بازتاب خبر تلف شدن خرس اردبیل و پلنگ مازندران

در ایران در روزهای گذشته به فاصله دو روز خبر تلف شدن دو قلاده جانور از دو گونه ارزشمند منتشر شد که به ویژه برای دوستداران و حافظان حیات وحش در ایران خبر تلخی بود: تلف شدن پلنگ ایرانی در مازندران (یکشنبه ۴ اردیبهشت) و یک خرس قهوه‌ای در اردبیل (روز دوم اردیبهشت).

علت تلف شدن قلاده خرس قهوه‌ای که در روستای کنازق شهرستان نمین اردبیل جان باخت، "آسیب جدی ناشی از ضرب و جرح و روش‌های غیر اصولی اهالی روستا برای مهار این جانور" عنوان شده است.

مدیر کل حفاظت از محیط زیست اردبیل می‌گوید، «اهالی منطقه پس از تعقیب و گریز و از پا افتادن حیوان با استفاده از تراکتور و لودر و موتور سیکلت، حیوان را با طناب بسته و آن را مهار کردند». به گفته قاسم‌پور مسئولان بلافاصله حیوان را به کلینیک انتقال دادند ولی به دلیل آسیب جدی به استخوان‌ها و "خرد و خمیرشدن امعاء و احشاء" حیوان چند ساعت پس از بیهوشی، به دلیل شدت جراحات، تلف شد.

دویچه وله را در اینستاگرام دنبال کنید

دو روز بعد، حدود ۶۰۰ کیلومتر آنطرف‌تر در استان سرسبز مازندران هم یک قلاده پلنگ در قائم‌شهر مشاهده شد که با جو متشنج اطراف حیوان و تحریک جانور به حمله، سرانجام با شلیک گلوله از پای درآمد.

تصاویر و خبرهایی که از نحوه برخورد مردم و نیروی انتظامی با این دو جانور منتشر شده، برخوردی که در نهایت منجر به تلف شدن این دو جانور شد، بازتاب‌های گسترده‌ای در رسانه‌ها و در شبکه‌های اجتماعی داشته است.

کاربری در توییتر نوشته است: « بعد از پلنگ مازندران، نوبت به کشتن خرس اردبیل رسید. ایران تنها کشوری است که حتی حیوانات ان هم تمایل به مهاجرت [از آن] دارند.»

نبود آموزش، آگاهی، امکانات و مسئولان کارشناس

از دست رفتن این دو قلاده جانور از دو گونه ارزشمند برای اکوسیستم در حالی رخ می‌دهد که این مناطق از کشور در استان مازنداران و آذربایجان زیستگاه طبیعی بسیاری از گونه‌های جانوری به شمار می‌روند. این واقعیت که این اتفاق با وجود آشنایی دیرینه ساکنان این مناطق به حضور گونه‌های متعدد جانوری در زیستگاه‌های طبیعی‌ و در همسایگی‌شان رخ می‌دهد، کارشناسان و دوستداران حیات وحش را بیش از پیش نگران کرده است.

تلف شدن دو قلاده ارزشمند حیات وحش در روزهای گذشته، نشان داد که مردم و نهادهای متولی از آموزش کافی در برخورد با چنین جانورانی برخوردار نیستند. برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی ارتقا آگاهی مردم، نهادهای مربوطه و نیروی انتظامی ضروری است.

از سوی دیگر این حوادث تلخ بحث فقدان امکانات کافی برای مهار و زنده‌گیری چنین جانورانی در مناطقی که انسان در همسایگی زیست‌گاه‌های طبیعی حیات وحش به سر می‌برد را دوباره برجسته کرده است: عدم در اختیار داشتن سلاح بیهوشی، فقدان نیروی آموزش‌دیده در میان نیروی انتظامی یا نیروهای دیگر سازمان‌های مربوطه و همچنین کمبود امکانات پزشکی از مواردی هستند که نبودشان به قیمت تلف شدن گونه‌های باارزش و گاه در حال انقراض تمام می‌شود.

دویچه وله را در تلگرام دنبال کنید

مدیرکل محیط زیست استان مازندران گفته است، «در این استان یک نفر همکار دامپزشک هست که در هنگام این حادثه خود در ماموریت دیگری بود و علاوه بر آن برای زنده‌گیری نیاز به داروی بیهوشی و تفنگ مخصوص بود.»

در کنار نبود آموزش و آگاهی و امکانات، عکس‌العمل کند مسئولان دو استان در برخورد با این حادثه هم انتقادهای زیادی را برای متولیان حیات وحش مازندران و اردبیل به همراه داشته است. از جمله انتقاد از سازمان حفاظت محیط زیست که ساعت‌ها پس از مشاهده پلنگ در سطح شهر، وارد عمل نشده است.

امروز ۵ اردیبهشت، استاندار مازندران دستور تشکیل فوری کارگروهی برای بررسی عوامل تلف شدن یک قلاده پلنگ قائم شهر را برای شناسای عوامل خاطی و جلوگیری از تکرار چنین حوادث تلخی صادر کرد.

