گردشگری در بهشت اورامانات

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها-سمیه نوری: اورامان یا هورامان نام منطقه‌ای کوهستانی در غرب ایران است و در استان‌های کرمانشاه و کردستان با حدود ۴۰۹ هزار هکتار عرصه و حریم قرار دارد که ۱۰۶ هزار هکتار آن مربوط به عرصه و ۳۰۳ هزار هکتار نیز جز حریم است که اهالی آن کُرد زبان هستند و به گویش هورامی که یکی از شاخه‌های زبان گورانی است سخن می‌گویند.

اورامان یا هورامان از ۲ بخش اهورا و مان تشکیل شده و طبق بررسی‌های انجام شده پیشینه سکونت در این منطقه به پیش از تاریخ برمی‌گردد که کشف قباله‌های اورامان نشان دهنده حکومت آشوریان، مادها، هخامنشیان و یونانیان را در این منطقه نشان می‌دهد و همچنین شواهد تاریخی، قدمت بالا، سبک خاص معماری، نوع سبک زندگی روستانشینان و جاذبه‌های متنوع دیگر منطقه هورامان باعث شده که در چند سال گذشته بحث جهانی شدن منظر فرهنگی این منطقه مطرح و اسناد و مدارک لازم نیز برای سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد یونسکو تهیه و ارسال شود که در نهایت در پنج مرداد ماه سال ۱۴۰۰ با بررسی‌های پرونده هورامان در جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو این منطقه به ثبت جهانی رسید.

اورامانات بی شک یکی از روستاهای بسیار زیبای ایران است و این روستا زیبا با معماری فوق العاده خاص خود تبدیل به یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری ایران شده است و در این روستا معماری به صورت پلکانی جلوه خارق العاده‌ای دارد که شباهت بسیار زیادی به منطقه ماسوله در شمال کشور داشته است.

هورامان یا اورامانات منطقه‌ای تاریخی با بافت پلکانی و آداب و رسوم خاصی است که بخش‌هایی از شهرستان‌های سروآباد، سنندج و کامیاران در استان کردستان و شهرستان‌های روانسر، پاوه، جوانرود و ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه را شامل می‌شود و بخش اصلی منظر فرهنگی هورامان یا اورامانات شامل دره‌های ژاوه‌رود، اورامان تخت و لهون است که کهن‌ترین آثار سکونت انسان در بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی در اطراف روستای هجیج یافت شده و مربوط به دوران پارینه‌سنگی است که طبق گزارش باستان‌شناسان بیش از ۴۰ هزار سال تا حدود ۱۲ هزار سال قدمت دارند.

با جهانی شدن هورامان شاهد توسعه گردشگری و اشتغالزایی در این منطقه و کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها و حفظ فرهنگ‌های اصیل به مرور زمان خواهیم بود و هورامان به عنوان منطقه ثبت شده جهانی بزرگترین منطقه جغرافیایی است که منظر فرهنگی آن به ثبت رسیده است زیرا استان‌های کردستان، کرمانشاه و بخشی از اقلیم کردستان عراق را شامل می‌شود.

طبیعت هورامان ترکیبی از مراتع، جنگل‌های ون و بلوط، دشت‌های سرسبز، کوه‌ها، رودخانه‌های خروشان، چشمه‌های فصلی و نیمه فصلی، گل و گیاه و گونه‌های جانوری است که بیش از ۷۰۰ روستا را در این قسمت غربی ایران را شامل می‌شود اما در زمان حاضر فقط حدود ۶۰ روستای آن به صورت بکر و دست نخورده باقی مانده است.

منطقه اورامان به دلیل ساختار جغرافیایی متفاوت با سایر نقاط ایران و احاطه شدن درون کوهستان‌های مرتفع از مناظر طبیعی بسیار زیبایی برخوردار است و نکته حائز اهمیت ساختار شیب‌دار و کوهستانی محور اورامان بوده که لحظه به لحظه با تغییر ارتفاع، مناظر اطراف را زیباتر می‌کند و وجود عوارض طبیعی متعدد نظیر چشمه‌ها، جنگل‌ها، کوه‌ها، غارها، دره‌های عمیق، راه‌های پر پیچ وخم و رودبارهای فراوان این منطقه را برای توریسم و مخصوصاً اکوتوریسم در تمام فصول سال مستعد کرده است.

