در بیمارستان بستری شد. درواقع ۱۹ تیر حساب اینستاگرام او که توسط دخترش شیوا شهبازیان اداره می‌شود، از بستری شدن این هنرمند در بیمارستان خبر داد ولی درباره علت بستری شدن او در بیمارستان توضیحی داده نشده بود که خوشبختانه چند روز بعد هنرمند باسابقه کشورمان از بیمارستان مرخص شد.

از بستری شدن عبدالوهاب شهیدی تا درگذشت او

عبدالوهاب شهیدی در عصر روز یکشنبه ـ نوزدهم اردیبهشت ماه ـ به دلیل عارضه قلبی در بیمارستان بستری شد و صبح روز بعد در سن ۹۹ سالگی درگذشت. خانواده عبدالوهاب شهیدی ـ خواننده فقید موسیقی ایرانی ـ با انتشار بیانیه‌ای از مردم درخواست کردند که در مراسم خاکسپاری این هنرمند شرکت نکنند و این مراسم را از طریق رسانه‌ها دنبال کنند. این هنرمند چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت در قطعه هنرمندان به خاک سپرده شد.

چالش قرار گرفتن موسیقی در مشاغل گروه دو و لغو کنسرت ها

سیدمجتبی حسینی، معاون وقت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از جلسات و مکاتبه اسفندماه سال ۱۳۹۹ با ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا، برای قرار گرفتن اجراهای موسیقی در گروه دو مشاغل و از سرگیری اجراهای موسیقی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، بار دیگر در اواخر اردیبهشت ۱۴۰۰ با رییس کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا مکاتبه کرد.

اما ارسال نامه دوم در شرایطی که کشور همچنان به شدت با ویروس کرونا دست و پنجه نرم می‌کرد، بحث برانگیز بود و این پرسش را در ذهن برخی متبادر کرد که آیا مسئولان فرهنگی تنها به قصد رفع تکلیف و از سر باز کردن مسئولیت‌ها در راستای حمایت از هنرمندان، چنین درخواست‌هایی را رسانه‌ای می‌کنند؟ و اینکه آیا این از سرگیری، به نفع همه هنرمندان موسیقی خواهد بود؟ هنرمندانی که برخی از آنها پیش از این شرایط نیز کنسرت‌ها را جزو منبع درآمد خود به شمار نمی‌آوردند.

البته در همان زمان برخی متولیان کنسرت ها از جمله، مسعود برزی ـ مدیر بخش موسیقی تیوال ـ به ایسنا گفته بود که به عنوان یک برگزارکننده کنسرت، موافق از سرگیری کنسرت‌ها در این شرایط خطرناک نیست و مردم هم رمق و حس و حال سابق را ندارند که بخواهند در این شرایط، ریسک ابتلاء به کرونا را تنها برای شرکت در یک کنسرت به جان بخرند و کنسرت‌های آنلاین بهترین گزینه است.

انتخابات خانه موسیقی و حواشی ناتمام آن

در سال ۹۹ و با گذشت چهار سال از آخرین انتخابات هیات مدیره خانه موسیقی، قرار بر برگزاری انتخابات کانون‌های این نهاد صنفی در خرداد ماه همان سال بود. ولی هر بار به دلایلی چون ممنوعیت ستاد مبارزه با کرونا برای برگزاری حضوری یا فراهم نبودن بسترهای مناسب برای برگزاری انتخابات آنلاین، این رویداد به تعویق و در نهایت هم به سال ۱۴۰۰ کشانده شد که البته تا خرداد هم خبر جدیدی درباره زمان برگزاری انتخابات این نهاد اعلام نشد.

انتخابات خانه موسیقی و عملکرد این نهاد صنفی، در این سال‌ها به عنوان یکی از رویدادهای پربحث اهالی این حوزه مطرح بوده است. عده‌ای بر این باورند که در هر دوره، افرادی مشخص به عنوان کاندیدا در انتخابات شرکت می‌کنند و از بین همان افراد هم اعضای هیات مدیره برگزیده می‌شوند و در مقابل گروهی اهالی موسیقی را به انفعال برای شرکت در انتخابات متهم می کنند و آزاد بودن شرکت در انتخابات هیات مدیره خانه موسیقی را یادآور می‌شوند.

در نهایت در تیر ماه با کاهش محدودیت‌های کرونایی، خبری منتشر شد که از برگزاری انتخابات این نهاد در مرداد ماه اطلاع می‌داد ولی باز هم با اوج گرفتن شیوع کرونا، انتخابات خانه موسیقی لغو و به ۱۹ مهر موکول شد.

