ری‌شهری؛ حاکم شرع، وزیر اطلاعات و "بانی" اعدام‌های ۶۷ درگذشت

محمد محمدی نیک، محمد درون‌پرور و در نهایت محمد محمدی ری‌شهری نام‌هایی بودند که ری‌شهری در طول زندگی ۷۵ ساله‌اش با آنها خوانده می‌شد. نام ری‌شهری را پدرزن او  علی مشکینی به او داد؛ همو که ری‌شهری به خواستگاری دختر ۹ساله‌اش رفت و او نیز پس از استخاره با ازدواج دختربچه موافقت کرد.

ری‌شهری اولین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی از سال ۱۳۶۳ تا ۶۸ بود. او اما پیش از این سمت وفاداری خود به نظام جمهوری اسلامی را با کار در سمت‌های حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب اسلامی و ریاست دادگاه انقلاب ارتش ثابت کرده بود.

او در کتاب خاطراتش درباره "عملکرد قوی" در دادگاه‌های ارتش می‌نویسد: «عملکرد قوی و منطقیِ دادگاه های ارتش موجب شد تا هنگامی که اين جانب در اين سمت بودم، تقريبا همه محاکمات مهم، مثل رسيدگی به اتهامات اعضای حزب توده، محاکمه دست اندرکاران کودتای نافرجام پايگاه هوایی نوژه، رسيدگی به اتهامات قطب زاده و…  به من واگذار گردد.»

از جمله کسانی که با حکم ری‌شهری در این دادگاه‌ها اعدام شدند صادق قطب‌زاده، سید مهدی هاشمی و بهرام افضلی بودند. 

در جریان اعتراضات ترکمن صحرا  که در اسفند ۱۳۵۷ آغاز شد و تا فروردین ۵۸ ادامه داشت، ری‌شهری  به عنوان حاکم شرع به گنبد کاووس اعزام شد و احکام اعدام زیادی را در آنجا اجرا کرد.

نام ری‌شهری در جریان اعدام‌های سال ۱۳۶۷ نیز بسیار برده شده است. حسین موسوی تبریزی، روحانی اصلاح‌طلب در مصاحبه‌ای با روزنامه اعتماد در سال ۱۳۹۸ گفت، شروع این اعدام‌ها با نامه‌ای بوده که ری‌شهری در مقام وزیر اطلاعات به خمینی می‌نویسد. 

به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید

به گفته موسوی تبریزی، ری‌شهری در این نامه توضیح داده بود که "مجاهدین با صدام کنار آمده‌اند و می‌خواهند شهرها را تصرف کنند."

بهانه مقامات ایران برای انجام این اعدام‌ها عملیات "مرصاد" یا "فروغ جاویدان" بود که مجاهدین با کمک عراق علیه جمهوری اسلامی انجام دادند. اعدام‌شدگان همگی یک بار دادگاهی و محکوم شده و در حال گذراندن محکومیت‌شان بودند.

آزادی صادق طباطبایی

شاید تنها متهمی که تحت قضاوت ری‌شهری تبرئه‌ شد، صادق طباطبایی باشد. او برادر زن احمد خمینی و متهم به اختلاس و رشوه‌خواری در جریان خرید اسلحه برای ایران بود. ری‌شهری البته در کتاب خاطراتش شرح می‌دهد که خمینی در جریان یک ملاقات از او خواسته، طوری به این پرونده رسیدگی شود که "تبدیل به یک جریان سیاسی نشود". به نوشته ری‌شهری، خمینی در این ملاقات گفته است: «رادیوهای بیگانه درصدد هستند ازکسانی که به نوعی با من نسبت دارند نقطه ضعفی بیابند و جوسازی و شایعه سازی کنند.»

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

ری‌شهری علاوه بر مناصبی که به آنها اشاره شد، دادستان کل کشور، دادستان ویژه روحانیت و نماینده مجلس خبرگان نیز بود. محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی در پیام تسلیتش برای مرگ ری‌شهری نوشت: «اقدامات این روحانی انقلابی در مناصب مختلف در قوام و امنیت کشور تأثیر به‌سزایی داشت.»

محمد محمدی ری‌شهری روز اول فروردین ۱۴۰۱ در بیمارستان خاتم‌الانبیای تهران درگذشت.