سنت‌های رمضانی و غذای خاص مردم ترکیه در ماه رمضان

به گزارش خبرنگار مهر، اهمیت و جایگاه ماه مبارک رمضان در دین اسلام باعث شده در پیوند با سنت و فرهنگ بومی هر منطقه به گونه‌ای خاص و متمایز از دیگر کشورها و نقاط دیگر دنیا برگزار شود. هر چند وجود اشتراکات پرشمار باعث پیوند مسلمانان، خاصه در این ماه شده است اما برپایی مراسم‌های ویژه در اقلیم‌ها و مناطق مختلف دنیا، رمضان را متفاوت از هر نقطه دیگری می‌کند. در اغلب کشورهای مسلمان برنامه‌های این ماه با شادی و شوق همراه است و عید فطر نیز از جمله اعیاد بزرگ مذهبی و ملی محسوب می‌شود.

پس از ٨٨ سال ممنوعیت در برگزاری مراسم‌های اسلامی در ایاصوفیه و تبدیل آنجا به موزه ایاصوفیه؛ برای نخستین بار نماز تراویح به شیوه اهل سنت در این مرکز دینی-تاریخی خوانده شد. ماه رمضان در ترکیه از حال و هوای خاصی برخوردار است و بخش بزرگی از برنامه‌های این ماه نشأت گرفته از فرهنگ و تاریخ این کشور مسلمان است. مردم روزها قبل از آغاز این ماه خود را برای استقبال از رمضان آماده می‌کنند و با توجه به جایگاه خاص عید فطر و ماه قرآن، مردم خود را آماده جشن و میهمانی بزرگ الهی می‌کنند.

بر همین اساس با حسن دیدبان وابسته فرهنگی سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در استانبول‌ به گفتگو نشستیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:

*وضعیت مسلمانان در ترکیه به چه شکل است؟

بر اساس آمار مرکز آمار ترکیه ۹۸ درصد مردم این کشور مسلمان هستند، بخشی از جمعیت مسلمانان ترکیه پیرو مکتب مالکی هستند و بخش اعظم آن از اهل سنت حنفی تشکیل می‌شوند. ۳ میلیون نفر پیرو مذهب شیعه و بخش زیادی علوی نیز در ترکیه مشغول زندگی هستند. در آناتولی و شرق ترکیه صددرصد مردم مسلمان هستند و تنها در برخی شهرهای بزرگ پیروان سایر ادیان سکونت دارند، از این رو آمار افراد روزه‌دار ترکیه بسیار زیاد است. و همه فعالیت‌هایی که در مساجد اهل سنت انجام می‌شود در مساجد شیعیان نیز برگزار می‌شود.

*آیا دولت حمایتی از فعالیت‌های قرآنی و دینی به صورت مستقیم انجام می‌دهد؟

دولت ترکیه هر چند لائیک است اما ارگانی که از زمان عثمانی به نام دیانت تأسیس شده امور دینی مردم مسلمان را برعهده دارد. دولت در امور مساجد و امور دینی مردم دخالت نمی‌کند و همه امور از طریق سازمان دیانت پیگیری می‌شود و بودجه مخصوص خودشان را دارند. این سازمان برنامه‌های قرآنی و کنفرانس‌های دینی و آموزش های مختلفی را برای علاقه مندان اداره می‌کند البته رئیس سازمان دیانت از سوی دولت انتخاب می‌شود اما دولت به طور رسمی در برنامه‌ها و فعالیت‌های دینی و مذهبی دخالت نمی‌کند.

*مؤسسات قرآنی و نهادهای مردمی در کشور ترکیه به چه شکل فعالیت می‌کنند؟

موسساتی که تخصصی در زمینه قرآنی کار می‌کند بسیار زیاد هستند اما در این بین «بنیاد وقف سلیمانیه» به صورت تخصصی چندین ساله با مدیریت «عبدالعزیز بایندخ» به فعالیت می‌پردازد. این مؤسسه کتاب‌های زیادی در خصوص قرآن به چاپ می‌رساند و دارای سایت و رادیوی قوی است. فعالیت‌های بسیار زیادی در زمینه قرآنی انجام می‌دهد.

مؤسسه دیگر که به صورت تخصصی فعالیت قرآنی می‌کند مؤسسه مرکز تحقیقات قرآنی به ریاست «علی بارداغ اوغلو» رئیس اسبق سازمان دیانت ترکیه است که از اساتید بسیار برجسته ای بهره می‌برد. در این مؤسسه افرادی که در زمینه قرآنی فعالیت می‌کنند را دور هم گرد آورده و در زمینه فعالیت‌های قرآنی پژوهش کرده و کنفرانس‌های بین المللی را برگزار می‌کنند این مؤسسه وقف است و شش سال تأسیس شده و کارهای بسیار خوبی در این زمینه انجام داده است. مؤسسات شیعی در استانبول در زمینه پژوهش‌های قرآنی خیلی سابقه درخشانی ندارند و بیشتر فعالیتشان مبتنی بر تلاوت و آموزش قرآن است. هم در استانبول و هم در دیگر شهرها برنامه‌های تلاوت قرآن مخصوص نوجوانان و جوانان اجرا می‌کنند.

