سهم نماد مقاومت از سینمای ایران چقدر است؟/ تصویر غبارگرفته فلسطین

خبرگزاری مهر -گروه هنر: بی شک نام فلسطین و مقاومت مردم آن در برابر رژیم غاصب صهیونیستی نماد و نشانه مقاومت و ایستادگی در جهان اسلام و جمهوری اسلامی ایران است، به گونه‌ای که از مهمترین سیاست‌ها و اولویت‌های ایران در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، حمایت از مردم فلسطین در برابر اقدامات ددمنشانه این رژیم بوده است.

در همین راستا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) در سال ۱۳۵۸ آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را روز قدس نامگذاری کرد و بر همین اساس هرسال در چنین روزی مسلمانان در سراسر جهان با حضور در راهپیمایی روز قدس حمایت خود از مردم فلسطین را نشان می‌دهند که به نوعی می‌تواند جلب توجه افکار عمومی جهان به مساله اشغال فلسطین باشد.

در این میان سینما یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین رسانه‌ها برای انتقال مفهوم مقاومت فلسطین به شمار می‌رود، اما با تمام شعارها و حمایت‌هایی که از «مقاومت» مطرح می‌شود تا چه اندازه به این مبحث در سینما توجه شده است؟ تا چه اندازه سینمای ایران در حوزه‌های مختلف توانسته است که صدای رسای مظلومیت مردم فلسطین در به تصویر کشیدن سال‌ها مقاومت آنها با دستان خالی باشد؟

اگر بخواهیم به صورت آماری نگاهی به تولیدات سینمای ایران با موضوع مقاومت مردم فلسطین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی داشته باشیم، مشخص می‌شود که بیشتر آثار تولید شده در این حوزه از اوایل دهه ۷۰ تا اوایل دهه ۸۰ بوده است. به گونه‌ای که در این ۱۰ سال ۵ فیلم سینمایی با موضوع مستقیم مردم فلسطین، مبارزه، مقاومت و مصائبی که با آن روبرو هستند تولید شده است، آثار که شاید ماندگارترین آنها را فیلم سینمایی «بازمانده» به کارگردانی زنده یاد سیف اله داد دانست، فیلمی که با حضور بازیگران سوری و در ۲ شهر لاذقیه و دمشق در سوریه فیلمبرداری شده است.

در واقع زنده یاد سیف اله داد فیلمنامه این فیلم را با برداشت یک خط داستانی از کتابی با نام «بازگشت به حیفا» به نویسندگی غسان کنفانی، نوشته است. فیلمی درباره یک خانواده فلسطینی ساکن شهر حیفا هستند که در پی اشغال این شهر توسط رژیم صهیونیسم و با کشته شدن ۲ نفر از اعضای خانواده، فرزند نوزاد خانواده در خانه جامانده و یک زوج یهودی مسئولیت آن نوزاد را برعهده می‌گیرند. این پروژه را می‌توان اولین اثر سینمایی دانست که بعد از انقلاب اسلامی با حضور بازیگران عرب در یک کشور دیگر تولید شده بود.

تقریباً بعد از ۹ سال از ساخت «بازمانده»، ۲ فیلم سینمایی دیگر با نام «قناری» به کارگردانی جواد اردکانی و تهیه‌کنندگی مسعود اطیابی و فیلم «هیام» به کارگردانی محمد درمنش ساخته شد. «قناری» هرچند به مساله مقاومت مردم فلسطین می‌پردازد، اما کارگردان قهرمان داستان خود را یک پسربچه با نام فارس در نظر گرفته است که پدرش توسط سربازان صهیونیست دستگیر شده است، فارس در هیاهوی اتفاقات و حملات سربازان صهیونیستی به دنبال فضای آرام برای نگهداری از قناری که مسئولیت آن را پذیرفته است، می‌گردد، در این فیلم نیز از بازیگران عرب زبان استفاده شد است.

«هیام» دیگر فیلمی است که با موضوع انتفاضه به کارگردانی محمد درمنش ساخته شده است، درمنش در این فیلم از بازیگران عرب که بیشتر لبنانی بودند استفاده کرده است. در این فیلم یک زوج جوان فلسطینی به تصویر کشیده می‌شوند که برای اینکه در آرامش زندگی کنند قصد مهاجرت به انگلستان را دارند که هنگام خروج از شهر با حمله گسترده سربازان صهیونیستی مواجه می‌شوند.

عباس رافعی نیز از جمله کارگردانانی است که در این حوزه حضور پیدا کرده و در سال ۱۳۸۷ فیلمی با نام «بیگانگان» را جلوی دوربین برد، فیلمی که این بار مساله مقاومت و مبارزات مردم فلسطین را از دریچه دیگر و آن هم عشق به تصویر می‌کشد، روایت یک عشق ناکام که در هنگام حمله رژیم صهیونیست به حیفا یک زوج جوان که عاشق هم بودند از یکدیگر دور افتاده و دوباره بعد از گذشت نیم قرن همدیگر را پیدا می‌کنند.

البته در کنار فیلم‌هایی که پیش از این نام آنها برده شد، آثار دیگری نیز در سینمای ایران تولید شده است که یا درباره مقاومت مردم لبنان و یا درباره رژیم صهیونیسم بوده و با توجه به اینکه هدف از نگارش این گزارش تصویر فلسطین در سینمای ایران بود به این آثار پرداخته نشده است. جدا از آثار سینمایی که تعداد آن بسیار محدود است، آثار انیمیشن و مستند نیز به موضوع انتفاضه و مقاومت فلسطین پرداخته است آثاری که می‌توان گفت بیشتر از دهه ۹۰ به بعد در سینمای ایران تولید شده است که در ادامه گزارش به برخی از این آثار می‌پردازیم.

یکی از انیمیشن‌هایی که تا امروز با موضوع مردم فلسطین ساخته شده است، انیمیشن «سربازان کوچک» به کارگردانی کیانوش دالوند است، اثری که روایت گر یک گروه سرباز رژیم صهیونیستی است که به قصد تخریب و شهرک‌سازی در یک روستا وارد آن می‌شوند و توسط چند کودک مقیم روستا و طی یک سری ماجراهای طنز شکست خورده و پا به فرار می‌گذارند. یک انیمیشن با مخاطب کودک و نوجوان که قهرمانان اصلی آن نیز کودکان هستند.

انیمیشن «بازمانده» که به نوعی نسخه انیمیشن فیلم سینمایی «بازمانده» ساخته زنده یاد سیف اله داد است، از دیگر آثار این حوزه است و تهیه کنندگی آن را مرکز صبا برعهده داشته است.

آنچه مشخص است، سینمای مقاومت تنها بیش از یک دهه مورد توجه مدیران دولتی سینمای ایران قرار گرفته بود و براساس آن به صورت مستقیم یا غیرمستقیم شرایط برای تولید این آثار فراهم می‌شد. اما این روند رفته‌رفته اولویت خود را در سینما از دست داد و سیاستگذاران در حوزه تولید فیلم تصمیم گرفتند تا از فضای این نوع فیلم‌ها که شاید به دلیل استقبال اندک سینماگران از ساخت این آثار است، فاصله گیرد. البته باید این نکته را نیز مورد توجه قرار داد که یکی از اولویت‌های جدید سازمان سینمایی در دوره جدید، توجه به سینمای مقاومت است، اینکه در تعریف سینمای مقاومت مدیریت جدید، انتفاضه نیز جایگاهی دارد یا خیر، هنوز مشخص نیست.