عروسک‌های بومی خاوران در چمدان خارجی‌ها

زیباییشان در صفا و سادگیشان نهفته شده و دامن‌های چین دار و لباس‌های پر نقش و نگارشان یادآور فرهنگ غنی و گذشته کمرنگ شده استانمان است.

عروسک‌هایی که مادر‌ها و مادربزرگ‌های روستایی با عشق برای فرزندان و نوه هایشان می ساختند تا هم بازیشان شوند.

حالا این عروسک‌ها سفیر آداب و رسوم مردمان خراسان جنوبی به اقصی نقاط دنیا شده اند.

سری به قلب بافت تاریخی شهر بیرجند و خانه‌ی فروتنی زدیم، خانه‌ای که با حفظ اصالت به مکانی برای بازدید گردشگران و علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر تبدیل شده است.

عروسک‌های لی لی پوتی و چنشتی زینت بخش موزه عروسک

در موزه با یگ گردشگر اصفهانی همراه شدیم.

او گفت: اولین بار است که گذری به چنین موزه‌ای می‌آیم، اینجا بسیار تماشاییست و با دیدن عروسک‌ها به صفا و صمیمیت مردم این استان و آداب و رسومشان پی بردم.

گردشگر کرمانی هم گفت: راهنمای موزه از داستان‌های جالبی که هر عروسک همراه خود دارد برایمان گفت، لالایی، شعر‌ها و خاطرات زندگی روستایی و عشایری این منتطقه بسیار جالب است.

راهنما گفت: از جمله رسومی که با عروسک به نمایش درآمده است می‌توان به عروسی در روستای کسراب سربیشه اشاره کرد، در این عروسی، عروس شلوار سبز می‌پوشد که بنا به عقیده اهالی روستای کسراب، نشانه خوشبختی عروس و داماد در زندگی مشترکشان است.

او گفت: روستای ماخونیک (لی‌لی پوت‌ها) هم یکی از روستا‌های خراسان جنوبی است که اهالی آن کوتاه قد هستند و با دیدن عروسک‌های خاص این منطقه می‌توان به این ویژگی مردمان ماخونیک پی برد.

این بانو گفت: عروسک‌های روستای چنشت هم با دامن‌های رنگارنگ و چهره‌های زیبا راوی آداب و رسوم این روستا هستند.

عروسک‌هایی از دل طبیعت

یکی از سازندگان عروسک‌های بومی گفت: این عروسک‌ها را با پارچه، چوب، سنگ و اشیاء طبیعی می‌سازیم، اجزا عروسک قابلیت این را دارد که بعد از سه ماه دوانداختن به طبیعت باز گردد.

او گفت: عروسک خان باجی از تکه‌های پارچه ساخته شده و درونش از داروی گل بو مادران پر شده که در گذشته مادران برای آرامش خواب نوزادشان این عروسک را بالای سرش می‌گذاشتند.

بیشتر بخوانید

•  بازدید ۱۶ هزار نفر از موزه‌های خراسان جنوبی
• مردم خاوران را در موزه عروسک بیرجند بشناسید
• کسب رتبه برتر موزه عروسک بیرجند در بازدیدهای مردمی

این بانوی هنرمند گفت: عروسک دوتوک هم از پارچه چوب و دکمه ساخته شده، این عروسک چهره ندارد و به جای آن دکمه‌ای به صورت عروسک وصل شده، زیرا بانوان روستایی در قدیم معتقد بودند که در آفرینش خدا هیچ نقصی نیست و دخالت در کار آفرینش را درست نمی‌دانستند.

دوتوک میراثی ماندگار از خطه تاجمیر

سیاری مدیر موزه عروسک، فرهنگ و هنر خراسان جنوبی گفت: اینجا دومین موزه تخصصی عروسک‌های بومی در کشور است که با هدف آشنایی نسل جوان با مراسم‌ها و رسم و رسوم خراسان جنوبی برپا شده.

او گفت: روزگاری این عروسک‌ها به دست فراموشی سپرده شدند، اما در سال ۹۳ با ثبت ملی دوتوک (عروسک معروف روستای تاجمیر) به عنوان اولین عروسک بومی کشور، این هنر بازآفرینی و احیاء شد.

مدیر موزه عروسک، فرهنگ و هنر خراسان جنوبی ادامه داد: به عبارتی می‌توان گفت عروسک‌های بومی بهترین ابزار برای انتقال شفاهی تاریخ و فرهنگ این منطقه هستند، عروسک‌های بومی و محلی توسط زنان روستا‌های تاجمیر، نازدشت، حجت‌آباد، همت‌آباد و اطراف شهرستان سربیشه برای بازی کودکان با رویکرد تربیتی، آموزشی و انتقال فرهنگ شفاهی به نسل بعدی ساخته می‌شوند.

سیاری گفت: موزه عروسک با هدف حمایت از زنان روستایی و عرضه عروسک‌های دست‌ساز آنان برای فروش، در خانه فروتنی بیرجند به عنوان یک اثر تاریخی راه‌اندازی شده و مورد اقبال مردم و گردشگران است.

موزه‌ها محلی برای آشنایی هر چه بیشتر افراد با تاریخ و فرهنگ قدیم هستند؛ یکی از موزه‌هایی که می‌تواند در این امر ایفای نقش کند، موزه عروسک است.

این موزه با دارا بودن ۳۰۰ عروسک بومی سالانه مورد بازدید ۳ هزار گردشگر داخلی و خارجی قرار می‌گیرد.

این موزه علاوه بر درخشش میان ۸۰۰ موزه فعال کشور توانسته زمینه را برای اشتغال ۸۰ بانوی روستایی فراهم کند و عروسک هایش مسافر کشور‌های بلژیک، آلمان، فرانسه، ترکیه و سایر کشور‌ها فراهم کند.

جدا از این‌ها مسئولان مربوطه بایستی زمینه را برای ترویج این هنر و آشنایی بیشتر مردم با این موزه هموار‌تر کنند تا بیش از پیش مورد استقبال گردشگران قرار گیرد.

گزارش از فاطمه آریان پور

باشگاه خبرنگاران جوان خراسان جنوبی بیرجند