اتحادیه اروپا و آمریکا یک قرارداد بزرگ معامله گاز طبیعی مایع ( LNG) بسته‌اند. اروپا می‌خواهد در واکنش به جنگ اوکراین وابستگی خود به واردات گاز از روسیه را کم کند.

مطابق این قرارداد آمریکا تا پایان سال جاری دست کم ۱۵ میلیارد مترمکعب گاز مایع اضافی برای اتحادیه اروپا تامین خواهد کرد.

هدف بلندمدت آن است که تا سال ۲۰۳۰ حجم کل واردات سالانه گاز اروپا از آمریکا به ۵۰ میلیارد مترمکعب برسد. سال گذشته مجموع صادرات گاز آمریکا به اتحادیه اروپا ۲۲ میلیارد مترمکعب بود.

کاهش وابستگی به واردات گاز از روسیه به معنای آن است که اروپا باید کشورهای دیگری را جایگزین روسیه کند یا به منابع انرژی دیگر روی آورد، خواه سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ، یا نیروگاه‌های هسته‌ای که توسعه آنها در چند کشور اروپایی متوقف شده، یا سرمایه‌گذاری برای رشد چشمگیر انرژی‌های تجدیدپذیر.

امضای این قرارداد در جریان سفر اروپایی سه روزه جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا اعلام شد.

آقای بایدن، که در بروکسل با اورسلا فون‌درلاین دیدار کرده، به خبرنگاران گفت: "پوتین منابع انرژی روسیه را برای فشار به همسایگانش به کار گرفته و با سودهای حاصل از آن ماشین جنگی خود را به پیش می‌راند."

او گفت هرچند در کوتاه‌مدت کاهش واردات گاز از روسیه دشواری‌هایی برای اروپا خواهد داشت، اما مزایای بلندمدت به این هزینه‌ها می‌چربد.

خانم فون درلاین هم گفت: "ما می‌خواهیم منابع تامین انرژی خود را گسترش دهیم و از روسیه به سوی عرضه‌کنندگانی برویم که می‌دانیم دوستان ما و برایمان قابل اتکا هستند."

آخرین تحولات جنگ اوکراین چیست؟

وزارت دفاع روسیه روز جمعه اعلام کرد فاز اول عملیات نظامی‌اش در اوکراین عمدتا به پایان رسیده و اکنون تمرکزش بر "آزادسازی" منطقه دونباس در شرق اوکراین خواهد بود. برخی تحلیلگران این را به نشانه‌ای برای تغییر موضع روسیه و عقب‌نشینی به سوی اهداف کوچکتر تعبیر کرده‌اند.

منابع نظامی و اطلاعاتی در بریتانیا برآورد می‌کنند که نظامیان اوکراینی بخش‌هایی از شهرها و مواضع دفاعی در شرق کی‌یف را پس گرفته‌اند.

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، در جریان سفر اروپایی‌اش به لهستان رفته، کشوری که میزبان بیشترین پناهجویان اوکراینی است.

یکی از مقام‌های شهر ماریوپل، در جنوب شرقی اوکراین، به بی‌بی‌سی گفته که برآورد می‌شود در حمله به ساختمان تئاتر این شهر، که صدها نفر در آن پناه گرفته بودند، ۳۰۰ نفر کشته‌ شده‌اند.

شهردار ماریوپل می‌گوید این شهر ویران شده و بازسازی آن سال‌ها به درازا می‌کشد.

انرژی اروپا از کجا می‌آید؟

۷۰ درصد انرژی اروپا از سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود که بخش بزرگی از آن وارداتی است. کشورهای اتحادیه اروپا در مجموع ۶۰ درصد وابستگی انرژی دارند.

منبع بیش از یک پنجم انرژی مصرفی در اروپا گاز طبیعی است که از این میزان حدود ۴۰ درصد آن گازی است که اروپا از روسیه وارد می‌کند.

