روز داربی در بلو هوریزونته بود، اما برای ژائو لیته، دروازه‌بان اتلتیکو مینیرو، فرقی نمی‌کرد زیرا معتقد بود عیسی مسیح مأموریت دیگری به او محول کرده است؛ انتشار کلام خدا در میان بازیکنان فوتبال.

بعدازظهر آن روز در دسامبر ۱۹۸۲، او به رسم آنچه در سه سال گذشته انجام داده بود، قبل از شروع مسابقه به سمت کارلوس گومز، دروازه‌بان کروزیرو رفت و گفت: "عیسی تو را دوست دارد و من برای تو هدیه‌ای دارم." و یک نسخه از کتاب مقدس را به او تقدیم کرد.

در آن لحظه، همه چیز به نظر گومز کمی عجیب آمد. او حتی اعتراف کرد در ابتدا عصبانی هم شده بود. اما بعداً احساسش تغییر کرد و به جنبش مذهبی لیته، ورزشکاران مسیح پیوست و از پیروان سرسخت آن شد.

این جنبش مذهبی، انجمنی متشکل از ورزشکاران مسیحی انجیلی است که برخی از تأثیرگذارترین افراد فوتبال برزیل در آن عضو هستند.

در اولین جلسه، آنها تنها چهار نفر بودند اما این تعداد اکنون به حدود هفت هزار نفر در شصت کشور جهان رسیده است و فوتبالیست‌های مطرحی مانند کاکا، برنده توپ طلای ۲۰۰۷ و لوسیو، مدافع میانی سابق بایرن مونیخ، در میان آنها دیده می‌شوند.

لیته که سابقه پنج بازی ملی دارد، به بخش ورزش بی‌بی‌سی گفت: "همه چیز با الکس دیاس ریبیرو، راننده فرمول یک، شروع شد که با شعار «عیسی نجات دهنده» روی اتومبیلش، مسابقه می‌داد."

"من هم تصمیم گرفتم همین کار را کنم و این شعار را روی پیراهنم بنویسم. اما فدراسیون فوتبال برزیل آن را منع و تیمم، اتلتیکو را به کسر امتیاز تهدیدکرد."

"آن زمان بود که شروع به اهدای انجیل به بازیکنان کردم. روزهای سختی بود و پیش‌داوری بدی نسبت به بازیکنان مسیحی انجیلی وجود داشت. حتی در تیم ملی هم احساس راحتی نداشتم و برایم سخت بود."

در سال ۱۹۸۰، زمانی که لیته مأموریت خود را آغاز کرد، ۸۸/۹ درصد از جمعیت برزیل کاتولیک بودند و سهم مسیحیان انجیلی، جنبشی در آیین پروتستان، تنها ۶/۶ درصد بود.

این نسبت از آن زمان به طور قابل توجهی تغییر کرده و بنابر تحقیقات یک موسسه نظرسنجی در سال ۲۰۲۱، این ارقام اکنون به ترتیب به ۵۰ و ۳۱ درصد رسیده است.

البته برزیل همچنان بزرگترین کشور کاتولیک جهان است، اما پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۲ کلیساهای انجیلی عبادت‌کنندگان بیشتری را در این کشور به خود جذب کنند.

سال ۱۹۹۲ که لیته از فوتبال بازنشسته شد، انجمن ورزشکاران مسیحی در حال پیشرفت بود.

این انجمن در آرژانتین برنامه تلویزیونی خود را داشت و مجری‌اش پائولو سیلاس، هافبک سابق برزیل، بود. این برنامه هفته‌ای سه بار پخش می‌شد. آنها حتی تلاش کردند تا دیگو مارادونا را به آیین خود درآورند، اما تلاشهایشان بیهوده بود.

یکی از برجسته‌ترین چهره‌های این جمع، بازیکن سابق بایرلورکوزن، بایرن مونیخ و مدافع راست برزیل، جورجینیو است. او هنگامی که کاپیتان بود به بازیکنان حریف انجیل هدیه می‌داد.