با برگزاری انتخابات در فضای باز تالار وحدت، اعلام نشدن آمار دقیقی از تعداد افراد شرکت کننده در دور نخست انتخابات کانون‌ها و همچنین مشخص نبودن اسامی کاندیداهای مدیریت هر کانون، با انتقاد همراه شد.

در همان حوالی جمعی از اعضای خانه موسیقی با به امضا رساندن متنی خطاب به ۶۰ برگزیده مجامع ده‌گانه خانه موسیقی، مطالبات و خواسته‎های خود را از این افراد مطرح کردند.

با وجود اعتراض‌هایی که از سمت اهالی موسیقی به خانه موسیقی وارد شد و درخواست‌هایی که این هنرمندان برای ادای حق در انتخاب هیات مدیره و مدیر آن داشتند، و با وجود اینکه بابک رضائی ۲۱ آذر ماه برای حضور در خانه موسیقی به عنوان مدیرعامل اعلام آمادگی کرد، ولی هیات مدیره خانه موسیقی ۲۹ آذر اعلام کرد که بار دیگر به حمیدرضا نوربخش رای داده است تا او بار دیگر به عنوان مدیرعامل، دوره جدید فعالیت در خانه موسیقی را آغاز کند.

پس از آن بود که در دی‌ماه عده‌‎ای از هنرمندان نامه‌ای را خطاب به خانه موسیقی که به امضاء حدود ۴۰۰ نفر رسیده بود، منتشر کردند. نامه‌ای که در آن توقع و تقاضاهایی در قالب چهار بند اساسی مطرح شده بود: «ارائه برنامه‌ها برای چهار سال پیش‌ رو»، «الزام به ایجاد شفافیت عملکردی و مالی»، «الزام در جهت پاسخگویی به شبهات و انتقادات موجود» و «ایجاد امکان ارائه نظر (کامنت) در سایت و شبکه‌های اجتماعی خانه موسیقی ایران».

در پی انتشار نامه ۴۰۰ هنرمند، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) به فراخور وظیفه ذاتی خویش، گزارشی با روتیتر و تیتر: «امضاکنندگان نامه انتقادی چه مطالباتی دارند؟/ خانه موسیقی منتقدانش را جدی بگیرد و پاسخ دهد» منتشر کرد؛ که در آن، از چهار امضاءکننده نامه یادشده، درباره هدفشان از این حرکت پرسیده شده بود. بنا بر همان خط مشی خبری نیز فردای همان روز، پاسخ رسمی خانه موسیقی در گزارشی با تیتر: «خانه موسیقی به انتقادهای وارده به آن پاسخ داد» در خروجی اخبار این خبرگزاری انتشار یافت.

اما در کمال تعجب و تاسف، چندی بعد، نامه‌ای‌ رسمی با امضاء رییس محترم هیات مدیره خانه موسیقی (جناب آقای داریوش پیرنیاکان) در واکنش به گزارش نخست (گفت‌وگو با امضاءکنندگان نامه انتقادی) به ایسنا رسید؛ سراسر بداخلاقی، افترا و توهین نسبت به این خبرگزاری.

گذشته از اینکه نامه یادشده، حاوی بخش‌های نامفهومی بود که نشان از احتمال ارایه اطلاعات یا مشاوره‌های غلط داشت، این خبرگزاری برای رعایت حرمت عرصه هنر موسیقی، خانه موسیقی و البته ساحت رسانه، از انتشار آن توسط خویش صرف نظر کرد. با این حال، بنا به وظیفه ذاتی و مسوولیت اجتماعی خود، به ویژه در قبال نهادهای مدنی و جامعه هنری، پیگیری اصل موضوع و نپرداختن به حواشی را اولویت خویش دانست و همچنان هم می داند.

در همین راستا ایسنا با اکثریت اعضای محترم هیات مدیره خانه موسیقی برای انجام مصاحبه تماس گرفت که با بی‌میلی و امتناع ایشان مواجه شد.

ولی در نهایت ایسنا با سه تن از منتقدان خانه موسیقی تماس گرفت و درباره مطالبه‌ها و اینکه چرا طرح این مطالبه‌ها، به پرخاش و اتهام‌زنی خانه موسیقی منجر می‌شود؟، پرسید.

برای خواندن این گزارش اینجا را کلیک کنید.

ماجرای خالو قنبر و یک رویای نیمه کاره!

