عوامل مؤثر در استفاده از فضای معنوی ماه مبارک رمضان

به گزارش خبرنگار مهر، محسن رفیعی وردنجانی در یادداشتی اختصاصی که در اختیار مهر قرار داده است به بیان عوامل مؤثر در استفاده از ماه مبارک رمضان پرداخته است.

ماه مبارک رمضان بهترین ماه سال و شب قدری که در آن قرار دارد برتر از هزار ماه است .[۱] از جمله مهمترین آفات استفاده از این ماه پر ارزش آن است که بدون برنامه ریزی و آمادگی قبلی وارد این ماه بشویم. این مسأله باعث می‌شود بدون استفاده مناسب از آن، گرفتار گذر سریع و حسرت آفرین آن شویم. برای حل این مسأله لازم است به بررسی بهترین نوع استفاده از آن بپردازیم.

عوامل مؤثر در استفاده از ماه مبارک رمضان:

آمادگی روحی

مهمترین عامل برای استفاده بهتر از ماه مبارک رمضان، آمادگی و نشاط روحی و همّت قوی و بلندنظرانه نسبت به مهمانی خداست.

همت انسان در مورد مسائل پیرامون خود رابطه‌ای مستقیم با فهم ارزش و اهمیت آنها دارد. بر این اساس، تا زمانی که ما نسبت به ماه مبارک و فوق‌العاده رمضان اطلاعات و معرفت درستی نداریم طبیعی است که نسبت به آن جدیت خاصی نداشته باشیم. اگر چه سخن در این باره فراوان است اما تأمل و تدبر، اهمیت بیشتری دارد؛ از این رو، به گوشه‌ای از اهمیت این ماه عزیز اشاره می‌کنیم.

ارزش فوق‌العاده ماه مبارک رمضان

باز شدن درهای بهشت از شب اول ماه رمضان و باز ماندن تا شب آخر [۲]؛ بسته شدن درهای جهنم از ابتدا تا انتهای ماه رمضان [۳]؛ در بند و زنجیر شدن شیاطین (برای اینکه نتوانند روزه بندگان را خراب کنند )[۴]؛ ابتدایش رحمت، وسطش آمرزش و پایانش آزادی از آتش دوزخ [۵]؛ وجود شب قدر در این ماه؛ و… بازتاب تنها گوشه‌ای از ارزش فوق‌العاده فرصت ماه ضیافت الهی است.

زمانی برای یادگیری، تذکر و تفکر

با توجه به خطر فراموشی و غفلت از این معارف، مرور و تأمل در این عبارات انگیزشی و روایات مربوط به فضائل و برکات ماه مبارک رمضان به علاوه تأمل و تدبّر در آنها، باید بخشی از زمان هر روز انسان را به خود اختصاص دهد؛ چراکه این بخش، تأمین کننده انگیزه و انرژی روحی برای انجام اعمال و عبادات این ماه شریف است.

این امر، از طریق گوش سپردن به سخنرانی‌های دینی، تدبر در آیات قرآن و روایات، مطالعه کتب هدایتبخش و آموزشی دینی، قابل تحقق است. به هر حال، ماه مبارک رمضان، به عنوان قطعه‌ای از عمر انسان و از جنس «زمان» است؛ از این رو نمی‌توان نسبت به برنامه ریزی برای ساعات و لحظات آن بی تفاوت بود.

زمان عبادت و مناجات

علاوه بر عبادت‌های معمول در طول سال، روزه گرفتن و عبادات مستحبی مانند: تلاوت قرآن، خواندن دعاهای ماه رمضان، احسان و… مورد تأکید قرار گرفته است و باید برای هر یک از آنها زمانی اختصاص یابد.

زمان استراحت

تغییر از برنامه معمول طول سال به برنامه متناسب با ماه مبارک رمضان مستلزم مهارتی است که نشاط جسمی و روحی شخص را حفظ کند. تنظیم چرخه خواب و انجام استراحت کافی، مهمترین عامل موفقیت در عبادتهای روزه داران است. راهکار کلی آن است که هر قسمت از زمان را که در ماه مبارک رمضان خلاف معمول طول سال بیدار می‌مانید، طی ساعات دیگر جبران کنید تا نیاز به استراحت را تأمین کرده باشید.

زیباترین سخن در رابطه با تنظیم استراحت و تغذیه در ماه مبارک رمضان این عبارت از رسول خدا صلّی الله علیه و آله است که می‌فرمایند: «تَعَاوَنُوا بِأَکْلِ اَلسَّحُورِ عَلَی صِیَامِ اَلنَّهَارِ وَ بِالنَّوْمِ عِنْدَ اَلْقَیْلُولَةِ عَلَی قِیَامِ اَللَّیْلِ ؛[۶] روزه گرفتن در طول روز را با خوردن سحری کمک کنید؛ و بیدار شدن برای عبادت شبانه و شب زنده‌داری را با خواب قیلوله، کمک کنید.»

پی نوشت
[۱] سوره قدر، آیه ۳
[۲] عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج ‏۱، ص: ۲۹۶
[۳] همان
[۴] «أوحی الله إلی جبریل یا جبریل اهبط إلی الأرض فغل مردة الشیاطین وعتاة الجن حتی لا یفسدوا علی عبادی صومهم» کنز العمال (المتقی الهندی)، جلد: ۸، صفحه: ۴۷۳
[۵] الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ‏۴، ص: ۶۷
[۶] من لا یحضره الفقیه، ج ‏۲، ص: ۱۳۶