در جام جهانی ۱۹۹۴، او یکی از شش فوتبالیست مسیحی انجیلی برزیل بود که توانستند ایتالیا را در ضربات پنالتی شکست داده و قهرمان شوند. در هنگام ضربات پنالتی، پنج نفر از آنها در مرکز زمین حلقه‌ای تشکیل دادند و پس از ناکامی روبرتو باجو در ضربه پنالتی، خدا را شکر کردند.

نفر ششم، دروازه‌بان تیم ملی، تافارل بود که در محوطه شش قدم جشن گرفته بود. او پس از مسابقه گفت: "وقتی باجو توپ را برداشت، شک نداشتم که برنده خواهیم شد. هر کس به خدا ایمان داشته باشد، هرگز به کسی که به بودا ایمان دارد، نخواهد باخت."

تصویر تافارل، که اکنون مربی دروازه‌بان‌های لیورپول است، در حال جشن گرفتن با دست‌هایش رو به آسمان در مقابل باجوی افسرده که پیرو آیین بودا است، به عنوان جلد کتاب "چه کسی عنوان چهارم را کسب کرد؟" استفاده شده است.

در این کتاب برخی از بازیکنان، این پیروزی را ناشی از لطف خداوند می‌دانند. ادعایی که البته از سوی مربی افسانه‌ای برزیل، ماریو زاگالو، مورد انتقاد قرار گرفت.

جنبش ورزشکاران مسیح دیگر از محبوبیت سابق برخوردار نیست. اما مسیحیت انجیلی به سرعت در برزیل گسترش یافته و در تیم ملی نیز از سال ۱۹۹۴ به بعد نفوذ آن افزایش یافته است.

در حالی که با لیته در دهه ۱۹۸۰ و در تیم ملی برخورد خوبی نمی‌شد، اما امروز کشیش‌های انجیلی اجازه دسترسی ویژه به اردوهای تیم ملی دارند. فدراسیون فوتبال برزیل و بازیکنان با کمک‌های مالی خود امکان سفر و اسکان آنها را فراهم می‌کنند. در برخی موارد حتی این کشیش‌ها تبدیل به همراهان همیشگی بازیکنان شده‌اند.

در طول جام جهانی ۲۰۰۲ که برزیل قهرمان شد، لوسیو، کاکا و ادمیلسون مدافع سابق بارسلونا مرتب در مراسم دعا شرکت می‌کردند.

در سال ۲۰۱۰ لوسیو در مصاحبه‌ای گفت: "در زمان استراحت، بازیکنان آزاد بودند هر کاری دوست داشتند انجام دهند، اما برای من، بهترین زمان برای عبادت بود. در این اوقات سعی می‌کردیم افکار مثبت خود را تقویت کنیم تا بتوانیم با فشار بسیاری که در بازی‌ها تحمل می‌کردیم، مقابله کنیم."

در سال ۲۰۰۹، پس از قهرمانی برزیل در جام کنفدراسیون‌ها در آفریقای جنوبی، لوسیو و سایر بازیکنان پیراهن‌های سفیدی با شعارهای مذهبی مانند "من خدا را دوست دارم" و "من به عیسی تعلق دارم" به تن کردند.

مقام‌ها گفتند که پیراهن‌ها را فوراً درآورند، اما لوسیو مقاومت کرد و در حالی که جام را بلند می‌کرد، پیراهن سفیدش را به دور کمرش بسته بود. فدراسیون فوتبال دانمارک علناً از این حرکت شکایت کرد و نامه هشدارآمیزی از سوی فیفا که مطابق قوانینش "اظهارات سیاسی، مذهبی یا شخصی" ممنوع است، به برزیل ارسال شد.

سال بعد، صداهایی از داخل برزیل بلند شد و تأثیر مسیحیت انجیلی بر ساختار تیم ملی را زیر سوال برد.

