معرفی قبرستان دولاب تهران

قبرستان دولاب در جنوب شرق تهران و در محله ‌ای با همین نام واقع شده و محل دفن بسیاری از مسیحیان که ساکن ایران بودند، است.

به گزارش ایسنا به نقل از آس چارتار، قبرستان دولاب، با پیشینه‌ای حدود 150 سال، قبرستان قدیمی درگذشتگان ارامنه بوده و مدفن بسیاری از مسیحیان داخلی و خارجی از کشورهای مختلف است. سال‌های سال است که در قبرستان دولاب کفن و دفن ممنوع شده و دیگر اجازه‌ی دفن داده نمی‌شود. قدیمی‌ترین آرامگاه متعلق به اواسط سده‌ نوزدهم میلادی و سال 1315 و جدیدترین آن متعلق به سال 1375 هجری خورشیدی یا 1996 میلادی است و پس از آن دیگر اجازه‌ی تدفین در این گورستان داده نشد. در قبرستان دولاب در مجموع حدودا 1000 قبر به چشم می‌خورد که 409 قبر متعلق به سربازان و نظامیان و 528 قبر آن متعلق به غیرنظامیان مسیحی است. ورودی قبرستان دولاب، دربی چوبی با تزئینات و کنده‌کاری‌های زیبا است که به روی باغی سرسبز و زیبا باز می‌شود و قبرستان دولاب را در خود جای داده است. آس چارتار در این مطلب شما را با این قبرستان تاریخی آشنا می‌کند. برای سفر به تهران کافی است از سایت آس چارتر پرواز چارتر قشم تهران خود را تهیه نمایید.

تاریخچه قبرستان دولاب

قبرستان دولاب، گورستانی مخصوص ارامنه و خارجیانی که در ایران درگذشتند، است و بزرگ‌ ترین گورستان ارامنه‌ی تهران به حساب می‌آید. این قبرستان در سال 1855 میلادی و به دنبال دفن دکتر کلوکه، پزشک فرانسوی محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار در محله‌ی دولاب ایجاد شد و در طی سال‌های بعد با دفن بسیاری از ارامنه به شکل کنونی درآمد. در جنوب‌ شهر تهران و قسمت جنوبی بازار تهران، قدیمی‌ترین کلیسای شهر تهران قرار داشت. این کلیسای قدیمی با نام "سورپ گورک" در بازارچه‌ی قوام ‌الدوله قرار گرفته و محلی مناسب برای تجمع ارامنه بود. این کلیسا در زمان حکومت قاجار ساخته شده بود و اکنون نیز پابرجاست. اما به دلیل گسترش بافت شهری و تخریب‌ها و ساخت و سازهای متعدد در این محدوده، گورستان این کلیسا نابود شد و به جای آن دو گورستان دیگر ساخته شد. یکی در شمال در محله‌ی ونک و دیگری در شرق تهران و محله ‌ی دولاب. هر چند که گورستان ونک به دلیل ساخت و سازهای بیش از حد در این محله و در پی تبدیل آن به بافت شهری، تخریب شده و به دنبال آن بسیاری از سنگ‌ها و تزئینات قیمتی این گورستان به قبرستان دولاب منتقل شده‌اند.

نام‌های قبرستان دولاب

قبرستان دولاب به نام‌های دیگر و گاهی اوقات نام بخش‌های آن نیز معرفی می‌شود؛ مثلاً به قبرستان دولاب، قبرستان لهستانی‌ها، قبرستان ارتدکس‌ها، قبرستان کاتولیک‌ها و قبرستان آشوری‌ها می‌گویند. همچنین قبرستان دولاب به قبرستان سلیمانیه و قبرستان اکبرآباد نیز معروف است.

بخش‌های قبرستان دولاب

قبرستان دولاب مساحتی بالغ بر 75 هزار مترمربع داشته و شامل شش بخش جدا می‌باشد. بخش‌های قبرستان دولاب از این قرارند: ارامنه ارتدکس شرقی (روس‌ها، گرجی‌ها و یونانی‌ها)، حواری ارمنی، ارتدکس ارمنی، کاتولیک رومی، لهستانی‌ها و آشوری‌ها. ارامنه، بیشترین مساحت این گورستان که حدود 44 هزار متر است را در اختیار دارند. حدود 14200 متر از قبرستان دولاب متعلق به کاتولیک‌ها است. از این مساحت، حدود 50 درصد متعلق به لهستانی‌ها و بقیه‌ی خاک این قسمت از آرامستان دولاب افراد فرانسوی، انگلیسی، آلمانی، ایتالیایی و برخی دیگر از کشورها را در آغوش گرفته است. 3700 متر مربع نیز برای ارتدوکس‌ها است. مساحت باقی‌مانده منتسب به آشوری‌های کلدانی است. بزرگ‌ترین بخش قبرستان دولاب، قسمت لهستانی‌ها با 260 قبر از لهستانی‌های تبعید شده در طی جنگ جهانی دوم است که در زمان بازگشت به کشور خود در ایران از دنیا رفته ‌اند. همچنین در قسمت لهستانی قبرستان دولاب، دو مجسمه‌ی سنگی عقاب و صلیب، این قسمت را از باقی قسمت‌ها متمایز می‌کند. روی این نمادها به زبان‌های فارسی، لهستانی و فرانسوی این جمله نوشته است: "آرامستان تبعید شدگان لهستانی که در موقع مراجعت به میهن خود اینجا به خواب ابدی فرو رفتند." در بخش ارتودکس‌های قبرستان دولاب، نمای خالی از قبر کشته ‌شدگان روس در جنگ جهانی خودنمایی می ‌کند. بخشی از قبرستان دولاب بسیار ترسناک است. در این بخش 26 مهندس معدنچی ایتالیایی که در سال‌های 1936 تا 1943 در ایران مشغول به انجام پروژه‌ای بودند دفن هستند و با ورود به این قسمت با قبرهای ایستاده‌ای که این افراد را در برگرفته‌اند روبه ‌رو می ‌شوید.