به این ترتیب گاز روسیه به تنهایی منبع بیش از ۹ درصد کل انرژی مصرفی اروپا است.

اما گاز تنها واردات انرژی اروپا از روسیه نیست؛ روسیه هم در سوخت جامد و هم در نفت خام بزرگترین صادرکننده انرژی به اتحادیه اروپا است.

۲۶/۹ درصد واردات نفت خام اروپا در سال ۲۰۱۹ از روسیه بوده و ۴۶/۷ درصد واردات زغال سنگ هم از همین کشور بوده است.

اهمیت روسیه در بازار جهانی انرژی به صادرات اروپایی‌اش خلاصه نمی‌شود.

روسیه سومین تولیدکننده بزرگ نفت خام در جهان است و روزانه حدود ۵ میلیون بشکه نفت صادر می‌کند، که تنها نیمی از آن به اروپا می‌رود.

همچنین در سال ۲۰۲۱ روسیه به چین، کره‌جنوبی، ژاپن و دیگر کشورهای آسیا و اقیانوسیه بیش از ۲۳۷ میلیون تن زغال‌سنگ صادر کرد.

چه گزینه‌های دیگری برای اروپا وجود دارد؟

آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید اگر اروپایی‌ها دمای خانه‌شان را به طور متوسط یک درجه پایین بیاورند و تولید کنونی برق از انرژی هسته‌ای و زیست‌سوخت (همچون اتانول) را بالا ببرند، می‌توانند یک پنجم واردات گاز از روسیه را جایگزین کنند.

بر این مبنا اروپا می‌تواند نزدیک یک پنجم دیگر از گاز وارداتی از روسیه را هم با واردات گاز مایع از آمریکا، و منطقه کارائیب و شرق مدیترانه جایگزین کند.

اما هر چند روی کاغذ ظرفیت خالی برای تامین گاز اروپا از منابعی به جز روسیه در جهان وجود دارد، در عمل جایگزینی گازی که از خط لوله‌های روسیه می‌آید موانعی دارد.

زیرساخت‌های لازم برای تهیه و انتقال گاز طبیعی مایع محدود است و توسعه آنها سال‌ها طول می‌کشد.

بنا به برآوردهای بلومبرگ کشورهای اروپایی حتی در حداکثر ظرفیت توانایی جایگزینی فقط نیمی از واردات گاز خط لوله را با گاز مایع دارند. تازه آنها باید خط لوله‌ها و پایانه‌های داخل اروپا را برای این منظور تغییر دهند.

بر این مبنا ۷۰ درصد از محموله‌های گاز مایع جهان به قراردادهای بلندمدت برمی‌گردد. یعنی اروپا می‌تواند مشتری تنها ۳۰ درصد ظرفیت محموله‌های گاز مایع باشد، محموله‌هایی که به خریدارانی فروخته می‌شود که قیمتی بالاتر پیشنهاد کنند.

در شرایط کنونی بازار انرژی جهان این می‌تواند به رقابت مشتریان آسیایی و اروپایی بر سر خرید گاز مایع و حتی بالاتر رفتن قیمت‌ها منجر شود.

بازگشت ایران و ونزوئلا به بازار جهانی انرژی، یا افزایش تولید از طرف دیگر تولیدکنندگان می‌تواند فشارها در بازار را کاهش دهد.

اما قیمت‌های پایین نفت در چند سال گذشته و تحریم‌ها باعث شده‌اند که سرمایه‌گذاری‌ها پایین بیاید و در مجموع کشورهای عضو اوپک ظرفیت خالی چندانی برای افزایش تولید نفت خام ندارند.

اتحادیه اروپا می‌خواهد در بلندمدت و تا سال ۲۰۵۰ خالص انتشار گازهای گلخانه‌ای را به صفر برساند. این یعنی یا باید بر انرژی‌ هسته‌ای سرمایه‌گذاری کند یا انرژی‌های تجدیدپذیر.

