چرا مبلغ دیه ۱۴۰۱ تاکنون اعلام نشده است؟

امید سلیمی بنی: با وجودی که اخیرا خداییان سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرده هنوز مبلغ دیه نفس سال ۱۴۰۱ مشخص نشده و به زودی این مبلغ اعلام می شود ولی برخی سازمانهایی که خدمات بیمه شخص ثالث می فروشند به استقبال مبلغ جدید دیه رفته اند.

برخی از این سازمانهای بیمه گر می گویند بخشنامه ای به ما ابلاغ شده است که طبق آن، در صورتی که مبلغ دیه نفس تفاوت زیادی با سال ۱۴۰۰ داشته باشد بیمه نامه های صادر شده باید «الحاقیه» داشته باشند تا جبران حق بیمه ای که مربوط به دیه سال جدید است شود. این در حالی است که با ابلاغ قانون جدید بیمه شخص ثالث، دریافت الحاقیه از بیمه گذاران و رانندگان، وجاهت قانونی ندارد.

نکته اینجاست که عدم ابلاغ مبلغ دیه سال جدید، باعث مشکلات حقوقی دیگری هم می شود. از جمله آنکه اگر مبنا را شرع یا ماده ۲۹۷ قانون مجازات سابق در نظر بگیریم، باید دیه باید به صورت ۱۰۰ نفر شتر بالغ سالم، ۲۰۰ گاو سالمی که لاغر نیست یا ۱۰۰۰ گوسفند سالم بدون عیب پرداخت شود. (از موارد دیگر مصداق دیه به خاطر نبودن مابه ازای خارجی صرف نظر می‌شود.)

حالا با توجه به اینکه امکان پرداخت دیه به صورت شتر، گاو یا گوسفند نیست، مبلغ معادل دیه توسط مطابق ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی فعلی «در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضاییه به تفصیل براساس نظر مقام رهبری تعیین و اعلام می شود.»

قیمت شتر در بازار عرفی ایران

با این حسال چون در ابتدای ماده ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی آمده است «موارد دیه کامل همان است که در مقررات شرع تعیین شده است» باید به سراغ قیمت شتر به عنوان پایه واحد محاسبه دیه برویم.

رسول عراقی، پرورش دهنده نمونه شتر در کشور درباره قیمت شتری که شرعا برای دیه قابل پرداخت است به خبرگزاری خبرآنلاین می گوید: قیمت شتر به روز مشخص می شود. امروز و در شرایط فعلی، قیمت شتر بالغ ۴ ساله و سالم که قابل پرداخت به عنوان دیه باشد بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان بسته به وزن شتر است.

رییس سابق انجمن شتر ایران درباره قیمت تعیینی دیه می گوید: به نظر می رسد مبلغی که توسط قوه قضاییه تعیین خواهد شد در حدود یک میلیارد تومان یا کمتر باشد. با این حساب، قیمت عرفی ۱۰۰ نفر شتر بین ۲.۵ تا ۳ میلیارد تومان است که به مبلغ مثلا ۹۰۰ میلیون تومانی که این روزها شنیده می شود تفاوت زیادی دارد.

او درباره مبنای محاسبه بر اساس قیمت گوسفند هم می گوید: چون قیمت گوسفند بسیار زیاد است و گوسفند چاق سالم بالغ را بین ۵ تا ۶ میلیون تومان در بازار عرفی خرید و فروش می کنند تعیین قیمت دیه بر اساس هزار گوسفند مبلغ بسیار زیادتری نسبت به شتر می شود و تا ۶ میلیارد تومان را بالغ خواهد شد. بر این اساس، تعیین قیمت دیه بر اساس شتر، متعادلتر است.

نایب رییس کنونی شورای شهر طبس درباره قیمت شتر در مناطق مختلف ایران می گوید: قیمت ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان قیمت عرفی مناطق مرکزی ایران است ولی در مناطقی که شتر از طریق مرز پاکستان واردات می شود، قیمت اندکی کمتر و در مناطق کلانشهری که شتر «نحر» می کنند، قیمت کمی بیشتر است.

عراقی درباره قیمت شترهای نابالغ هم می گوید: به طور کلی، بچه شتر یکساله که دارای وزن متعادلی است بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان قیمت دارد که اصولا کسی این شترها را کشتار نمی کند چون صرفه اقتصادی ندارد و باید دوره وزن گیری شتر طی شود تا به عنوان گوشت به بازار عرضه شود.

دیه و تعادل اقتصادی

واقعیت این است که تعیین دیه، در برخی مسایل حقوقی بسیار اهمیت دارد. در نظام حقوقی ما که برگرفته از شرع اسلام است، دیه بر اساس تعیین شرع مشخص می شود و خارج از دیه، خسارات قابل دریافت نیست به جز استثنائاتی که در قانون ذکر شده است. مثلا در قانون تشدید مجازات اسیدپاشی و حمایت از بزه دیدگان ناشی از آن مصوب ۱۳۹۸ حکم قانونی استثنایی برای جبران خسارات مازاد بر دیه مشخص شده است. ماده۵ این قانون می گوید: در کلیه موارد مذکور در این قانون، مرتکب علاوه بر جبران خسارت‌های مقرر در ماده (۱۴) قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۴/۱۲/۱۳۹۲، ملزم به پرداخت هزینه‌های درمان بزه‌دیده می‌باشد. در صورتی که مرتکب با تشخیص قاضی رسیدگی‌کننده متمکن از پرداخت هزینه‌های درمان نباشد، هزینه‌های مربوطه از محل صندوق تأمین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.

با این حساب می توان درباره اسیدپاشی، علاوه بر دیه ای که مقدر شرعی است یا به صورت غیرمقدر و با تشخیص کارشناس پزشکی قانونی مشخص می شود، هزینه های درمان را به عنوان خسارت دریافت کرد ولی در سایر موارد، اصولا دادگاه ها خسارات مازاد بر دیه را از جانی نمی گیرند.

با این حساب، اگر مثلا انگشت شست یک جراح ماهر قطع شود تنها دیه ای به او تعلق می گیرد که در قانون آمده و جانی دیگر مجبور نیست خسارات مالی غیرقابل جبران او را بپردازد. قطع همین شست دست اگر متعلق به فردی باشد که مثلا بازنشسته یا از کارافتاده است، همان دیه ای را دارد که شست دست جراح داشت و تفاوتی از بابت دیه تعیینی برای آن نمی کند، در حالی که در عمل، خسارتی که جراح از این جنایت محتمل می شود بسیار بیشتر از کسی است که از کارافتاده یا بازنشسته است.

در حالی که در برخی کشورها از جمله آمریکا، نظام قضایی بر اساس خساراتی که به مجنی علیه (قربانی) وارد می شود، مبلغ خسارات مطالبه شده را تعیین و از جانی دریافت می کند.

از سوی دیگر باید در نظر داشت تعیین قیمت دیه بالا باعث افزایش ناگهانی نرخ بیمه شخص ثالث شده و در نهایت، بسیاری از اشخاص و رانندگان قادر به پرداخت مبلغ بیمه شخص ثالث نیستند و در صورتی که دچار تصادف و صدمات جانی به دیگران شوند، یا باید در زندان بمانند یا جور دیه آنها را صندوق تامین خسارات بدنی یا ستاد دیه بکشد.

بیشتر بخوانید:

خبر مهم درباره نرخ بیمه شخص ثالث در سال جدید

نرخ دیه در سال آینده چقدر است؟