در خردادماه ویدیویی از وضعیت نامناسب خانه استاد خالو قنبر راستگو ـ خواننده هرمزگانی و نوازنده برجسته ساز جفتی ـ در شهرستان میناب در فضای مجازی دست به دست شد که بحث وعده ساخت منزل برای این هنرمند را دوباره مطرح کرد. این ویدیو در صفحه اینستاگرامی مجتبی تابدار (یکی از هنرمندان هرمزگان) پس از بازدید از وضعیت منزل این استاد موسیقی در شهرستان میناب، منتشر شد که در آن خالو قنبر از وضعیت نامناسب منزلش و سختی گذراندن زندگی‌ می گفت و اینکه چشم به یاری مردم و مسوولان دوخته است.

تاریخچه این ماجرا به اوایل سال ۹۷ برمی‌گردد که راستگو در گفت وگویی از نداشتن مسکن گله کرده بود که پس از آن در مرداد ماه همان سال، سند زمین و پروانه ساختمان به مالکیت استاد قنبر راستگو اعطا شد.

اما در آذر ۹۸ که یک سال و چهار ماه از اهدای سند مالکیت قطعه‌ای زمین و پروانه ساخت آن به این هنرمند می‌گذشت، هنوز حتی یک آجر هم برای ساخت خانه او گذاشته نشده بود و در خانه‌ای اجاره‌ای زندگی می‌کرد.

پس از انتشار آن ویدیوی بحث برانگیز، خواننده هرمزگانی به ایسنا گفت: به نظر می‌رسد که این مسئله حل شده و خود استاندار پیگیر درست کردن این ماجرا هست و حدود یک هفته پیش به من گفته‌اند که قرار است تا شش ماه دیگر این خانه ساخته شود. ولی اگر هم حل نکرد که دیگر نکرده است. چهار سال است که در حال ساخت خانه‌ای در این زمین هستند و معلوم هم نیست به نتیجه برسد یا نرسد.

کنسرت حاشیه برانگیز شهرام ناظری

شهرام ناظری ـ خواننده باسابقه کشورمان ـ پس از یک سال و نیم دوری از ایران و صحنه اجرا، جمعه ـ هفتم خرداد ماه ـ با خواندن اشعاری از شاعر مورد علاقه‌اش (مولانا) به روی صحنه کنسرتی آنلاین رفت؛ کنسرتی که او در سراسر اجرا از نبود تماشاگرها ابراز ناراحتی کرد و سطح اجرا را متوسط خواند.

ولی چند روز بعد ناظری نسبت به نمایش ندادن سازها در اجرایش اعتراض کرد و گفت که اولین تجربه، خالی از برخی مشکلات نبوده است و اگر می دانست سازها را قرار است از نمای دور نشان بدهند، بدون شک با این مسئله و انجام آن به صورت جدی مخالفت می‌کرد.

نخستین سالگرد درگذشت محمدرضا شجریان

مهر ماه ۱۴۰۰، یک سال از خاموش شدن صدایش گذشت و موسیقی ایران همچنان به عزای او نشسته بود. با این حال سالگرد درگذشت محمدرضا شجریان چندان پررمق نبود ولی عده‌ای از هنرمندان و دوستداران او به رسم ادب و احترام، یا دست به انتشار قطعه‌ای زدند و یا اینکه ویدیویی از نوای سازشان به یاد این هنرمند فقید منتشر کردند.

فرزندان شجریان در غم فراق پدر تصنیف «شباهنگ» را با آهنگسازی سلیم فرزان منتشر کردند. وحید تاج هم قطعه‌ای با نام «بخوان به‌نام عاشقی» را با شعری از علیرضا بهرامی و آهنگسازی حمید اسماعیل‌زاده خواند. علی قمصری در کنار مزار استاد تارنوازی کرد و عده‌ای از هنرمندان از جمله حسام‌الدین سراج، سهراب پورناظری، بزرگمهر حسین پور و مهیار علیزاده در سالروز درگذشت او به انتشار مطالبی در فضای مجازی دست زدند. البته ۳۰ مهر مراسمی برای گرامیداشت محمدرضا شجریان با حضور جمعی از هنرمندان و شاگردان او برگزار شد که در جریان آن به یادآوری ویژگی‌های شخصیتی و حرفه ای این هنرمند فقید پرداختند.

یک دقیقه سکوت برای پروین بهمنی

پروین بهمنی، خالق لالایی‌های مادرانه ایران‌زمین که به دلیل وخامت مشکلات قلبی ـ ریوی در بیمارستان بستری شده بود، پنجشنبه (۲۹ مهر) درگذشت.

درگذشت این هنرمند، درست مصادف شد با مراسم افتتاحیه چهاردهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران که حال و هوای جشنواره را تحت تاثیر قرار داد و به همین منظور این جشنواره در احترام به این هنرمند فقید به یک دقیقه سکوت نشست.

