چگونه کودکانی خلاق داشته باشیم؟ 

ایسنا/قزوین یک استاد دانشگاه گفت: والدین به هر نحوی که عمل کنند بچه‌ها از آن الگو می‌گیرند و در بازی‌ها به صورت نمادین آن را بازسازی می‌کنند، هر چقدر والدین تنوع، انعطاف پذیری، سیالی ذهن و خلاقیت را در موقعیت‌های مختلف نشان دهند به همان مقدار می‌توانند الگوی مناسب برای بچه‌ها باشند، این ویژگی‌ها کودکان را ترغیب می‌کند که نسبت به مسائل نگاه متفاوت داشته باشند. 

بتول سبزه در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اهمیت تقویت خلاقیت در کودکان قبل از دبستان، تصریح کرد: خلاقیت نوعی شیوه اندیشیدن و تفکر است که در دسته تفکر واگرا قرار می‌گیرد، تفکر واگرا دارای ۴ ویژگی مهم شامل ابتکار، روانی فکری، انعطاف ‌پذیری و پرداختن به جزئیات است. 

وی افزود: بارزترین ویژگی خلاقیت این است که کودک در فعالیت‌های روزانه به ویژه بازی بتواند ابتکار به خرج دهد و ایده‌های نو ارائه کند، همچنین اگر کودک بتواند به یک سوال پاسخ‌های متعددی بدهد دارای خلاقیت است، در این بخش کیفیت پاسخ اهمیتی ندارد بلکه کمیت و تعداد پاسخ‌ها تعیین کننده است. 

عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان اظهار کرد: برای مثال اگر از کودک بپرسیم با یک مداد چه کارهایی می‌توان انجام داد، پاسخ‌های کودک نشان‌دهنده نوع تفکر اوست، اگر کودک پاسخ‌های منطقی مانند نوشتن ارائه دهد دارای تفکر همگرا و منطقی است اما کودک خلاق پاسخ‌های متعددی می‌دهد برای مثال می‌گوید می‌توان به‌عنوان پیچ‌گوشتی، خط راهنما و مار از آن استفاده کرد. 

وی بیان کرد: در تفکر خلاق کودکان به جزئیات توجه بیشتری دارند، در واقع به جزئیاتی بها می‌دهند که از نظر دیگران پیش پا افتاده است اما این کودکان موضوعات مختلف و همه جوانب را بررسی می‌کنند. 

سبزه یادآور شد: عوامل مختلفی بر خلاقیت کودکان تاثیرگذار هستند، دانشمندان معتقدند که بچه‌ها در بدو تولد خلاقیت ذاتی دارند و باید آن را توسعه داد، عوامل موثر بر خلاقیت ۲ دسته هستند، دسته اول عوامل فردی یا درونی شامل ویژگی‌های فردی، ساختار شخصیتی، وراثت، وضعیت شناختی فرد و در واقع ه‍ر آن چیزی که کودک با خودش به دنیا آورده است. 

وی خاطرنشان کرد: دسته دوم عوامل بیرونی یا محیطی هستند،  این دسته نیز  مربوط به چیزهایی است که تحت تأثیر محیط در کودک ایجاد می‌شود که می‌توان به خانواده، تعلیم و تربیت، آموزش‌های دوران مدرسه و فضا و ساختار آموزشی که فردی در آن قرار می‌گیرد، وضعیت اقتصادی، وسایل و امکانات محیطی، آب و هوا و سبک زندگی اشاره کرد. 

سبک والدگری در پرورش خلاقیت موثر است 

عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان گفت: خانواده‌ها در پرورش، شکوفاسازی و توسعه نیروی خلاقیتی که بچه‌ها با خودشان به دنیا آوردند نقش پررنگی دارند؛ سبک فرزندپروری در تقویت خلاقیت کودکان تاثیرگذار است؛  والدینی که سخت‌گیری‌های زیادی دارند، نسبت به اوضاع کنترل دارند، چارچوب و قوانین خاصی تعیین می‌کند، در برخورد با هر اشتباه و خطای کودک محدودیت‌ ایجاد می‌کنند و سرزنش و تنبیه از طرفین والدین زیاد دیده می‌شود. 