در این دستور، با تأکید بر ضرورت تأمین امنیت و جان مردم در پی ورود یک قلاده پلنگ به محیط عمومی شهر آمده است: «متولیان امر باید از جان مردم حراست می‌کردند اما با ‌شیوه‌های صحیح و با استفاده از ابزارهای مدرن نسبت به زنده‌گیری این گونه کمیاب اقدام می‌شد‌.»

از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی بلای جان حیات وحش

در کنار کمبودها و دستورها و واکنش‌ها پرسشی که مطرح است این است که آیا بعد از این بر شمار جانوران حیات وحش که وارد سکونت‌گاه‌های انسان می‌شوند، افزوده می‌شود؟

واقعیت این است که تخریب زیستگاه‌های حیات‌وحش در ایران در اثر خشکسالی‌های پیاپی یا با دست‌اندازی تدریجی انسان به این زیستگاه، توسعه جاده‌ها و راه‌ها تا دورافتاده‌ترین زیستگاه‌ها و شکارگاه‌های حیات وحش، زمین‌خواری و شهرک‌سازی از جمله در مازندران موجب شده در برخی مناطق این جانوران به دامنه‌ها و روستاهای مجاور مناطق جنگلی و کوهستانی پناه بیاورند.

مواجهه این جانوران با مردم و مسئولان آموزش ندیده یا حادثه‌ای تلخ چون تلف شدن خرس اردبیل یا پلنگ مازندران را رقم می‌زند یا این جانوران باارزش را گرفتار افراد سودجویی می‌کند که آنها را به جای بازگرداندن به سازمان‌های محیط زیست و حیات وحش به خریداران خصوصی می‌فروشند.

• لینک مرتبط

  تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  در حالی‌که یوزپلنگ آسیایی در نیمه قرن گذشته از اکثر زیستگاه‌های خود در آسیا محو شد، "کانون شکار ایران" در سال ۱۳۳۸ یوزپلگ را "حفاظت شده" اعلام کرد. این تصویر توسط بیژن دره شوری زیست‌شناس پیشکسوت در سال ۱۳۴۹ در منطقه "خوش ییلاق" گرفته شده است.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  جنگال، مسن‌ترین یوزپلنگ دنیا

  یوزپلنگ به ندرت بیش از ۱۰ سال عمر می‌کند. "جنگال" نام یوز آسیایی است که بیش از ۱۰ سال عمر کرد. تصویر جنگال برای اولین‌بار در اکتبر ۲۰۰۱ به‌وسیله دوربین تله‌ای در منطقه نایبندان توسط جواد نجفی گرفته شد. تا سال ۲۰۱۱ حضور جنگال در این منطقه ثبت شد. زمانی که جنگال را مرده پیدا کردند هیچ جراحتی نداشت. تخمین زده می شود جنگال تا ۱۴ سال عمر کرد. جنگال به عنوان مسن‌ترین یوزپلنگ در دنیا شناخته شده است.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  در ۹ شهریور ۱۳۷۳ ماده یوزپلنگی که به همراه سه توله‌اش برای خوردن آب به نزدیکی شهر بافق آمده بودند مورد حمله چند فرد غیربومی با چوب و سنگ قرار گرفتند. در این ماجرا دو توله یوز کشته شدند. ماده یوز زخمی فرار کرد و تنها یک توله توسط محیط‌بانان نجات یافت که با نام ماریتا تا سال ۱۳۸۲ در پارک پردیسان تهران زندگی می‌کرد.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  ´

  کوشکی یوزپلنگ آسیایی در اسارت است که در حصاری به وسعت ۱۲ هکتار در پناهگاه حیات‌وحش میاندشت در ۱۰ کیلومتری شرق جاجرم در شرایط نیمه اسارت نگهداری می‌شود. فردی به نام کوشکی این یوزپلنگ را که در آن زمان یک توله بود به سازمان محیط زیست هدیه داد. او این یوزپلنگ را از سه چوپان که آن را شکار کرده و قصد کشتنش را داشتند خریداری کرده بود.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  کوشکی

  یوزهای آسیایی مینیاتورهای مناطق کویری ایران هستند که در یکی از دشوارترین شرایط آب و هوایی توانسته‌اند همچنان به بقای خود ادامه دهند.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  دلبر

  دلبر توسط محیطبانان در منطقه توران در حالی پیدا شد که در میان گوسفندان یک چوپان بود. این پستاندار در حال حاضر در پناهگاهی در پارک ملی توران و در محیط بسته زندگی می‌کند زیرا مشخص نیست که بتواند دوباره به محیط وحش بازگردد.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  اکثر مردم تعجب میکنند وقتی میفهمند که در خارج از آفریقا و در ایران یوزپلنگ وجود دارد و بیشتر متعجب خواهند شد وقتی که یوزپلنگ‌ها در کوه دیده می‌شوند.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  پروژه حفاظت از یوز آسیایی