هر دوی این گزینه‌ها برای اروپا زمانبر خواهند بود و پیگیری آنها در شرایطی که نیاز فوری برای جایگزینی گاز روسیه وجود دارد دشوار می‌شود، آن هم در شرایطی که قیمت جهانی انرژی بالا رفته است. یک گزینه در دسترس دیگر بازگشت به استفاده بیشتر از زغال‌سنگ است، منبعی که کشورهای اروپایی می‌خواسته‌اند وابستگی به آن را کاهش دهند.

آمریکا بزرگترین تولیدکننده نفت خام، بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی، بزرگترین تولیدکننده انرژی هسته‌ای و دومین واردکننده بزرگ نفت خام و دومین مصرف‌کننده بزرگ انرژی در جهان پس از چین است.

اما این بازیگر بزرگ بازار انرژی فضای اندکی برای مانور دارد.

رشد قیمت‌ها و تقاضای بالا برای نفت خام به این معنی است که افزایش تولید نفت و گاز شیل یکی از معدود گزینه‌های جذاب و ممکن در کوتاه‌مدت است.

اما سرمایه‌گذاران از موج قبلی رونق بازار نفت شیل تجربه خوبی ندارند. علاوه بر این دغدغه‌های زیست‌محیطی بسیاری پیرامون تولید نفت شیل وجود دارد.

در نهایت در واکنش به جنگ اوکراین دو خط تحلیلی عمده برای کاهش وابستگی به منابع انرژی روسیه شکل گرفته است: شتاب بخشیدن به سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، که راه حلی بلندمدت است، و استفاده از منابع جایگزین سوخت‌های فسیلی، که در کوتاه‌مدت در دسترس خواهد بود.

این دو راه حل با یکدیگر سازگار به نظر نمی‌رسند. اما بحرانی فراتر از جنگ اوکراین و فراتر از افزایش تورم هم وجود دارد که حل این تضاد را ضروری می‌کند: بحران تغییر اقلیم و گرمایش زمین.

اتحادیه اروپا و آمریکا یک قرارداد بزرگ معامله گاز طبیعی مایع ( LNG) بسته‌اند. اروپا می‌خواهد در واکنش به جنگ اوکراین وابستگی خود به واردات گاز از روسیه را کم کند.

مطابق این قرارداد آمریکا تا پایان سال جاری دست کم ۱۵ میلیارد مترمکعب گاز مایع اضافی برای اتحادیه اروپا تامین خواهد کرد.

هدف بلندمدت آن است که تا سال ۲۰۳۰ حجم کل واردات سالانه گاز اروپا از آمریکا به ۵۰ میلیارد مترمکعب برسد. سال گذشته مجموع صادرات گاز آمریکا به اتحادیه اروپا ۲۲ میلیارد مترمکعب بود.

کاهش وابستگی به واردات گاز از روسیه به معنای آن است که اروپا باید کشورهای دیگری را جایگزین روسیه کند یا به منابع انرژی دیگر روی آورد، خواه سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ، یا نیروگاه‌های هسته‌ای که توسعه آنها در چند کشور اروپایی متوقف شده، یا سرمایه‌گذاری برای رشد چشمگیر انرژی‌های تجدیدپذیر.

امضای این قرارداد در جریان سفر اروپایی سه روزه جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا اعلام شد.

آقای بایدن، که در بروکسل با اورسلا فون‌درلاین دیدار کرده، به خبرنگاران گفت: "پوتین منابع انرژی روسیه را برای فشار به همسایگانش به کار گرفته و با سودهای حاصل از آن ماشین جنگی خود را به پیش می‌راند."

او گفت هرچند در کوتاه‌مدت کاهش واردات گاز از روسیه دشواری‌هایی برای اروپا خواهد داشت، اما مزایای بلندمدت به این هزینه‌ها می‌چربد.