وی افزود: نقطه مقابل این والدین، والدینی با سبک سهل‌گیرانه قرار دارند که نسبت به خیلی از مسائل کودکان بی‌تفاوت هستند و  احساس می کنند که آزادی دادن بدون قاعده به کودکان  کار درستی است بنابراین نسبت به خیلی از امور بی تفاوت هستند، این والدین به قدری بدون چارچوب پیش می‌روند که کودک ممکن است کاملا وابسته یا متکی به این والدین بار بیاید و اغلب این کودکان نمی‌توانند مسئولیت‌پذیر و مستقل باشند و مشکلات خودشان در دوره‌های بعدی زندگی‌شان را حل کنند. 

سبزه بیان کرد: سبک فرزندپروری متعادل و مقتدر بین این ۲ سبک قرار دارد، این خانواده‌ها هم به اندازه کافی سختگیر و در چارچوب قواعد و تربیتی فرزندان هستند و هم به اندازه کافی آزادی عمل برای کودکان در نظر می‌گیرند، این سبک کمک می‌کند که کودک در جوامع مختلف شکوفا شود و با توجه به سنی که قرار گرفته از پس مشکلات خودش بربیاید. 

وی بیان کرد: والدینی که سخت‌گیر یا سهل‌گیر هستند به صورت عمدی یا سهوی باعث می‌شوند که خلاقیت کودکان کاهش پیدا کند یا محدود شود،  والدین باید محیط خانه رو به محیط امن تبدیل کنند تا کودکان بتوانند ایده‌های جدید خودشان را بیان و در خصوص موضوعات مختلف نظرشان را بیان کنند، توجه و احترام به صحبت‌ها و نظرات کودک باعث می‌شود که استقلال و خودباوری، اعتماد به نفس و عزت نفس در کودک شکل بگیرد و این محیط باعث تقویت تفکر واگرا در کودکان می‌شود. 

این استاد دانشگاه تصریح کرد: باید محیط خانه را طوری طراحی کنیم که کودکان احساس کنند که جو خانواده به آن‌ها اجازه می‌دهد که ایده‌هایشان را بیان کنند، آزادی دادن به اندازه و در قالب چارچوب باید متناسب با سن کودک در نظر گرفته شود، کودکان درک می‌کنند که والدین چارچوب‌ها را اعمال می‌کنند برای این که نظم یا قاعده در زندگی حاکم باشد، والدین مستبد ممکن است آمرانه و استبدادی عمل کنند یا والدین سهل‌گیر والدینی باشند که فعالیت‌های فرزندشان را محدود نمی‌کنند، هر دو این‌ها می‌تواند به شخصیت کودک لطمه بزند. 

وی تأکید کرد: والدین مقتدر یا اعتدال‌گرا جزو والدینی هستند که در قالب چارچوب مشخص به فرزندشان اختیار آزادی می‌دهند و بچه‌ها نیز با رعایت این قوانین، بدون نگرانی و بدون اضطراب می‌توانند ایده‌ها، تفکرات و عقاید خودشان را ابراز کنند، در واقع این سبک از خانواده‌ محیط مناسبی برای ایده‌پردازی و خلاقیت بچه‌ها در موقعیت‌های مختلف است. 

احترام اصل مهم در پرورش خلاقیت کودکان است 

سبزه اظهار کرد: در  پرورش خلاقیت کودکان مسئله احترام نیز قابل توجه است، بچه‌هایی که خلاق هستند اغلب والدینی دارند که برای آن‌ها به عنوان یک فرد خارج از اینکه چه توانمندی‌هایی دارند، احترام قائل هستند، کودکان با هر خلق و خو و هر سبک و سیاق به عنوان یک فرزند و به عنوان یک انسان محترم شمرده می‌شوند. 