کلیسای قبرستان دولاب

در محوطه‌ی قبرستان که باغی سرسبز با درختان قدیمی است؛ کلیسای کوچکی به نام مادور قرار دارد. در انتهای قبرستان دولاب، در ضلع جنوبی و در قسمت ارتدکس‌های روس ساختمانی ساده و بدون نوشته یا تزئینات خاصی وجود دارد که قدمتش احتمالاً با قدمت قبرستان دولاب یکی است.

قبرها و آرامگاه‌های قبرستان دولاب

قبرهای قبرستان دولاب قدیمی بوده و از آنجایی که متوفیان قبرستان دولاب اکثرا مهاجران و مسیحیانی که در ایران زندگی می‌کردند، است؛ ملیت آن‌ها با نقشی از پرچم کشورشان بر روی سنگ قبر مشخص شده است. افراد مدفون در قبرستان دولاب برخی از "اشخاص سرشناس و مشهور" کشورها و برخی از "افراد ناشناس" هستند. هم‌چنین روی قبرهای قبرستان دولاب، نقش صلیب‌های کوچک و بزرگ، تصویری از مریم مقدس (معروف به بانوی غمگین و مریم محزون) و عکس‌های سیاه و سفید دیده می‌شود. در قبرستان درختان زیادی دیده می‌شود که قدیمی هستند و شاخه‌های قدیمی آن‌ها روی برخی از قبرها را سایه می ‌اندازند. شاید از مهم ‌ترین بخش‌های قبرستان دولاب، قسمت متعلق به قبر لهستانی‌های کاتولیک باشد که در راه برگشت با کشتی به ایران آمدند و قبل از رسیدن به سرزمینشان از دنیا رفتند. دلیل اصلی فوت آن‌ها خستگی و بیماری‌هایی بود که در طی مسیر طولانی دچارش شده‌ بودند؛ از این‌رو بر سنگ قبرهایشان این جمله حک شده است: "هیچ‌کدام این‌ها سربازانی نبودند که در جنگ کشته شده باشند؛ بلکه دلیل مرگشان بیماری‌های واگیردار تیفوس و تحلیل قوا بود." بزرگ‌ترین آرامگاه قبرستان دولاب متعلق به پزشک دربار حکومت قاجار، دکتر کلوله‌ی فرانسوی بود که بعد از مرگ در سال 1855 در زمینی نزدیک قبرستان ارمنی‌ها دفن شد و بعدها مقبره‌ای گنبد دار بر مزارش ساختند. دکتر کلوکه در پی درخواست محمدشاه قاجار از فرانسه به ایران آمد و با درمان شاه و برخی از درباریان و خانواده‌ی شاهان قاجار بسیار مورد لطف و عنایت ایشان قرار گرفت. البته مزارهای قبرستان دولاب تزئینات بسیاری داشتند که برخی از آن‌ها از فلزات گران ‌بها بودند که به سرقت رفتند.