در دامنه کوه‌ها، جنگل‌های متراکم نسبتاً وسیعی وجود دارد که پوشش جنگلی این ناحیه نظیر پوشش عمومی رشته کوه زاگرس است و عمدتاً از درختان بلوط بوده و درختان دیگری مانند بنه، گلابی وحشی (امرود)، زالزالک نیز به تعداد قابل توجهی یافت می‌شوند و علاوه بر جنگل‌های خدادادی، انواع درختان میوه‌ای، چون گردو، انار، انجیر، انگور و … بر جذابیت‌های اکوتوریستی منطقه می‌افزاید.

وجود ارتفاعات، پستی و بلندی‌ها، بیابان‌ها و دره‌ها منابع طبیعی بالقوه قلمداد می‌شوند که در صورت ایجاد دسترسی و فراهم کردن زیر ساخت‌ها، به جاذبه تبدیل می‌شوند و برخی از چشم اندازها و جاذبه‌های گردشگری در اورامان شامل چشم‌اندازهای ژالانه و شاهو و ارتفاعات و دامنه سرسبز آن، آبشارهای مناطق پیرامون آن، چشم انداز مزارع پلکانی است که از مهمترین ارتفاعات این دهستان می‌توان به ژالانه، کوسالان، شاهو، عودالان، کوه تخت اشاره کرد.

منطقه اورامان از نظر تعداد چشمه‌ها یکی از نقاط کم نظیر در ایران است و با توجه به کوهستانی بودن اورامانات تکیه عمده مردم برای آب مشروب و کشاورزی به چشمه‌های موجود است و بسیاری از این چشمه‌ها به طور دائم در تمام تمام چهار فصل سال آبدهی دارند و رودخانه سیروان که معروف‌ترین رودخانه اورامان است از مجموع آب این چشمه‌ها تشکیل می‌گردد و به طرف کردستان عراق جاری است و آب برخی از این چشمه‌ها دارای کیفیت آب معدنی است همچنین در اورامان قدیم استفاده از آب چشمه‌ها و رودبارها به عنوان آسیاب آبی مرسوم بوده و یکی از معروف ترین آسیاب‌های آبی منطقه آسیاب چشمه بل است.

سبک معماری خانه‌ها به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری اورامان محسوب می‌شود که ساختار کوهستانی و پله‌های این معماری چهره‌ای منحصر به فرد به منطقه داده و به عنوان نماد و هویت این بخش از کشور به شمار می‌آید و اکثر روستاهای منطقه اورامان به صورت نزولی و صعودی در دامنه کوه گسترش یافته و جز روستاهای طولی به حساب می‌آیند اما بافت کلی مسکن روستاهای منطقه به علت قرار گرفتن در موقعیت کوهستانی به شکل مجتمع و پلکانی شکل هستند و عمدتاً از سنگ و به صورت خشکه چین است و در بناهای سنگی اگر آب در آن نفوذ کند باعث نم گرفتگی دیوار و تخریب آن نمی‌شود و در این روستاها خانه‌ها بر روی شیب و دامنه کوه ساخته می‌شوند و نیمی از خانه ساخته شده درون کوه قرار می‌گیرد و مهم‌ترین مصالح مورد استفاده در ابنیه این روستا، چوب درختان محلی و سنگ‌های موجود در طبیعت است.

منطقه اورامان به دلیل قدمت تاریخی و پیشینه کهن دارای فرهنگ و آداب و رسوم و نمادهای فرهنگی ویژه‌ای است که هر کدام از این نمادها روشنگر گوشه‌هایی از زوایای فرهنگ کهن این دیار است و یکی از مشخصه‌های بسیار برجسته جاذبه‌های فرهنگی منطقه زنده بودن آن بوده بدین مفهوم که این نمادها تنها در مراسمات و غیره دیده نمی‌شود بلکه در تمام طول سال و در زندگی مردم محلی جریان دارد و الگوی زیست را تعریف کرده است.

منطقه شگفت‌انگیز اورامانات در دل کوهستان‌های ایران واقع شده و رودخانه‌های سیروان و لیله از منطقه اورمانات عبور می‌کنند و لازم به ذکر است که این ۲ رود در جایی بنام دروله که مرز بین ایران و عراق است به هم می‌رسند.