وی افزود: در این خانواده‌ها، والدین به توانمندی‌های کم یا زیاد فرزندانشان احترام می‌گذارند و به آن‌ها ایمان دارند، این امر باعث می‌شود که بچه‌ها اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند و برای انجام کارهایی که نیاز به ریسک، ابتکار و خلاقیت دارد آماده‌تر شوند، اگر محیطی مبتنی بر احترام و دوستی ایجاد کنیم قطعاً شرایط مناسبی را برای پرورش خلاقیت کودکان فراهم می‌کنیم. 

عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان گفت: نقش الگوی خانواده‌ها یکی دیگر از عوامل مهم در تقویت خلاقیت است، والدین به هر نحوی که عمل کنند بچه‌ها از آن الگو می‌گیرند و در بازی‌ها به صورت نمادین آن را بازسازی می‌کنند، هر چقدر والدین تنوع، انعطاف پذیری، سیالی ذهن و خلاقیت را در جاهای مختلف نشان دهند به همان مقدار می‌توانند الگوی مناسب برای بچه ها باشند، این ویژگی‌ها کودکان را ترغیب می‌کند که نسبت به مسائل نگاه متفاوت داشته باشند. 

وی تشریح کرد: اگر در خانواده یک بطری شیر مصرف شود و سپس یکی از والدین آن را شسته، برش داده و به وسیله دیگری تبدیل کند تا مورد استفاده مجدد قرار بگیرد، کودک از این کار الگوبرداری می‌کند و این روش را در وسایل بازی خودش به کار می‌گیرد، اما اگر اعتقاد به نحوی باشد که آن‌ها را فقط به عنوان وسیله دورریز ببینم و بلافاصله دور بریزیم کودک دیگر نگاه خلاق یا نگاه متفاوت پیدا نمی‌کند. 

سبزه یادآور شد: تغییر و تحولاتی که در خانه رخ می‌دهد برای مثال جابه‌جایی وسایل منزل، تغییر جای مبلمان، تغییر جای نشستن و برخاستن، تغییر ظرف و ظروف، تغییر جای ظروف در کابینت‌های آشپزخانه، تغییر چیدمان لباس‌های داخل کمد، تغییر طبقات کتابخانه و نحوه گذاشتن کتاب ها از جمله تغییراتی است که میتواند خلاقیت را در ذهن کودک توسعه دهد. 

وی گفت: در واقع تنوع و انعطافی که والدین می‌توانند در سبک خودشان به عنوان الگو داشته باشند به کودکان نیز منتقل می‌شود، باید به کودکان اجازه انجام کارهای متفاوت را بدهیم،  کودکان به ویژه کودکان ۳ تا ۶ سال در بازی‌های نمادین شرکت و از والدین الگوبرداری می‌کنند. 

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: اعتدال در روابط عاطفی نیز در بروز خلاقیت موثر است، قوانین زیاد و  دست و پا گیر باعث می‌شود که خلاقیت کاهش پیدا کند اکر کودک همواره در حال اجازه گرفتن از والدین باشد و به اندازه کافی اختیار، اراده و آزادی برای انجام فعالیت نداشته باشد نمی‌تواند خلاقیتش را شکوفا کند، سختگیری‌هایی نظیر اینکه خانه نظم بیشتری داشته باشد، چیزی اصلا به هم ریخته نباشد و ظاهر خانه باید خوب و منظم به نظر برسد نیز مانع شکوفایی خلاقیت کودک می‌شود، ما باید این اجازه را به کودک بدیم که بتواند بازی‌های متفاوتی را در جاهای مختلف خانه انجام دهد. 