آرامگاه شاهزاده گرجی

مقبره‌ای سفید رنگ در قبرستان دولاب خودنمایی می‌ کند که به آرامگاه شاهزاده‌ی گرجی معروف است. برای آرامگاه شاهزاده گرجی دو روایت وجود دارد. این آرامگاه به دو نفر از شاهزادگان گرجی منتسب شده است. سپس این خانواده به کشور خود بازگشتند ولی شاهزاده خانم با همسرش که او نیز از سرمایه‌داران معروف گرجی بود و در ایران، گرجستان و آذربایجان فعالیت می‌کرد در ایران ماند و بعد از فوتش در 42 سالگی در سال 1300 در قبرستان دولاب به خاک سپرده شد. پس از آن مقبره‌ای بر مزار وی و در زمینی به وسعت 22 هزار متر ساخته شد که معمار این بنا مارکوف روسی بوده و در این آرامگاه از معماری رمانسک به کار رفته است. معماری رمانسک نوعی معماری اروپایی است؛ که در قرن 11 و 12 میلادی در بسیار از خانه‌های ایتالیایی دیده می‌شد. آرامگاه شاهزاده خانم از زمان ساخت، به دست سفارت روسیه است. روایت دیگر آرامگاه را متعلق به برادر شاه گرجستان الکساندر گرجی می ‌داند. وی در زمان جنگ و کشمکش ایران و روسیه با برادرش که طرف روسیه را گرفته بود مخالفت کرد و طرفدار ایران شد. وی معتقد بود طرفداری از روس باعث حاکمیت روس بر گرجستان می‌ شود؛ که این پیش‌بینی‌ها به واقعیت پیوست و گرجستان به دست روسیه افتاد. وی به کمک فتحعلی شاه قاجار تلاش بر بازپس ‌گیری گرجستان کرد اما موفق نشد و این امر به ناامیدی و افسردگی وی منجر شد. وی را بعد از مرگش در قبرستان دولاب دفن کردند. (نقض این روایت: الکساندر در سال‌های پایانی عمر خود از مسیحیت به اسلام تغییر دین داد، همین امر احتمال درست بودن روایت دفن شدن وی در گورستان ارامنه ‌ی دولاب را ضعیف می‌ کند). جالب است بدانید که الکساندر، پدربزرگ شاعر بزرگ معاصر ایرانی است. در واقع محمدتقی بهار نوه‌ی دختری شاهزاده‌ی گرجی است.

تخریب آرامگاه شاهزاده گرجی

بنای آرامگاه شاهزاده‌ی گرجی واقع در قبرستان دولاب در سال 1383 و قبل از ثبت آن به عنوان آثار ملی، مرمت و بازسازی شد؛ ولی در پی اتفاقات طبیعی و انسانی و گیاهی و شیمیایی و آثار مخرب آن‌ها این آرامگاه صدمات و آسیب‌هایی دیده است. پی این ساختمان حدود 3 سانتی‌متر نشست کرده، بسیاری از تزئینات و سنگ‌های بدنه ‌ی مکعبی و استوانه‌ای برج از روی آن جدا شده و افتاده‌اند و قسمت‌هایی از بنا نیز نم ‌زدگی دارد.عدم مراقبت و بازسازی‌ در اسرع وقت ممکن است این بنا را به انحطاط و نابودی بکشاند. از اقدامات اصلی برای این آرامگاه می‌توان به برطرف کردن رطوبت بنا با ایجاد کانال‌هایی در اطراف آن، جداسازی قطعات گچ‌ بری‌ها و جلوگیری از تخریب بیشتر، سبک کردن قسمت سرداب برای جلوگیری از نشست بیشتر بنا و کاشی ‌کاری مجدد و مرمت دیواره‌های بیرونی و .... اشاره کرد.

مشاهیر مدفون در قبرستان دولاب

در قبرستان دولاب، بسیاری از افراد درگذشته‌ی ایرانی و خارجی که بالغ بر 90 درصد آن‌ها مسیحی بودند، دفن شده‌اند. برخی از آنان از ارامنه‌ ی ایرانی هستند، برخی دیگر از مهاجرانی بودند که از کشورهای مختلف به ایران آمده بودند و در این کشور برای خود مسکن گزیده بودند. برخی نیز مسافرانی بودند که در راه سفر به ایران رسیده بودند و اجل، اجازه ‌ی بازگشت به سرزمینشان را نداده بود. برخی دیگر از تبعیدیانی بودند که در جنگ جهانی دوم از سرزمین‌های خود تبعید شده و آواره‌ی سایر کشورها شده بودند. بسیاری از این افراد، از مشاهیر و انسان‌های تأثیرگذار دوران خود به حساب می ‌آمدند، که با علم یا زیرکی خود، در حال خدمت به این سرزمین یا فعالیت‌های گوناگون بودند. از جمله افراد مدفون در قبرستان دولاب که جالب توجه است: سربازان گمنام روسی، آرامگاه‌های مخصوص شاهزاده‌های گرجی، کنت‌های فرانسوی، پزشکان مخصوص دربار قاجار و گورستان لهستانی‌ها است. به طور کلی در قبرستان دولاب افراد از کشورها و ملیت‌های ارمنی، آشوری، کلدانی، آلمانی، آمریکایی، پاکستانی، فیلیپینی، پرتغالی، چکسلواکی، روسی، سوئدی، سوئیسی، انگلیسی، آرژانتینی، اتریشی، بلژیکی، اسپانیایی، استونیایی، فرانسوی، یونانی، هلندی، مجاری، عراقی، ایرلندی، ایتالیایی، ژاپنی، یوگوسلاویایی، لیتوانیایی، لبنانی، لتونیایی، مالایی، نیوزلندی، سوریه‌ای و ترک یافت می‌ شوند.

انتهای رپرتاژ آگهی