خانم فون درلاین هم گفت: "ما می‌خواهیم منابع تامین انرژی خود را گسترش دهیم و از روسیه به سوی عرضه‌کنندگانی برویم که می‌دانیم دوستان ما و برایمان قابل اتکا هستند."

آخرین تحولات جنگ اوکراین چیست؟

وزارت دفاع روسیه روز جمعه اعلام کرد فاز اول عملیات نظامی‌اش در اوکراین عمدتا به پایان رسیده و اکنون تمرکزش بر "آزادسازی" منطقه دونباس در شرق اوکراین خواهد بود. برخی تحلیلگران این را به نشانه‌ای برای تغییر موضع روسیه و عقب‌نشینی به سوی اهداف کوچکتر تعبیر کرده‌اند.

منابع نظامی و اطلاعاتی در بریتانیا برآورد می‌کنند که نظامیان اوکراینی بخش‌هایی از شهرها و مواضع دفاعی در شرق کی‌یف را پس گرفته‌اند.

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، در جریان سفر اروپایی‌اش به لهستان رفته، کشوری که میزبان بیشترین پناهجویان اوکراینی است.

یکی از مقام‌های شهر ماریوپل، در جنوب شرقی اوکراین، به بی‌بی‌سی گفته که برآورد می‌شود در حمله به ساختمان تئاتر این شهر، که صدها نفر در آن پناه گرفته بودند، ۳۰۰ نفر کشته‌ شده‌اند.

شهردار ماریوپل می‌گوید این شهر ویران شده و بازسازی آن سال‌ها به درازا می‌کشد.

انرژی اروپا از کجا می‌آید؟

۷۰ درصد انرژی اروپا از سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود که بخش بزرگی از آن وارداتی است. کشورهای اتحادیه اروپا در مجموع ۶۰ درصد وابستگی انرژی دارند.

منبع بیش از یک پنجم انرژی مصرفی در اروپا گاز طبیعی است که از این میزان حدود ۴۰ درصد آن گازی است که اروپا از روسیه وارد می‌کند.

به این ترتیب گاز روسیه به تنهایی منبع بیش از ۹ درصد کل انرژی مصرفی اروپا است.

اما گاز تنها واردات انرژی اروپا از روسیه نیست؛ روسیه هم در سوخت جامد و هم در نفت خام بزرگترین صادرکننده انرژی به اتحادیه اروپا است.

۲۶/۹ درصد واردات نفت خام اروپا در سال ۲۰۱۹ از روسیه بوده و ۴۶/۷ درصد واردات زغال سنگ هم از همین کشور بوده است.

اهمیت روسیه در بازار جهانی انرژی به صادرات اروپایی‌اش خلاصه نمی‌شود.

روسیه سومین تولیدکننده بزرگ نفت خام در جهان است و روزانه حدود ۵ میلیون بشکه نفت صادر می‌کند، که تنها نیمی از آن به اروپا می‌رود.

همچنین در سال ۲۰۲۱ روسیه به چین، کره‌جنوبی، ژاپن و دیگر کشورهای آسیا و اقیانوسیه بیش از ۲۳۷ میلیون تن زغال‌سنگ صادر کرد.

چه گزینه‌های دیگری برای اروپا وجود دارد؟

آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید اگر اروپایی‌ها دمای خانه‌شان را به طور متوسط یک درجه پایین بیاورند و تولید کنونی برق از انرژی هسته‌ای و زیست‌سوخت (همچون اتانول) را بالا ببرند، می‌توانند یک پنجم واردات گاز از روسیه را جایگزین کنند.

بر این مبنا اروپا می‌تواند نزدیک یک پنجم دیگر از گاز وارداتی از روسیه را هم با واردات گاز مایع از آمریکا، و منطقه کارائیب و شرق مدیترانه جایگزین کند.

اما هر چند روی کاغذ ظرفیت خالی برای تامین گاز اروپا از منابعی به جز روسیه در جهان وجود دارد، در عمل جایگزینی گازی که از خط لوله‌های روسیه می‌آید موانعی دارد.