  از سال ۱۳۸۶ با ابتکار "انجمن یوزپلنگ ایرانی"، روز ۹ شهریور به عنوان روز ملی یوزپلنگ پیشنهاد شد و در سراسر جهان بزرگداشتی به مناسبت این روز برای حفظ یوزپلنگ برگزار می‌شود.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  ´

  بر اساس پژوهشی که از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۸ در شمال شرقی ایران صورت گرفته، بیش از ۸۰ درصد غذای یوزها را علف‌خواران وحشی و کمتر از ۱۰ درصد غذای یوزها را پستانداران کوچک جثه تشکیل می‌دهند.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  از ابتدای برنامه "پایش یوزپلنگ در ایران"، یک خانواده متشکل از یک یوز همراه با سه توله از تابستان ۱۳۹۱ در پناهگاه حیات‌وحش میاندشت شناسایی شدند که تنها خانواده از یوزها در سال ۱۳۹۱ بود که در کل ایران به صورت مستند حضور داشتند.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  یوز مادر همراه با سه توله‌اش

  بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که از سال ۱۳۸۰ تاکنون، حداقل ۷۵ یوزپلنگ در مناطق مختلف ایران به دنیا آمده‌اند که در ۳۲ خانواده مختلف بوده‌اند. به بیان دیگر، حداقل هر سال بطور متوسط ۶ تا ۷ توله یوزپلنگ در ایران به دنیا آمده‌اند.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  مطالعات در شرق آفریقا نشان داده که از هر ۲۰ توله یوزپلنگی که در طبیعت به دنیا می‌آید، تنها یکی به سن ۱۸ ماهگی که زمان جدایی از مادر است، می‌رسد. بررسی‌ها در ایران اما نشان می‌دهد میزان بقای توله یوزها در ایران از آفریقا بیشتر است و درصد بالاتری از توله‌ها به سن بلوغ پا می‌گذارند.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  دوربین تله‌ای (نشان داده شده در تصویر) بهترین و مفید‌ترین ابزار کمک برای درک بهتر از تعداد یوزپلنگ‌ها در ایران است.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  در گذشته یوزپلنگ‌های آسیایی در سراسر خاورمیانه و آسیای مرکزی زندگی می‌کردند. امروزه از یوزپلنگ آسیایی تنها جمعیت کوچکی در ایران باقی مانده است. سریع‌ترین پستاندار روی زمین به سرعت به سمت آینده‌ای نامطمئن می‌دود، مگر آن‌که بشر آن را در این مسابقه‌ی بقا یاری دهد.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  زيستگاه‌های یوزپلنگ در ایران که طی يک دهه گذشته حضورشان در آن‌ها قطعی شده عبارتند از: قرخود و بهکده، مياندشت، خوش ييلاق، سفيدکوه آرسک، توران، درونه، کوير، عباس آباد، سياهکوه، نايبندان، دره انجير، آريز، بهاباد، بافق، کالمند، راور، رفسنجان.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  آرش

  پناهگاه حیات‌وحش نایبندان در خراسان جنوبی یکی از زیستگاه‌های اصلی یوز آسیایی در ایران است. در تابستان دمای هوا در این منطقه به ۵۰ درجه‌ی سانتیگراد می‌رسد. این یوزپلنگ که آرش نامگذاری شده، یکی از یوزپلنگ‌های شناسایی شده پناهگاه حیات‌وحش نایبندان است.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  یوز آسیایی دارای قابلیت ویژه‌ای برای وفق دادن خود با شدت دمای آب و هوا است. یوز آسیایی از ۲۰ درجه زیر صفر در زمستان تا ۵۰ درجه بالای صفر در کویر ایران را در تابستان تحمل می‌کند. شاید ایران تنها کشوری است که می‌توان انتظار داشت در آن یوزپلنگ را در برف دید.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  یوزها در سن حدود ۱۸ ماهگی از مادر خود مستقل می‌شوند تا بتوانند گستره جدیدی برای خود بیابند.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  جاده‌ها، عامل کشته شدن بيش از چهل درصد يوزهای کشته شده در ايران

  طی یک دهه اخیر در ایران، ۲۷ یوزپلنگ توسط عوامل انسانی مختلف از پا در آمده‌اند که حداقل ۱۱ مورد آن بر اثر برخورد با خودروهای عبوری بوده است. تا به حال یوزهای مختلفی در جاده‌های توران، بافق و دره انجیر قربانی تصادف با وسایل نقلیه شده‌‌اند. حداقل ۶ یوز تنها در جاده منطقه حفاظت شده کالمند، جاده یزد - بندرعباس در اثر تصادف با وسایل نقلیه عبوری کشته شده‌اند.

• تصاویر نادری از حیات یوزپلنگ ایرانی و خطر انقراض آن‌

  یوز ایرانی در معرض انقراض است. شکار بی رویه، تخریب زیستگاه‌ها و کاهش تنوع ژنتیکی تنها بخشی از مشکلات موجود البته عمده برای یوزپلنگ آسیایی باقی مانده در ایران است.

  نویسنده: حسین کرمانی