معمولاً برای ماه رمضان نان پیده رمضانی پخت می‌شود. در افطار خرما جایگاه خاص خود را دارد. برخی غذاهای دیگر نیز خاص این ایام طبخ و آماده می‌شود

*آئین‌ها و سنت‌های مردم در ماه مبارک رمضان به چه شکل است؟

شروع ماه مبارک رمضان در این کشور کاملاً متفاوت با دیگر ماه‌هاست. مردم این ماه را پر خیر و برکت می‌دانند و از فرا رسیدن این ماه خوشحال و خرسند هستند، جشن‌هایی برگزار می‌شود و کوچه‌ها و مساجد آذین‌بندی می‌شوند. برنامه‌های ویژه‌ای را برای این ماه تدارک می‌بینند که سازمان دیانت نیز در همکاری با مردم فعالیت‌هایی انجام می‌دهد. برای مثال چراغ‌هایی را بر سردر مساجد نصب می‌کند و بخش‌هایی با آیات قرآن کریم و المان‌های رمضانی تزئین می‌‎شود.

اکثر مراسم‌های این ماه در مساجد به صورت جشن برگزار می‌شود؛ از جمله تلاوت قرآن یا اجرای تواشیح الهی بعد از افطار و در روزهای این ماه انجام می‌شود و مردم در آنها شرکت می‌کنند. برخی کانال‌های اسلامی رادیو و تلویزیون نیز برنامه‌هایی را در زمان افطار و سحر پخش می‌کنند و برخی اساتید دینی در این برنامه‌ها سخنرانی‌هایی دارند. همچنین برنامه‌های مختلفی از سوی شهرداری‌ها برگزار می‌شود که از جمله آن اجرای برنامه توسط «الهی‌خوان» هاست. اکثر شهرداری‌های ترکیه در شهرهای مختلف چادرهایی را جهت توزیع افطاری برپا می‌کنند، از این رو افرادی که زمان افطار در منازل خود نیستند از این سفره‌های افطاری بهره‌مند می‌شوند.

نمازهای جماعت در ماه رمضان حال و هوای خاصی دارد. همه مساجد به اتفاق مملو از جمعیت می‌شود و اکثر مؤمنین و روزه‌داران در نمازهای جماعت ظهر و عصر و مغرب و عشا شرکت می‌کنند و بعضاً دیده می‌شود صفوف نماز در خیابان‌ها ایجاد شده و نماز به جماعت خوانده می‌شود. این نمازها با شکوه خاصی برپا می‌شود. نافله شب با عنوان نماز تراویح در تمام مساجد ترکیه به جماعت برگزار می‌شود. همه برنامه‌های دینی ماه رمضان در مساجد با برنامه‌ریزی سازمان دیانت انجام می‌شود.

*چطور شد که نماز تراویح امسال به شکل گسترده‌ای برگزار شد؟

سال گذشته بر اساس دستوری که رجب طیب اردوغان داد مسجد ایاصوفیه از موزه تبدیل به مسجد شد و نمازهای بسیار زیادی بود که در این مکان خوانده شد و تنها نمازی که در این مسجد ادا نشده بود نماز تراویح بود که با آغاز ماه مبارک رمضان این نماز نیز خوانده شد. به حدی این نماز مورد استقبال مردمان ترکیه واقع شد که در مسجد ایاصوفیه جا نبود و مردم در میدان سلطان احمد صف بسته بودند. مسجد ایاصوفیه یک مسجد سیاسی است.

*غذای خاصی توسط مردم ترکیه در ماه مبارک رمضان پخت می‌شود؟

معمولاً برای ماه رمضان نان پیده رمضانی پخت می‌شود. در افطار خرما جایگاه خاص خود را دارد. برخی غذاهای دیگر نیز خاص این ایام طبخ و آماده می‌شود. رستوران‌ها منوی افطار مخصوصی دارند که غذاهای مختلفی را ویژه ماه مبارک رمضان آماده می‌کنند که همراه آن چای و سوپ و غذای اصلی سرو می‌شود. اکثر رستوران‌های معروف ترکیه این منو را دارند.

*رسوم بر جای مانده در ترکیه قدیم چه چیزهایی است؟

در زمان سحر معمولاً از قدیم رسم است ۲ نفری در کوی و برزن راه می‌افتادند که طبال نامیده می‌شوند. این افراد بر طبل می‌زنند و مردم را برای سحر بیدار می‌کنند، جالب است که با وجود رسانه‌ها و امکانات هنوز این رسم وجود دارد.

هنوز در ترکیه طبق رسمی قدیمی، زمان افطار و اذان مغرب در شهرهای مختلف با شلیک چند توپ مشخص شده و به اطلاع مردم می‌رسد. این امر به صورت آئین درآمده و همین که توپ شلیک شود افطار می‌کنند.

در شب‌های ماه مبارک رمضان آیا برنامه‌های خاصی هم به اجرا در می‌آید؟

شب‌های احیا و خصوصاً شب ۲۷ ماه مبارک رمضان مراسم ویژه‌ای برگزار می‌شود که تا سحر ادامه دارد و مردم در مساجد حضور پیدا می‌کنند و مشغول نماز و عبادت می‌شوند.

عید فطر چطور؟

عید فطر در ترکیه از روزهای مهم سال است که شامل ۴ روز تعطیلات می‌شود و اگر به تعطیلات آخر هفته برسد تعطیلات تا یک هفته ادامه دارد. مثل عید نوروز ما مردم لباس نو می‌پوشند و بچه‌ها از بزرگ‌ترها عیدی می‌گیرند که به آن «شکر بایرامی» که همان عید شیرین نام گذاری می‌شود، می‌گویند. بچه‌ها در خانه‌ها را می‌زنند و مردم به آنان شکلات و تخم‌مرغ می‌دهند. برخی غذاهای مخصوص عید فطر بین همسایه‌ها و اقوام توزیع می‌شود. جشن باشکوهی بعد از رمضان در عید فطر برگزار شده و مردم برای دید و بازدید به شهرهای خود می‌روند.