برای مثال، فشار بسیاری برای دعوت رونالدینیو به جام جهانی ۲۰۱۰ بود. او در آن زمان برای آث میلان بازی می‌کرد. مجله ای‌اس‌پی‌ان روی جلدش نوشت: او دعوت نخواهد شد، زیرا "برای بازی در سلسائو (لقب تیم برزیل)، فوتبال کافی نیست. بلکه باید عضوی از "کلیسای کوچک" (اشاره به جمع مسیحیان انجیلی تیم) بود."

در نهایت همین اتفاق افتاد و رونالدینیو دعوت نشد.

پس از حذف برزیل مقابل هلند در مرحله یک‌چهارم نهایی، ادعاهایی مطرح شد مبنی بر اینکه تحلیلگر قدیمی تیم با کسی که "تجربه انجیلی بیشتری" داشته جایگزین شده است.

چند سال بعد در سال ۲۰۱۵، فدراسیون فوتبال برزیل مدیر امنیتی تیم ملی را برکنار کرد، زیرا اجازه داده بود مراسم انجیلی در داخل هتل تیم، بدون اطلاع سرمربی وقت، دونگا، برگزار شود.

کشیش حاضر در مراسم بعداً در شبکه‌های اجتماعی نوشت: "امروز جشن ورود به بهشت را گرفتیم، زیرا سه نفر تصمیم درستی گرفتند و عیسی مسیح را پذیرفتند". آلیسون بکر و فابینیو از لیورپول، به همراه داوید لوئیز، مدافع سابق چلسی و آرسنال و لوکاس مورا از تاتنهام از جمله حاضران در آن جشن بودند.

در برزیل تنها فوتبال نیست که تعداد پیروان و قدرت مسیحیت انجیلی افزایش یافته است. بلکه در سیاست هم هست.

ژائیر بولسونارو، رئیس جمهور راست افراطی برزیل، با حمایت تقریباً هفتاد درصد جامعه مسیحیان انجیلی، از جمله ستارگان فوتبال مانند نیمار و ریوالدو، در انتخابات ۲۰۱۸ پیروز شد.

بولسونارو که در یک خانواده کاتولیک به دنیا آمده است، بعداً توسط یک کشیش انجیلی در رودخانه اردن دوباره غسل تعمید شد و قول داد که یک قاضی دیوان عالی منصوب کند که "به طرز افراطی انجیلی" باشد و به قولش عمل کرد.

هنگامی که در دسامبر ۲۰۲۱، آندره مندونکا، وکیل و کشیش انجیلی، برای این مقام انتخاب شد، ویدئویی از بانوی اول، میشل بولسونارو در حالی که فریاد می‌زد «خدا پاک و منزه است» در فضای مجازی بسیار پربازدید شد.

مندونکا زمانی که دادستان بود، با استفاده از آیات کتاب مقدس از بازگشایی کلیساها در طول همه‌گیری کووید-۱۹ دفاع کرده بود. او انتصابش را "قدمی کوچک برای انسان و قدمی بزرگ برای انجیلی‌ها" دانسته بود.

ریشه‌های گسترش مسیحیت انجیلی در سیاست به سال ۱۹۸۶ باز می‌گردد، زمانی که شایعه شد برزیل در نظر دارد مذهب کاتولیک را تنها دین رسمی خود قرار دهد. در آن سال، ۳۲ نماینده فدرال با گرایش مسیحیت انجیلی انتخاب شدند. تعداد آنها اکنون به ۱۰۵ نماینده و همچنین ۱۵ سناتور افزایش یافته است.

زمانی که دیلما روسف، رهبر سابق این کشور در سال ۲۰۱۶ استیضاح شد، ۵۸ نماینده رأی خود را به خدا تقدیم کردند.