وی افزود: برای مثال اگر کودک ما اجازه نداشته باشد که نقاشی مداد رنگی رو کنار بگذارد و با آبرنگ نقاشی کند سختگیری لحاظ می‌شود که مانع رشد خلاقیت است، این سختگیری فقط به دلیل این است که مبادا پالت رنگ روی فرش بریزد یا اینکه رنگ را به مبلمان بزند، میز ناهارخوری کثیف شود و در و دیوار  رنگی شود، گاهی نیز برای بازی کودک قوانینی می‌گذاریم مثل اینکه باید اول این کار را بکنیم و قوانین سختگیرانه باعث می‌شود کودک دیگر تمایل به بازی نداشته باشد. 

بازی خلاقیت را شکوفا می‌کند

سبزه خاطرنشان کرد:  سختی‌هایی که بعد از بازی برای بچه‌ها قرار می‌دهیم مانند اینکه بعد از بازی وسایل را جمع کن نیز مناسب نیست چرا که کودک بعد از هر بار بازی کردن خسته می‌شود و نیاز دارد که استراحت کند یا چیزی بخورد بنابراین  جمع کردن وسایلی که ساعتهای با آن بازی کرده است کار خیلی دشواری است، باید به کودک فرصت بدهیم و قوانین سختگیرانه نداشته باشیم. 

وی بیان کرد: قانون سختگیرانه، برچسب‌هایی مثل بی‌نظمی باعث میشود کودک سراغ بازی نرود و همچنین خلاقیت، انگیزه و علاقه درونی که نسبت به بازی ها دارد نیز از بین می‌رود، او به عنوان پدر و مادر باید در محیط فیزیکی خانه به کودک آزادی بدهیم که بتواند در فضاهای مختلف خانه بازی کند، باید اجازه دهیم که کودکان ایده‌های خلاقانه خود را در بازی‌های اجرایی کند برای مثال اگر می‌خواهند پارچه‌ای به مبل ببندند و برای خودشان خانه بسازند این اجازه باید داده شود. 

عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان عنوان کرد: خاله‌بازی که پسرها انجام می‌دهند با خاله‌بازی‌های دخترانه متفاوت است چرا که هر کدام به سبک خودشان و برحسب  الگوهایی که گرفتن بازی‌ها را ترتیب می‌دهند، پسرها در نقش پدران و مشاغل مختلف و دخترها در نقش مادران و موارد مختلف در بازی شرکت می‌کنند، همه اینها انواع بازی‌ها را در واقع به صورت نمادین انجام می‌دهند، محیط خانه و فضای فیزیکی باید طوری چیدمان شود که بچه آزادی عمل بیشتری داشته باشد. 

وی بیان کرد: ما نباید فضای زندگی های آپارتمانی را برای کودکان محدودتر کنیم بلکه باید  اجازه دهیم که در همان فضای خانه بتوانند بازی‌های مختلف انجام دهند، والدین اگر حین بازی یا بعد از اتمام بازی برای جمع کردن وسایل کنار کودک قرار بگیرند دوستی و صمیمیت بیشتری ایجاد و انگیزه و خلاقیت کودک تقویت می‌شود. 

سبزه یادآور شد: برای تقویت خلاقیت کودکان باید اجازه دهیم کودکان فارغ از جنسیت در کنار ما کارهای مختلفی را در خانه تجربه کنند، کودکان می‌توانند در کنار پدر یا مادر در آشپزخانه باشند و کمک کنند، یا اینکه در چیدن سفره یا میز غذا برای شام یا ناهار به کودک مسئولیت دهیم و از ایده او برای تزئین سالاد و غذا استفاده کنیم، بچه‌ها وقتی کاری را انجام می‌دهند و اعتماد به نفس می‌گیرند خلاقیتشان نیز تقویت می‌شود. 

وی در پایان گفت: توصیه می‌شود والدین همراه فرزندشان کارهای خلاق انجام دهند، کارهای خلاق میتواند به صورت بازی‌های کلامی، آزمایش‌های خانگی، ساختن کاردستی، نقاشی کردن، قصه‌گویی خلاق استفاده کنند.

انتهای پیام