عمارت فروغ‌الملک شیراز؛ نمایش هنر معاصر در قلب تاریخ

عمارت فروغ الملک در سال ۱۳۱۰، اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول توسط فروغ الملک قوامی داماد قوام بزرگ در زمینی به مساحت ۱۰۲۰ متر مربع در محور سنگ سیاه و در جوار بقعه بی‌بی دختران احداث شد.

این بنا برای استفاده مسکونی ساخته شده و شامل پاسدارخانه، آشپزخانه، اصطبل، حمام و دو باب منزل مسکونی (مهمان سرای فدک فعلی و خانه فروغ الملک) است که خانه فروغ الملک در سه طبقه و شامل زیرزمین، طبقه همکف و طبقه اول است که دارای دو بخش بیرونی و اندرونی با دو حیاط جداگانه، عمارت شاه‌نشین، حوضخانه، حمام، آشپزخانه و ... است.

در دو قسمت شمال و جنوب دو اتاق پنج دری دارد. در ضلع شمال‌غربی سالن اصلی ساختمان به نام شاه‌نشین قرار دارد که دارای پنجره‌های گره‌کاری است. این شاه‌نشین به وسیله حوضخانه‌ای هشت ضلعی به قسمت اندرونی متصل می‌شود.

هنر نقاشی روی سقف‌ها یادآور هنر دوره زندیه است. فضای داخلی موزه مثل همه خانه‌های اعیانی قدیمی زیبا است، با همان پنجره‌های مشبک و کاشی‌کاری و حیاط‌های اندرونی و بیرونی و هشتی و یک اتاق هم با مبلمان قدیمی خانه، از جمله مبل‌های آینه‌کاری شده.

داخل اتاق‌های خانه فضا‌هایی برای نمایش آثار هنری سه نسل از خانواده «مشکین فام» در نظر گرفته و در کنار این آثار، اثر‌هایی از دیگر هنرمندان فارس هم هست که برخی توسط صاحب اثر و بعضی توسط مجموعه‌داران به موزه هدیه شده‌اند. این اثر در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۴۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

موزه‌ی هنر مشکین‌فام را خیلی از شیرازی‌ها هم ندیده‌اند! حتی خیلی از راننده تاکسی‌های شیراز هم نمی‌دانند که شیراز چنین موزه‌ای دارد. این بنا در نقشه‌های گردشگری شیراز فهرست شده و از ارگ کریمخانی تا این موزه تقریبا ده دقیقه پیاده راه است.

اسکلت و ساختار اصلی بنا در پی سنگ با ملات گچ، دیوار‌ها آجر با ملات گچ و خاک و در سقف تیر‌های چوبی با پوشش گل و خاک و کاه گل است. تزیینات این بنا شامل تزیینات آجری، کاشی‌کاری، نقاشی‌های سقف و نقوش روی سنگ‌ها به صورت حجاری شده است.

مرمت این بنا در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان عمران و بهسازی شهری شروع شد که شامل تعویض سقف‌ها، مرمت کلیه آجرکاری‌های نما، تعویض در و پنجره‌های چوبی، کاشی‌کاری حوض‌ها و مرمت سقف حوض خانه است. از سال ۱۳۲۷ تا اواسط دهه ۵۰ با نام دبستان فروغ الملک مورد استفاده آموزش وپرورش قرار گرفته است. این بنا از سال ۱۳۸۱ پس از مرمت و بازسازی در اختیار آقای حسن مشکین‌فام قرار گرفت و کاربری آن به موزه هنر معاصر فارس تغییر یافت.

اشیاء موجود در موزه شامل صد‌ها قطعه از هنری است که طی بیش از نیم قرن توسط ایشان تهیه و گردآوری شد و شامل دو بخش عمده آثار هنری خانواده مشکین فام و آثار هنرمندان معاصر فارس است که بر حسب نوع اثر هنری یا تکنیک و دوره آفرینش در قالب بخش‌هایی با آثار حجاری و نقش برجسته، خوشنویسی، نقاشی، عکاسی، هنر‌های تجسمی و ... تقسیم‌بندی و به نمایش گذاشته شده است.

اشیاى موجود در موزه شامل دو بخش عمده آثار هنرى خانواده مشکین‌فام و آثار هنرمندان معاصر فارس است. آثار موجود بر حسب نوع اثر، تکنیک یا زمان خلق اثر در قالب بخش‌هاى مجزا تقسیم شده و در معرض نمایش قرار گرفته است.

بخش آثار حجارى و نقش برجسته؛ در این بخش کارهاى استاد حاج حبیب مشکین‌فام (۱۳۸۰ _ ۱۲۹۴) روى سنگ‌هاى مختلف از جمله مرمر قرار دارد که شامل نقوش گل، حیوان، متون اسلامى از جمله آیات قرآن است که به دو شیوه «گود» و «برجسته» طراحى، خوشنویسى و کنده‌کارى شده است.

بخش خوشنویسى؛ این بخش شامل سه قسمت متفاوت، اما به‌هم پیوسته است: آثار خوشنویسى استاد حبیب مشکین‌فام؛ آثار خوشنویسى محفل هنرى حاج حبیب مشکین‌فام؛ آثار اساتید بزرگ خوشنویسى فارس و ایران.

بخش نقاشى؛ نقاشى‌هاى موزه هنر مشکین‌فام شامل مجموعه بسیار نفیس و متنوعى از آثار هنرمندان معاصر فارس است. در این بخش آثار ۳۰ هنرمند که معرف سه نسل از نقاشان معاصر فارس هستند، به نمایش درآمده است.

این هنرمندان عبارتند از: حسام ابریشمى، بیژن بهادرى کشکولى، على‌اصغر تجویدى، خلیل توللى، قاسم حقیقى، بهرام خائف، بهنام خاوران، بهرام دبیرى، عباس دریسى، مهدى رضاییان، کاظم رضاییان، قاسم روزخوش، حسن زارع، غلامحسین صابر، علیرضا ظریف، علیرضا عطروش، احمد علامه دهر، سعید غلامى، جمشید کریمى، شهرام کریمى، محمدرضا کشاورزى، امید مشکسار، حسن مشکینفام، منوچهر معتبر، حسین میرزایى، مهرزاد نژند، حمیدرضا هیربد و غلام یونسى.

آثار حجمى و مجسمه‌هاى هدایت‌الله یوسفى نیز در این بخش قرار دارند.

باشگاه خبرنگاران جوان فارس شیراز