منتقدان، انجیل‌گرایی در سیاست را نشانه قدرت یافتن محافظه‌کاران و افزایش عدم تحمل مخالفان و آزادی مذاهب گوناگون، به ویژه باورها و آیین‌های آفریقایی، می‌دانند.پ

در حالی که اخیراً محبوبیت مردمی بولسونارو به ۲۲ درصد کاهش یافته است، او قصد دارد در انتخابات بعدی ریاست جمهوری با استفاده از فوتبالیست‌های انجیلی و مشهوری مانند نیمار که همچنان به او وفادار هستند، محبوبیت از دست رفته خود را بازیابد.

والتر کازاگرانده، بازیکن سابق تیم ملی برزیل که اکنون مفسر و کارشناس تلویزیونی است، با انتقاد از نیمار، مدعی شد که او تبدیل به خدمتکار بولسونارو شده است.

در مقابل این گسترش، حرکت‌های مخالف هم کم نبوده‌اند. برای مثال، پائولینیو ۲۱ ساله، مهاجم بایرلورکوزن در بازی‌های المپیک توکیو، وقتی برای برزیل در پیروزی ۴-۲ مقابل آلمان گلزنی کرد، در خوشحالی جالب توجهی، با نشان دادن ژست یک تیرانداز به آیین "کاندومبل" ادای احترام کرد و علیه آزار و اذیت مذهبی موضع‌گیری نمود.

کاندومبل ترکیبی از باورهای سنتی یوروبا، فون و بانتو است که از مناطق مختلف آفریقا سرچشمه می‌گیرد. این آیین مدت‌هاست پیروانی در برزیل دارد که در گذشته مخفیانه مراسم خود را برگذار می‌کردند. در حال حاضر هم گهگاه مورد حمله انجیلی‌های تندرو قرار می‌گیرد که این آیین را شیطانی می‌دانند.

اما پائولینیو به نظر مصمم بود به دیگران یادآوری کند هنوز در برزیل و تیم ملی جا برای همه ادیان وجود دارد.

روز داربی در بلو هوریزونته بود، اما برای ژائو لیته، دروازه‌بان اتلتیکو مینیرو، فرقی نمی‌کرد زیرا معتقد بود عیسی مسیح مأموریت دیگری به او محول کرده است؛ انتشار کلام خدا در میان بازیکنان فوتبال.

بعدازظهر آن روز در دسامبر ۱۹۸۲، او به رسم آنچه در سه سال گذشته انجام داده بود، قبل از شروع مسابقه به سمت کارلوس گومز، دروازه‌بان کروزیرو رفت و گفت: "عیسی تو را دوست دارد و من برای تو هدیه‌ای دارم." و یک نسخه از کتاب مقدس را به او تقدیم کرد.

در آن لحظه، همه چیز به نظر گومز کمی عجیب آمد. او حتی اعتراف کرد در ابتدا عصبانی هم شده بود. اما بعداً احساسش تغییر کرد و به جنبش مذهبی لیته، ورزشکاران مسیح پیوست و از پیروان سرسخت آن شد.

این جنبش مذهبی، انجمنی متشکل از ورزشکاران مسیحی انجیلی است که برخی از تأثیرگذارترین افراد فوتبال برزیل در آن عضو هستند.

در اولین جلسه، آنها تنها چهار نفر بودند اما این تعداد اکنون به حدود هفت هزار نفر در شصت کشور جهان رسیده است و فوتبالیست‌های مطرحی مانند کاکا، برنده توپ طلای ۲۰۰۷ و لوسیو، مدافع میانی سابق بایرن مونیخ، در میان آنها دیده می‌شوند.

لیته که سابقه پنج بازی ملی دارد، به بخش ورزش بی‌بی‌سی گفت: "همه چیز با الکس دیاس ریبیرو، راننده فرمول یک، شروع شد که با شعار «عیسی نجات دهنده» روی اتومبیلش، مسابقه می‌داد."

