حقوق بشر در قطر؛ کانون توجه در کنگره فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا)

یک روز قبل از قرعه‌کشی نهایی جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲، با آغاز هفتادودومین کنگره فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) در دوحه پایتخت قطر، پرسش‌ها و نگرانی‌ها در مورد رفتار قطر با کارگران مهاجر در کانون توجه قرار گرفت.

نشست روز پنج‌شنبه ۱۱ فروردین / ۳۱ مارس به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا اولین کنگره حضوری مدیران فیفا از سال ۲۰۱۹ بود.

شیخ خالد بن خلیفه بن عبدالعزیز آل ثانی، نخست‌وزیر قطر، در سخنرانی افتتاحیه کنگره گفت این کشور «در انتظار میزبانی از همه است».

آل ثانی گفت:

«ما نه تنها کشور خود، بلکه جهان عرب را نیز نمایندگی خواهیم کرد، برای دیدن پتانسیل‌های منطقه دریچه‌ای را به روی جهانیان خواهیم گشود و مشتاقانه منتظر ایجاد پل‌های ارتباطی بین فرهنگ خود و فرهنگ جهان هستیم.»

جیانی اینفانتینو، رئیس فیفا، به «تغییراتی» که در قطر رخ داده است به‌عنوان نشانه‌ای مثبت در اعطای میزبانی جام جهانی به این کشور اشاره کرد و گفت:

«حقوق بشر، حقوق کارگران، همه این‌ها بدون حضور جام جهانی رخ نمی‌داد.»

اینفانتینو در پایان کنگره فیفا گفت:

«میراث جام جهانی قطر می‌تواند نزدیک شدن مردم و دنیای اعراب و خاورمیانه به یکدیگر باشد. درست است که ارزش‌های متفاوتی در این‌جا حاکم است اما مردم می‌توانند به قطر و کشورهای اطراف بیایند و از فوتبال و زیبایی‌های آن و فرهنگ و تاریخ خاورمیانه لذت ببرند‌.»

یکی از مسائل مهمی که به‌نظر می‌رسید در کنگره فیفا مطرح شود، موضوع تعلیق فوتبال روسیه بود. گفته می‌شد در این زمینه رأی‌گیری خواهد شد ولی در نهایت این اتفاق رخ نداد. حمله روسیه به اوکراین موجب شد تا تیم ملی روسیه از جام جهانی کنار گذاشته شود.

در مقابل اظهارات نخست‌وزیر قطر و رئیس فیفا، لیز کلاونس، رئیس فدراسیون فوتبال نروژ در طول کنگره روی صحنه رفت و اعطای برگزاری جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ به قطر در سال ۲۰۱۰ را «غیرقابل قبول» خواند.

کلاونس گفت:

«در سال ۲۰۱۰، فیفا جام‌ جهانی را به روش‌های غیرقابل قبول و همچنین با پیامدهای غیرقابل قبول اعطا کرد.»

رئیس فدراسیون فوتبال نروژ افزود:

«حقوق بشر، برابری، دموکراسی، منافع اصلی فوتبال، تا سال‌ها در دستور کار اولیه [این جام جهانی] قرار نداشت و بعدها افزوده شد. عمدتاً با فشارهای بیرونی به این حقوق اساسی توجه شد. فیفا به این مسائل رسیدگی کرده اما هنوز راه زیادی در پیش است. کارگران مهاجرِ رنج‌دیده یا خانواده‌های کسانی که در [تدارکات] جام جهانی جان باختند باید تحت مراقبت قرار گیرند. فیفا و همه ما، باید تمام اقدامات لازم را برای اجرای واقعی تغییرات انجام دهیم.»

سخنان لیز کلاونس با اظهارات حسن الثوادی، رئیس کمیته سازماندهی جام جهانی قطر همراه شد که گفته بود اصلاحات کارگری که قطر انجام داد «تاریخی» بود و این رویداد «میراث واقعاً تحول‌آفرین اجتماعی، انسانی، اقتصادی و زیست‌محیطی» به جا خواهد گذاشت.

الثوادی گفت:

«ما به جهانیان نشان داده‌ایم که میزبانی یک تورنمنت در یک کشور چه دستاوردهایی دارد. در آینده، سازمان‌ها به ما به‌عنوان معیاری در مورد نحوه استفاده از این مسابقات برای به‌جا گذاشتن میراثی گرانبها نگاه خواهند کرد.»

در اوت ۲۰۲۰، قطر تغییرات مهمی را در قانون کار خود اعلام کرد، از جمله لغو نیاز به اجازه کارفرما برای تغییر شغل. فعالان حقوق کارگران گفته بودند که حضور کارگران در این کشور به تصمیم کارفرمایان آن‌ها گره خورده و منجر به سوء استفاده و استثمار آن‌ها شده است.

دفتر ارتباطات دولت قطر پیش از این به شبکه الجزیره گفته بود که این کشور «پیشرفت قابل توجهی در اصلاحات کار داشته است و به همکاری با سازمان‌های غیردولتی ادامه می‌دهد… تا اطمینان حاصل شود که این اصلاحات، گسترده و مؤثر هستند».

قطر که چگونگی کسب میزبانی مسابقات جام جهانی آن نیز با پرسش روبه‌روست، برای ساخت ورزشگاه‌های مدرن این مسابقات هزاران کارگر را از مناطق مختلف جهان، عمدتاً از جنوب آسیا، به کار گرفت. نهادهای مدافع حقوق بشر از جمله سازمان عفو بین‌الملل بارها از رفتار قطر با کارگران مهاجر انتقاد کرده بود. در فوریه سال گذشته روزنامه گاردین بریتانیا در یک گزارش تحقیقی از مرگ ۶۵۰۰ کارگر مهاجر از سال ۲۰۱۰ در قطر خبر داده بود.

سازمان بین‌المللی کار نیز به استناد گزارش‌های ثبت‌شده نهادهای دولتی قطر مرگ ۵۰ کارگر در سال ۲۰۲۰ را گزارش کرده بود.

شامگاه فردا، جمعه ۱۳ فروردین / یکم آوریل قرعه‌کشی نهایی جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ در قطر برگزار خواهد شد. تیم ملی فوتبال ایران نیز جزو ۳۲ تیم راه‌یافته به جام جهانی است. حمله نیروی انتظامی جمهوری اسلامی به زنان مشهد برای جلوگیری از ورودشان به ورزشگاه برگزاری دیدار تیم‌های ایران و لبنان در روز سه‌شنبه ۹ فروردین / ۲۹ مارس اعتراض فیفا را برانگیخت. فیفا اعلام کرد:

«ما خبرهای نگران‌کننده درباره این‌که به زنان اجازه حضور در بازی شهر مشهد داده نشده را دریافت کرده‌ایم و از فدراسیون فوتبال ایران خواسته‌ایم تا در این‌باره توضیحات و اطلاعات بیشتری بدهند.»

فیفا گفته است در مراسم قرعه‌کشی روز جمعه، علی دایی (ایران)، لوتار ماتئوس (آلمان)، کافو (برزیل)، عادل احمد (قطر)، بورا میلوتینوویچ (صربستان)، جی‌جی اوکوچا (نیجریه)، رباح ماجر (الجزایر) و تیم کیهیل (استرالیا) ۸ فوتبالیست مطرح جهان قرعه‌کشی را انجام خواهند داد. به‌جز نمایندگان تیم ملی ایران علی دایی و مهدی مهدوی‌کیا نیز در حال حاضر در قطر حضور دارند.