شناسایی ویژگی‌های نحوی زبان علم در مدارک علمی فارسی

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، طرح پژوهشی «شناسایی ویژگی‌های نحوی زبان علم در مدارک علمی فارسی» توسط دکتر سید مهدی سمایی، عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم اطلاعات ایرانداک به پایان رسید.

زبان فارسی نیز همانند دیگر زبان‌ها به گونه‌های اجتماعی متفاوتی تقسیم می‌شود. این‌گونه‌ها تابع متغیرهای سن و جنسیت و حرفه و جایگاه اجتماعی گویشوران در جامعه زبانی است. زبان علم یکی از گونه‌های اجتماعی زبان فارسی است که طبقات تحصیل‌کرده در مجامع و بافت‌های علمی آن را به کار می‌بندند. در این پژوهش ویژگی‌های نحوی بخشی از مدارک علمی فارسی در رشته‌های زبان‌شناسی و زمین‌شناسی و شیمی استخراج شده است.

هدف از انجام این پژوهش عرضه تصویری کلی از ویژگی‌های نحوی زبان علم فارسی بوده است. بدین معنی که انواع جملات –جمله ساده و جمله مرکب– و انواع وجه یعنی وجه خبری و وجه التزامی (حال التزامی و گذشته التزامی) و وجه امری و زمان‌های افعال (حال ساده، ماضی نقلی، ماضی بعید، ماضی استمراری، آینده، و ماضی ساده) و ساخت‌های نحوی نظیر ساخت مجهول و معلوم از متون، مورد بررسی و استخراج قرار گرفته و آمار آنها عرضه و محتوای آنها تحلیل شده است.

برای شناسایی ویژگی‌های نحوی زبان علم پیرامون ۹۰ مقاله در نشریه‌های علمی پژوهشی در دو حوزه علمی (علوم انسانی و علوم پایه) و سه رشته دانشگاهی (زبان‌شناسی، زمین‌شناسی و شیمی) به شکل هدف‌مند نمونه‌گیری شده‌اند. این مقاله‌ها به شکل متن وارد نرم‌افزار «کیو.دی. ای. ماینر لایت»، مطالعه و کدگذاری شده‌اند.

در مجموع پیرامون ۱۴۰۰ کد از این آثار استخراج و تحلیل صورت گرفته است.

یافته‌های پژوهش نشان داده‌اند که از ویژگی‌های نحوی غالب مشترک زبان علم فارسی، استفاده از وجه اخباری و زمان حال ساده و ماضی نقلی و گذشته ساده و جملات ساده و وجه مجهول بوده است.

وجه اخباری با ۳۷۷ کد و زمان حال ساده با ۳۲۵ کد بیشترین فراوانی را در فرآیند کدگذاری به خود اختصاص داده‌اند.

این پژوهش می‌تواند در آموزش زبان علم به کار مدرسان و مؤسسه‌های آموزشی بیاید. همچنین نهادهایی همانند فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سیاست‌گذاری‌هایشان می‌توانند از این یافته‌ها بهره ببرند.

یافته‌های این پژوهش در زبان‌شناسی رایانشی نیز کاربرد دارد.