شرایط جوی و آب و هوای غالب در منطقه اورامان، کوهستانی است و در این منطقه می‌توان چشمه‌ها و چراگاه‌های بسیار زیادی را مشاهده کنید که در دامنه کوه‌های واقع شده در منطقه اورامان باغ‌های زیبایی قرار گرفته است و همین مسئله باعث شده تا دامداری و باغداری پیشه اصلی مردم این روستا باشد.

مردم اورامان به علت کوهستانی بودن راه‌های درآمدی محدودی دارند و با شیب زیاد فاقد زمین مسطح برای کشاورزی است و مردم با روش تراس بندی دامنه زمین سطح کوچکی فراهم می‌کنند و از آن برای کشاورزی و باغداری استفاده می‌کنند که البته برای کشاورزی زیاد به صرفه نیست به همین جهت کاشت درخت یا باغداری از جمله راه‌های مهم معیشتی مردم منطقه است.

روستای اورامان با آب و هوای کوهستانی و طبیعت خاص خود می‌تواند در هر موقعیت زمانی میزبان گردشگران است اما بهترین فصل برای سفر به این منطقه، فصل بهار و ماه اردیبهشت است چرا که زیبایی اورامان در این ماه دوچندان و رویایی است و شما می‌توانید در این روستای بسیار زیبا گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی را مشاهده کنید و در این منطقه درختان بسیار زیادی نظیر بلوط، پسته وحشی، گردو و انجیر پرورش داده می‌شوند.

هنرهای سنتی از دیرباز در میان کوردها رواج داشته و با توجه به شرایط خاص جغرافیایی از تنوع برخوردار بوده که تولید این آثار هم مصرف محلی دارد و هم در بهبود اوضاع اقتصادی زندگی مردم منطقه تأثیری جدی دارد و اگرچه صنایع دستی که در کردستان و بالاخص در اورامانات وجود دارد طیفی گسترده از انواع آن را در بر دارد اما عمده محصولاتی که اکنون برای عرضه در منطقه وجود دارد که شامل لباس‌های کوردی اعم از مردانه (چوخا و رانک) و زنانه، گیوه، قالی و در مواردی چوب کاری و کارهای خراطی است.

لباس‌های محلی مردم این روستا به قدری زیبا است که چشم هر بیننده‌ای را به خود مجذوب می‌کند و شما در این منطقه می‌توانید لباس‌های رنگی و بسیار زیبایی را بر تن مردان و زنان مشاهده کنید.

یکی از ویژگی‌های بسیار مهم این منطقه، موسیقی اصیل و گوش نواز آن است و می‌توانید در مناسبت‌های مختلف پایکوبی‌های گروهی را به همراه موسیقی زنده در روستای اورامان مشاهده کنید.

اگر بخواهیم نگاهی به صنایع دستی منطقه این منطقه انداخته و در رابطه با آن صحبت کنیم باید گفت که از گذشته تا به امروز کردها به صنایع دستی و هنرهای سنتی خود شهرت دارند و از مهم‌ترین صنایع دستی در روستای اورامان نیز می‌توان به سجاده بافی، گیوه دوزی، شال بافی، سفالگری، فلزکاری، منجوق دوزی اشاره کرد و یکی از جذاب‌ترین و زیباترین صنایع دستی این منطقه شال‌هایی است که با استفاده از کرک نوعی بز به اسم مهریز که دارای پشم ظریفی است، بافته می‌شود. این شال‌ها عموماً توسط مردان منطقه اورامان استفاده می‌شود.

مردم اورامان کُرد و به گویش هورامی (اورامی) تکلم می‌کنند و هورامی کمتر از گویش‌های دیگر دچار دگرگونی شده است و کلاش دوزی (گیوه)، ارغوان بافی یا سبدبافی، جولایی (نساجی سنتی)، نمدبافی، چاقوسازی، سفالگری و بافته‌های سنتی را از جمله مهمترین صنایع دستی منطقه هورامان است.

انواع و اقسام جشن‌ها و مراسم سنتی از جمله عروسی پیرشالیار، کومسای، بولاو روستای دولاوب، انار روستای سلین، توت فرنگی روستای شیان، گردو روستاهای هویه و سرهویه و ده‌ها جشن دیگر همچون جشن خرمن و غیره را بخشی از رویدادهای مهم منطقه هورامان نام برد.