"من هم تصمیم گرفتم همین کار را کنم و این شعار را روی پیراهنم بنویسم. اما فدراسیون فوتبال برزیل آن را منع و تیمم، اتلتیکو را به کسر امتیاز تهدیدکرد."

"آن زمان بود که شروع به اهدای انجیل به بازیکنان کردم. روزهای سختی بود و پیش‌داوری بدی نسبت به بازیکنان مسیحی انجیلی وجود داشت. حتی در تیم ملی هم احساس راحتی نداشتم و برایم سخت بود."

در سال ۱۹۸۰، زمانی که لیته مأموریت خود را آغاز کرد، ۸۸/۹ درصد از جمعیت برزیل کاتولیک بودند و سهم مسیحیان انجیلی، جنبشی در آیین پروتستان، تنها ۶/۶ درصد بود.

این نسبت از آن زمان به طور قابل توجهی تغییر کرده و بنابر تحقیقات یک موسسه نظرسنجی در سال ۲۰۲۱، این ارقام اکنون به ترتیب به ۵۰ و ۳۱ درصد رسیده است.

البته برزیل همچنان بزرگترین کشور کاتولیک جهان است، اما پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۲ کلیساهای انجیلی عبادت‌کنندگان بیشتری را در این کشور به خود جذب کنند.

سال ۱۹۹۲ که لیته از فوتبال بازنشسته شد، انجمن ورزشکاران مسیحی در حال پیشرفت بود.

این انجمن در آرژانتین برنامه تلویزیونی خود را داشت و مجری‌اش پائولو سیلاس، هافبک سابق برزیل، بود. این برنامه هفته‌ای سه بار پخش می‌شد. آنها حتی تلاش کردند تا دیگو مارادونا را به آیین خود درآورند، اما تلاشهایشان بیهوده بود.

یکی از برجسته‌ترین چهره‌های این جمع، بازیکن سابق بایرلورکوزن، بایرن مونیخ و مدافع راست برزیل، جورجینیو است. او هنگامی که کاپیتان بود به بازیکنان حریف انجیل هدیه می‌داد.

در جام جهانی ۱۹۹۴، او یکی از شش فوتبالیست مسیحی انجیلی برزیل بود که توانستند ایتالیا را در ضربات پنالتی شکست داده و قهرمان شوند. در هنگام ضربات پنالتی، پنج نفر از آنها در مرکز زمین حلقه‌ای تشکیل دادند و پس از ناکامی روبرتو باجو در ضربه پنالتی، خدا را شکر کردند.

نفر ششم، دروازه‌بان تیم ملی، تافارل بود که در محوطه شش قدم جشن گرفته بود. او پس از مسابقه گفت: "وقتی باجو توپ را برداشت، شک نداشتم که برنده خواهیم شد. هر کس به خدا ایمان داشته باشد، هرگز به کسی که به بودا ایمان دارد، نخواهد باخت."

تصویر تافارل، که اکنون مربی دروازه‌بان‌های لیورپول است، در حال جشن گرفتن با دست‌هایش رو به آسمان در مقابل باجوی افسرده که پیرو آیین بودا است، به عنوان جلد کتاب "چه کسی عنوان چهارم را کسب کرد؟" استفاده شده است.

در این کتاب برخی از بازیکنان، این پیروزی را ناشی از لطف خداوند می‌دانند. ادعایی که البته از سوی مربی افسانه‌ای برزیل، ماریو زاگالو، مورد انتقاد قرار گرفت.

جنبش ورزشکاران مسیح دیگر از محبوبیت سابق برخوردار نیست. اما مسیحیت انجیلی به سرعت در برزیل گسترش یافته و در تیم ملی نیز از سال ۱۹۹۴ به بعد نفوذ آن افزایش یافته است.

