باغ ارم شیراز زیبایی طبیعت در کنار تاریخی به قدمت ۴ قرن

باغ ارم، باغی تاریخی و زیبا در شمال غربی شیراز است و در خیابان ارم قرار دارد. مساحت آن ۱۱۰ هزار و ۳۸۰ مترمربع و زیربنای آن ۱۸۶۹ مترمربع است و شامل چند بنای تاریخی و باغ گیاه‌شناسی می‌شود.

تاریخ ساخت و بنیان‌گذار اولیه باغ ارم شیراز، به درستی مشخص نیست، ولی توصیف‌هایی از آن در سفرنامه‌های متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری آمده است.

این باغ در روزگار سلجوقیان و آل اینجو پا برجا بوده است. در زمان زندیه هم کریم‌خان زند در سازندگی و بهسازی این باغ کوشید. در زمان قاجاریه این باغ به مدت ۷۵ سال به دست سران ایل قشقایی افتاد.

در این زمان عمارتی در این باغ ساخته شد، اما در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار عمارتی دیگر توسط حسین علی خان نصیرالملک پی‌ریزی شد که این عمارت تاکنون پابرجاست. بنا و سردر باغ از دوره قاجاریه به جای مانده است.

در سال ۱۳۴۵ این بنا به دانشگاه شیراز واگذار شد و اکنون نیز در اختیار این دانشگاه است. در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۰ تعمیرات اساسی در این باغ انجام شد و زمین وسیعی در حاشیه بلوار ارم کنونی و بلوار آسیاب سه‌تایی به آن افزوده شد.

دانشگاه شیراز از این مجموعه تا پیروزی انقلاب اسلامی به‌عنوان باشگاه دانشگاه و پس از انقلاب به‌عنوان دانشکده حقوق و کتابخانه استفاده می‌کرد و از سال ۱۳۵۹ به‌عنوان باغ گیاه‌شناسی از آن استفاده می‌شود.

عمارت داخلی باغ ارم زیبایی دو چندانی را به این مکان بخشیده است و قدمتی نزدیک به چهار قرن دارد. شیوه معماری عمارت این باغ به سبک زمان قاجاریه و به تقلید از سبک معماری زندیه است. این عمارت از نظر معماری، نقاشی، کاشی‌کاری و گچبری از شاهکار‌های معماری زمان قاجار است.

این عمارت از سه طبقه، با تزئینات فراوان تشکیل شده‌است. اتاق‌های طبقه زیرین که تقریباً زیرزمین هستند، محلی است برای استراحت در روز‌های گرم تابستان. تزئینات این اتاق‌ها، کاشی‌کاری‌های رنگین است. دو طبقه بالایی دارای ستون‌هایی است که از تخت جمشید الهام گرفته شده‌اند.

از نظر هنر عالی نقاشی نیز این عمارت بی نصیب نمانده است. سقف دو سالن طبقه سوم ساختمان که با تیر‌های چوبی و تخته‌های منظم پوشیده شده دارای نقاشی‌های زیبا و بسیار نفیسی است.

در این نقاشی‌ها گل و بوته و طرح‌های اسلیمی و تابلو‌های متعدد از شکارگاه‌ها و چهره زنان و تصاویری از قصر‌هایی به سبک اروپایی نشان داده شده است. هنر ظریف نقاشی روی سقف که اهل این فن آن را مرجوک (بر وزن مردمک) نامند در دوره قاجاریه در شهر شیراز کاملاً رواج داشته و حتی در بیشتر خانه‌های معمولی و کوچک نیز به کار می‌رفته و نخستین بار هم به وسیله استادان شیرازی در ساختمان‌های مهم تهران متداول شده است.

قسمت عمده در‌های چوبی عمارت از چوب ساج تهیه شده و به همین جهت با گذشت سال‌های زیاد هیئت اصلی خود را همچنان حفظ کرده است. در بالای عمارت باغ ارم هلالی‌های زیبایی ساخته‌اند که در اصطلاح معماران محلی فارس به آن "سنتوری" می‌گویند. این هلالی‌ها با کاشی‌های رنگین و نقش دار ساخته شده و به شیوه کاشی‌کاری‌های دوره زندیه و قاجاریه است.

به روی این هلالی‌ها تصاویری از ناصرالدین شاه قاجار، داستان‌هایی از فردوسی و نظامی و ادبیات کهن فارسی و قصه‌های مذهبی کاشی‌کاری شده است. در جلوی نمای عمارت اصلی باغ ارم که مشرف بر باغ است استخر آب‌نمای بزرگی ساخته شده که تصویر عمارت در آن نمایان می‌شود.

مساحت این استخر سیصد و سی و پنج متر مربع است و محیط آن را هجده قطعه سنگ بزرگ و یکپارچه تشکیل می‌دهد و احتمالاً مربوط به دوره جانی‌خان ایلخانی است. استخر باغ ارم سابقاً گودتر بوده، ولی در تعمیرات اخیر پر شده و اکنون عمق آن نیم متر است.

باغ ارم شیراز به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در تاریخ ۶ تیرماه ۱۳۹۰ در سی و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، با عنوان باغ‌های ایرانی در فهرست میراث جهانی ثبت شد.

باشگاه خبرنگاران جوان فارس شیراز