زیرساخت‌های لازم برای تهیه و انتقال گاز طبیعی مایع محدود است و توسعه آنها سال‌ها طول می‌کشد.

بنا به برآوردهای بلومبرگ کشورهای اروپایی حتی در حداکثر ظرفیت توانایی جایگزینی فقط نیمی از واردات گاز خط لوله را با گاز مایع دارند. تازه آنها باید خط لوله‌ها و پایانه‌های داخل اروپا را برای این منظور تغییر دهند.

بر این مبنا ۷۰ درصد از محموله‌های گاز مایع جهان به قراردادهای بلندمدت برمی‌گردد. یعنی اروپا می‌تواند مشتری تنها ۳۰ درصد ظرفیت محموله‌های گاز مایع باشد، محموله‌هایی که به خریدارانی فروخته می‌شود که قیمتی بالاتر پیشنهاد کنند.

در شرایط کنونی بازار انرژی جهان این می‌تواند به رقابت مشتریان آسیایی و اروپایی بر سر خرید گاز مایع و حتی بالاتر رفتن قیمت‌ها منجر شود.

بازگشت ایران و ونزوئلا به بازار جهانی انرژی، یا افزایش تولید از طرف دیگر تولیدکنندگان می‌تواند فشارها در بازار را کاهش دهد.

اما قیمت‌های پایین نفت در چند سال گذشته و تحریم‌ها باعث شده‌اند که سرمایه‌گذاری‌ها پایین بیاید و در مجموع کشورهای عضو اوپک ظرفیت خالی چندانی برای افزایش تولید نفت خام ندارند.

اتحادیه اروپا می‌خواهد در بلندمدت و تا سال ۲۰۵۰ خالص انتشار گازهای گلخانه‌ای را به صفر برساند. این یعنی یا باید بر انرژی‌ هسته‌ای سرمایه‌گذاری کند یا انرژی‌های تجدیدپذیر.

هر دوی این گزینه‌ها برای اروپا زمانبر خواهند بود و پیگیری آنها در شرایطی که نیاز فوری برای جایگزینی گاز روسیه وجود دارد دشوار می‌شود، آن هم در شرایطی که قیمت جهانی انرژی بالا رفته است. یک گزینه در دسترس دیگر بازگشت به استفاده بیشتر از زغال‌سنگ است، منبعی که کشورهای اروپایی می‌خواسته‌اند وابستگی به آن را کاهش دهند.

آمریکا بزرگترین تولیدکننده نفت خام، بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی، بزرگترین تولیدکننده انرژی هسته‌ای و دومین واردکننده بزرگ نفت خام و دومین مصرف‌کننده بزرگ انرژی در جهان پس از چین است.

اما این بازیگر بزرگ بازار انرژی فضای اندکی برای مانور دارد.

رشد قیمت‌ها و تقاضای بالا برای نفت خام به این معنی است که افزایش تولید نفت و گاز شیل یکی از معدود گزینه‌های جذاب و ممکن در کوتاه‌مدت است.

اما سرمایه‌گذاران از موج قبلی رونق بازار نفت شیل تجربه خوبی ندارند. علاوه بر این دغدغه‌های زیست‌محیطی بسیاری پیرامون تولید نفت شیل وجود دارد.

در نهایت در واکنش به جنگ اوکراین دو خط تحلیلی عمده برای کاهش وابستگی به منابع انرژی روسیه شکل گرفته است: شتاب بخشیدن به سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، که راه حلی بلندمدت است، و استفاده از منابع جایگزین سوخت‌های فسیلی، که در کوتاه‌مدت در دسترس خواهد بود.

این دو راه حل با یکدیگر سازگار به نظر نمی‌رسند. اما بحرانی فراتر از جنگ اوکراین و فراتر از افزایش تورم هم وجود دارد که حل این تضاد را ضروری می‌کند: بحران تغییر اقلیم و گرمایش زمین.