پیکر پروین بهمنی دوشنبه ـ سوم آبان‌ ماه ـ در قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) به خاک سپرده شد.

جشنواره موسیقی نواحی برای همیشه در کرمان

برگزاری مکرر جشنواره موسیقی فجر در استان کرمان و ممانعت از برگزاری آن به صورت چرخشی در سایر استان‌ها، همواره امری پرسش برانگیز بوده است ولی با این حال دوره‌هایی متوالی شاهد برگزاری این جشنواره در کرمان بوده‌ایم تا جایی که حتی بسیاری از هنرمندان آن را جشنواره موسیقی کرمان خطاب می‌کنند و حتی سورج یاسایی ـ دبیر اجرایی پیشین جشنواره موسیقی نواحی ـ درباره علت برگزاری دائمی این جشنواره در کرمان به ایسنا گفته بود: «این مسئله همانند این است که بگوییم چرا جشنواره فیلم کن، در کن برگزار می‌شود. در واقع جشنواره موسیقی نواحی کرمان به یک بِرند تبدیل شده است و برخی آن را به عنوان جشنواره موسیقی کرمان می‌شناسند».

در نهایت برپایی مکرر این رویداد در کرمان موجب شد که پس از برگزاری دوره چهاردهم، ۲۴ آبان ماه اعلام شود که این جشنواره صاحب یک دبیرخانه دائمی در کرمان خواهد شد.

اظهار نظر نماینده مجلس درباره ممنوعیت ورود ساز و واکنش پیرنیاکان

در آذرماه ویدیویی بحث برانگیز از نماینده مردم اردبیل در فضای مجازی منتشر شد که در آن درباره لزوم ممنوعیت ورود ساز به کشور می‌گفت و اینکه افرادی که به دنبال آلات موسیقی هستند از ایران بروند.

از جمله افرادی که به این اظهارنظر واکنش‌ تند نشان دادند، داریوش پیرنیاکان ـ رئیس و سخنگوی هیات مدیره خانه موسیقی ـ بود که در حقیقت با این اقدام، فرصتی برای تمرین وظیفه محوله به او و عرض اندام در فضای موسیقی پیدا کرد. 

با این همه چندی بعد ـ ۲۳ آذر ماه ـ کاظم موسوی، نماینده مذکور تاکید کرد که مصاحبه او تحریف شده و در مصاحبه خود در پاسخ به اینکه آیا موافق ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات آلات موسیقی هست؟ گفته که آیا نان مردم و تامین کالاهای اساسی و معیشت مردم در اولویت است یا واردات آلات موسیقی؟

در نهایت این نماینده مجلس با عذرخواهی از جامعه هنری گفت که «بنده برای هنرمندان احترام قائل هستم و از همه آنها پوزش می‌طلبم.»

روزی برای موسیقی

در حالی که انتخاب روزی به نام «موسیقی» در سالنامه رسمی ایران، به نظر می‌رسید به دو گزینه «فارابی» و «شجریان» محدود شده باشد، در نهایت گزینه سومی یعنی سالروز وفات موسیقی‌دان و خوش‌نویس ایرانی، «صفی الدین ارموی» به میان آمد.

پس از درگذشت محمدرضا شجریان در ۱۷ مهرماه سال ۹۹، حاشیه‌ها برای نام گذاری روزی به نام موسیقی بالا گرفت.

خانه موسیقی در سال ۹۹ با انتشار گزارشی از عملکرد خود برای نام‌گذاری روزی به نام موسیقی، اعلام کرد که در ابتدای مهر ماه با ارسال نامه‌ای به وزیر وقت ارشاد، درخواست کرده که یکم مهر ماه، مصادف با زادروز تولد محمدرضا شجریان، به عنوان روز ملی موسیقی ثبت شود؛ البته این درخواست پیشتر درباره سالروز تولد فارابی هم از سوی این نهاد صنفی مطرح شده بود که در آن زمان به دلیل آنچه از سوی خانه موسیقی «کم لطفی مسئولان دولتی وقت» عنوان شد، در نهایت مورد تصویب قرار نگرفت.

با این حال در نهایت با پیگیری جمعی از اهالی موسیقی، قرعه این ماجرا به نام صفی‌الدین ارموی درآمد و ششم بهمن مصادف با سالروز وفات او به عنوان روز «آواها و نواهای ایرانی» در سالنامه رسمی ایران به ثبت رسید که نخستین دوره آن امسال گرامی داشته شد.

انتهای پیام