دلیل محبوبیت داستان حضرت یوسف

علی نویدی ملاطی درباره تصحیح خود از کتاب «احسن‌القصص» (قصه حضرت یوسف (ع)) که تصحیحی از یک متن کهن از مترجمی ناشناخته است می‌گوید.

این نویسنده، پژوهشگر و نسخه‌شناس که به عنوان برگزیده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران معرفی شده است، در گفت‌وگو با ایسنا درباره تصحیح این کتاب، گفت: اول بار هنگام بررسی میکروفیلم‌های دانشگاه تهران به این ترجمه برخوردم. اول کهنگی ترجمه توجهم را جلب کرد. تصویری از آن را تهیه کردم و مشغول تصحیح اثر شدم. تا مدت‌ها فکر می‌کردم این اثر تالیف است تا زمانی که داشتم تصویر دیجیتالی دستنویس‌های دانشگاه میشیگان را بررسی می‌کردم. آنجا به دستنویس کهنی از داستان یوسف برخوردم که شباهت بسیاری به ترجمه کهن فارسی داشت. بررسی‌های بعدی مشخص کرد که این «احسن‌القصص» ترجمه همان متن عربی است. این متن عربی همان کتابی بود که به اسم «بحرالمحبه» به اسم احمد و محمد غزالی چاپ شده‌ بود.

 او افزود: کار تصحیح اصلا ساده نبود. بارها و بارها برای یک واژه یا ترکیب تصحیف‌شده به منابع رجوع کردم و توانستم صورت درست آن واژه را مشخص کنم. در این کار سعی کرده‌ام متنی را که تصحیح کرده‌ام، ابتدا بفهمم و مواردی را که نیاز به توضیح داشت، توضیح دهم. تهیه فهرست مفصل واژگان به جهت اهمیت کتاب بوده است که وقت بسیار زیادی از من گرفت. صورت درست برخی از موارد مبهم یا مشکوک در طول استخراج فهرست واژگان مشخص شد که دلیلی است بر اهمیت استخراج واژگان در کار تصحیح متن.

نویدی درباره انتساب این کتاب به محمد و یا احمد غزالی و عبدالکریم قشیری و مترجم ناشناخته آن توضیح داد: مقصود از انتساب، انتساب کتاب به کسی است که این کتاب را به عربی تالیف کرده، تالیف آن به احمد و محمد غزالی نسبت داده شده که در تحقیقات جدید رد شده است. قشیری را هم بنده با توجه به قراینی به این دو مورد افزوده‌ام که آن هم فعلا با توجه به اسناد موجود قابل اثبات نیست. این‌که گفته شد مترجم ناشناخته مربوط به ترجمه فارسی آن است. چندین صفحه از ابتدای ترجمه فارسی افتاده است. در بقیه ترجمه هم مترجم از خود نام نمی‌برد و ما نمی‌دانیم مترجم کتاب کیست. به این دلیل گفته شده مترجم ناشناخته.

 او خاطرنشان کرد: طرح انتساب‌ها از باب پیروی از شیوه معمول در تحقیقات علمی است. اگر اطمینانی از این باب وجود داشت، حتما طرح می‌شد. اما این انتساب‌ها اصلا قابل اثبات نبود. بنابراین در روی جلد کتاب متعرض آن نشده‌ام تا جنبه تبلیغی داشته باشد.

نویدی درباره ویژگی‌های این کتاب نیز بیان کرد: اهمیت عمده این کتاب به جهت دربر داشتن کلمات، عبارات و ترکیبات کهن و لطیف فارسی است که می‌تواند در مطالعات مربوط به صرف و نحو زبان فارسی، مطالعات زبانی، دستور تاریخی و مانند آن حائز اهمیت باشد. با توجه به کهنگی نثر کتاب، رباعیات مندرج در کتاب هم اهمیت پیدا می‌کند.

این مصحح درباره این‌که آیا روایت آمده از داستان حضرت یوسف در این کتاب با دیگر روایت‌ها تفاوت دارد، گفت: از جهت روایت،  تفاوت عمده‌ای در این کتاب در قیاس با دیگر روایت‌ها ندیدم. روایت‌ها تقریبا مشابه هم است و اختلاف روایات شاید از نظر جزئیات باشد.

او همچنین درباره محبوبیت این قصه در میان عامه مردم نیز اظهار کرد: داستان یوسف(ع) تنها داستان قرآن است که به طور کامل در یک سوره آمده است. موضوع داستان و جذابیت‌های داستانی آن موضوعی است که در تحقیقات به آن پرداخته شده است. طبیعی است که این‌چنین جذابیتی بتواند مخاطبین بسیاری را به مطالعه داستان ترغیب کند. خصوصا که یک طرف ماجرا پیامبر معصوم است. به هر حال، برای بنده عمده اهمیت این کتاب ترجمه فارسی کهن این داستان بوده است.

نویدی همچنین درباره جایزه‌ کتاب سال و انتقادهایی که بعضا نسبت به این جایزه وجود دارد، گفت: جایزه کتاب سال از این باب که تشویقی برای مولفین و مصححین و مترجمین است، اهمیت بسیار دارد. اگر نقد و نظری هست باید صراحتا مطرح شود تا با توجه به نقدها بازنگری صورت پذیرد.

 انتهای پیام