باستان‌شناسی برای یافتن نقطه آغاز ارتقای غرب‌ستیزی به مقام ایدئولوژی اجتماعی در ایران، علی رضا اردبیلی - Gooya News

مقدمه

نقطه بیگ بنگ انقلاب اسلامی در ایران به‌عنوان یکی از نامسلمان‌ترین کشورهای اسلامی دنیا را کجا باید جستجو کرد؟ آیا اینجا هم باید سراغ انقلاب مشروطه رفت؟ مگر انقلاب مشروطه نتیجه شیفتگی حسدآلود ما نسبت به ترقیات فرنگ و روس و عثمانی نبود؟ مگر یکی از عزیزترین شهیدان آن انقلاب هوارد باسکرویل 1885-1909 Howard Conklin Baskerville آمریکایی نبود؟ بست‌ نشستن در "قنسولخانه تابستانی" بریتانیای کبیر و آموختن مشروطه در آن "مکتب" چی؟ مگر بزرگ‌ترین شخصیت آن انقلاب، سید حسن تقی‌زاده تبریزی، شیفته‌ترین ایرانی طرفدار فرنگ نبود؟ مگر یکی از رهبران افسانه‌ای آن انقلاب لقب "مسیو" نداشت؟ نسخه‌برداری متمم قانون اساسی مشروطه از قانون اساسی بلژیک، نشان دیگری از بیگانگی جامعه ایران در دوران مشروطه با غرب ستیزی و دیگرستیزی است.

شیفتگی‌های بعدی جامعه ایران را متوجه روسیه بولشویکی و سپس آلمان نازی(!) می‌یابیم. دوران دوازده ساله آزادی‌های نسبی در ایران بعد از اشغال کشور از سوی متفقین، 1320 تا 1332 ادامه یافت. در آغاز این دوران دوازده ساله، شاه جوان در شرایط اشغال کشور با دعای خیر قدرت‌های اشغالگر بر تخت نشست و کسی از این بابت، احساس سرخوردگی نکرد. تا به امروز هم کسی از بابت آزادی‌های تحت تأثیر اشغال نظامی کشور، از بیگانگان، گله‌مند نبوده است. پایان این دوران دوازده ساله، مصادف با دوران 27 ماهه شروع شده از 7 اردیبهشت 1330 است. مجموع حوادث این دوران، "نهضت ملی شدن نفت" نامیده می‌شود.

دوران ظهور جریانات رادیکال مسلح و ارتقای بیگانه‌هراسی سنتی از نوع رایج در بسیاری از جوامع بشری در همه اعصار تاریخ، به غرب‌ستیزی، و تبدیل این غرب‌ستیزی به یک ایدئولوژی اجتماعی، محصول دوران بعد از 1332 است. از فاصله 1332 تا 1356 که اولین حلقه از امواج ویرانگر انقلاب اسلامی کشور را دریافت، حادثه مهمی که بتواند جو جامعه را در جهت غرب‌ستیزی دچار یک تغییر جدی بکند، اتفاق نیفتاده است. جامعه ایران در سال‌های پایانی دوران پهلوی، مسحور در طلسم جمعی ناشی از باوری ایمانی به ضدیت با غرب بود و خواهان بازگشتن به خویشتن.

سه مرحله تکوینی از یک پدیده

اساسا باید کلید فهم ماهیت آن نهضت و تاثیر آن بر سیر تاریخ ایران را در فهم تفاوت ماهوی سه مرحله زیر از سیر تکوینی یک پدیده مشابه جستجو کرد:

الف: یک نوع سوءظن نسبی به آنکه و آنچه "بیگانه" نامیده‌ می‌شود،

ب: غرب ستیزی ایدئولوژیک بنام "ضدامپریالیسم" که در دوران جنگ سرد رونقی عجیب در بخش مهمی از جهان را تجربه کرد،

ج: تبدیل ایدئولوژی ضدامپریالیستی فوق به محور اتحاد جامعه و کشف "بازگشت به خویشتن" بعنوان نسخه اسلامی از الهیات رهایی‌بخش.