در حالی که با لیته در دهه ۱۹۸۰ و در تیم ملی برخورد خوبی نمی‌شد، اما امروز کشیش‌های انجیلی اجازه دسترسی ویژه به اردوهای تیم ملی دارند. فدراسیون فوتبال برزیل و بازیکنان با کمک‌های مالی خود امکان سفر و اسکان آنها را فراهم می‌کنند. در برخی موارد حتی این کشیش‌ها تبدیل به همراهان همیشگی بازیکنان شده‌اند.

در طول جام جهانی ۲۰۰۲ که برزیل قهرمان شد، لوسیو، کاکا و ادمیلسون مدافع سابق بارسلونا مرتب در مراسم دعا شرکت می‌کردند.

در سال ۲۰۱۰ لوسیو در مصاحبه‌ای گفت: "در زمان استراحت، بازیکنان آزاد بودند هر کاری دوست داشتند انجام دهند، اما برای من، بهترین زمان برای عبادت بود. در این اوقات سعی می‌کردیم افکار مثبت خود را تقویت کنیم تا بتوانیم با فشار بسیاری که در بازی‌ها تحمل می‌کردیم، مقابله کنیم."

در سال ۲۰۰۹، پس از قهرمانی برزیل در جام کنفدراسیون‌ها در آفریقای جنوبی، لوسیو و سایر بازیکنان پیراهن‌های سفیدی با شعارهای مذهبی مانند "من خدا را دوست دارم" و "من به عیسی تعلق دارم" به تن کردند.

مقام‌ها گفتند که پیراهن‌ها را فوراً درآورند، اما لوسیو مقاومت کرد و در حالی که جام را بلند می‌کرد، پیراهن سفیدش را به دور کمرش بسته بود. فدراسیون فوتبال دانمارک علناً از این حرکت شکایت کرد و نامه هشدارآمیزی از سوی فیفا که مطابق قوانینش "اظهارات سیاسی، مذهبی یا شخصی" ممنوع است، به برزیل ارسال شد.

سال بعد، صداهایی از داخل برزیل بلند شد و تأثیر مسیحیت انجیلی بر ساختار تیم ملی را زیر سوال برد.

برای مثال، فشار بسیاری برای دعوت رونالدینیو به جام جهانی ۲۰۱۰ بود. او در آن زمان برای آث میلان بازی می‌کرد. مجله ای‌اس‌پی‌ان روی جلدش نوشت: او دعوت نخواهد شد، زیرا "برای بازی در سلسائو (لقب تیم برزیل)، فوتبال کافی نیست. بلکه باید عضوی از "کلیسای کوچک" (اشاره به جمع مسیحیان انجیلی تیم) بود."

در نهایت همین اتفاق افتاد و رونالدینیو دعوت نشد.

پس از حذف برزیل مقابل هلند در مرحله یک‌چهارم نهایی، ادعاهایی مطرح شد مبنی بر اینکه تحلیلگر قدیمی تیم با کسی که "تجربه انجیلی بیشتری" داشته جایگزین شده است.

چند سال بعد در سال ۲۰۱۵، فدراسیون فوتبال برزیل مدیر امنیتی تیم ملی را برکنار کرد، زیرا اجازه داده بود مراسم انجیلی در داخل هتل تیم، بدون اطلاع سرمربی وقت، دونگا، برگزار شود.

کشیش حاضر در مراسم بعداً در شبکه‌های اجتماعی نوشت: "امروز جشن ورود به بهشت را گرفتیم، زیرا سه نفر تصمیم درستی گرفتند و عیسی مسیح را پذیرفتند". آلیسون بکر و فابینیو از لیورپول، به همراه داوید لوئیز، مدافع سابق چلسی و آرسنال و لوکاس مورا از تاتنهام از جمله حاضران در آن جشن بودند.

در برزیل تنها فوتبال نیست که تعداد پیروان و قدرت مسیحیت انجیلی افزایش یافته است. بلکه در سیاست هم هست.

ژائیر بولسونارو، رئیس جمهور راست افراطی برزیل، با حمایت تقریباً هفتاد درصد جامعه مسیحیان انجیلی، از جمله ستارگان فوتبال مانند نیمار و ریوالدو، در انتخابات ۲۰۱۸ پیروز شد.

بولسونارو که در یک خانواده کاتولیک به دنیا آمده است، بعداً توسط یک کشیش انجیلی در رودخانه اردن دوباره غسل تعمید شد و قول داد که یک قاضی دیوان عالی منصوب کند که "به طرز افراطی انجیلی" باشد و به قولش عمل کرد.

هنگامی که در دسامبر ۲۰۲۱، آندره مندونکا، وکیل و کشیش انجیلی، برای این مقام انتخاب شد، ویدئویی از بانوی اول، میشل بولسونارو در حالی که فریاد می‌زد «خدا پاک و منزه است» در فضای مجازی بسیار پربازدید شد.

مندونکا زمانی که دادستان بود، با استفاده از آیات کتاب مقدس از بازگشایی کلیساها در طول همه‌گیری کووید-۱۹ دفاع کرده بود. او انتصابش را "قدمی کوچک برای انسان و قدمی بزرگ برای انجیلی‌ها" دانسته بود.

ریشه‌های گسترش مسیحیت انجیلی در سیاست به سال ۱۹۸۶ باز می‌گردد، زمانی که شایعه شد برزیل در نظر دارد مذهب کاتولیک را تنها دین رسمی خود قرار دهد. در آن سال، ۳۲ نماینده فدرال با گرایش مسیحیت انجیلی انتخاب شدند. تعداد آنها اکنون به ۱۰۵ نماینده و همچنین ۱۵ سناتور افزایش یافته است.

زمانی که دیلما روسف، رهبر سابق این کشور در سال ۲۰۱۶ استیضاح شد، ۵۸ نماینده رأی خود را به خدا تقدیم کردند.

منتقدان، انجیل‌گرایی در سیاست را نشانه قدرت یافتن محافظه‌کاران و افزایش عدم تحمل مخالفان و آزادی مذاهب گوناگون، به ویژه باورها و آیین‌های آفریقایی، می‌دانند.پ

در حالی که اخیراً محبوبیت مردمی بولسونارو به ۲۲ درصد کاهش یافته است، او قصد دارد در انتخابات بعدی ریاست جمهوری با استفاده از فوتبالیست‌های انجیلی و مشهوری مانند نیمار که همچنان به او وفادار هستند، محبوبیت از دست رفته خود را بازیابد.

والتر کازاگرانده، بازیکن سابق تیم ملی برزیل که اکنون مفسر و کارشناس تلویزیونی است، با انتقاد از نیمار، مدعی شد که او تبدیل به خدمتکار بولسونارو شده است.

در مقابل این گسترش، حرکت‌های مخالف هم کم نبوده‌اند. برای مثال، پائولینیو ۲۱ ساله، مهاجم بایرلورکوزن در بازی‌های المپیک توکیو، وقتی برای برزیل در پیروزی ۴-۲ مقابل آلمان گلزنی کرد، در خوشحالی جالب توجهی، با نشان دادن ژست یک تیرانداز به آیین "کاندومبل" ادای احترام کرد و علیه آزار و اذیت مذهبی موضع‌گیری نمود.

کاندومبل ترکیبی از باورهای سنتی یوروبا، فون و بانتو است که از مناطق مختلف آفریقا سرچشمه می‌گیرد. این آیین مدت‌هاست پیروانی در برزیل دارد که در گذشته مخفیانه مراسم خود را برگذار می‌کردند. در حال حاضر هم گهگاه مورد حمله انجیلی‌های تندرو قرار می‌گیرد که این آیین را شیطانی می‌دانند.

اما پائولینیو به نظر مصمم بود به دیگران یادآوری کند هنوز در برزیل و تیم ملی جا برای همه ادیان وجود دارد.