در سوگ استاد سترگ ادبیات فارسی

به گزارش خبرنگار مهر، به مناسبت درگذشت زنده‌یاد محمدعلی اسلامی ندوشن، محمدجواد گودینی، یادداشتی را در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است. گودینی نویسنده کتاب‌هایی چون «صعود و سقوط ادبیات سیاسی در عصر بنی‌امیه»، «تاملی بر زندگانی ابوالاسود دؤلی و شرح گزیده‌ی اشعارش»، «چهل حدیث در ستایش حسن خلق»، «تحولات سیاسی عصر امامت حضرت سجاد (ع)»، «درآمدی بر زندگانی و سروده‌های صاحب بن عباد»، «بررسی و تحلیل زندگی سید حمیری و گزیده اشعارش»، «بررسی، شرح و تحلیل قصیده فرزدق در ستایش امام سجاد (ع)» و… است.

مشروح یادداشت گودینی در ادامه می‌آید:

مرحوم دکتر محمد علی اسلامی ندوشن از اساتید نامور ادبیات فارسی و چهره‌های ماندگار و نویسندگان برجسته و پیشکسوت ایران زمین بود که سالیان فراوانی از عمر خویش را صرف آموزش، نگارش و خلق آثار ارزنده در زمینه‌های گوناگون ادبی و فرهنگی کرد و برخی از آثار نویسندگان جهان را نیز به زبان پارسی برگرداند. از این دانشمند و ادیب بزرگ سرزمین ایران، بیش از ۵۰ اثر برجای مانده که هرکدام از آنها درخشش خاصی دارند.

استاد اسلامی ندوشن به سال ۱۳۰۴ در ندوشن (از توابع یزد) دیده به جهان گشود و فراگیری علم و دانش را در زادگاهش آغاز کرد و برای ادامه تحصیل در سال ۱۳۲۳ به تهران آمد و در دبیرستان البرزِ پایتخت به فراگیری علم مشغول شد. وی در ادامه به دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران راه یافت و رشته حقوق را برای مطالعه و پژوهش برگزید و سپس به فرانسه رفت و در رشته حقوق در مقطع دکتری دانش آموخته شد.

استاد در کنار فعالیت‌های حقوقی خود، از همان روزگار کودکی به شعر و ادبیات نیز علاقه‌ای فراوان داشت و از سن دوازده سالگی شعر می‌سرود. وی پس از بازگشت به میهن در سال ۱۳۳۴ برای مدتی به حرفه قضاوت مشغول بود و در ادامه مسیر تدریس را برای ادامه حیات خویش برگزید و به سال ۱۳۴۸ با دعوت استاد فضل الله رضا (رئیس اسبق دانشگاه تهران) به این دانشگاه راه یافت و عضو هیأت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی شد و به رشته مورد علاقه‌اش پرداخت.

اسلامی ندوشن با شیفتگی بسیار، به تدریس نقد ادبی، ادبیات تطبیقی و… اشتغال یافت و ادب دوستان را از خرمن دانش خویش بهرمند ساخت.

تدریس ادبیات (در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران) و تاریخ تمدن و فرهنگ ایران (در دانشکده حقوق و علوم سیاسی) از سوی استاد فقید تا زمان بازنشستگی وی به سال ۱۳۵۹ ادامه داشت و استاد برجسته و نامدار دانشگاه تهران با علاقه بسیار به کار آموزش دانشجویان و انتقال تجارب و دانش خویش به شیفتگان علم و فرهنگ مشغول بود و در این راه زحمات بسیاری را به انجام رساند.

همسر وی (خانم دکتر شیرین بیانی) نیز خود استادی برجسته در گروه تاریخِ دانشگاه تهران بود و از چهره‌های برجسته و صاحب نظر تاریخ ایران در عصر مغول و ایلخانان به شمار می‌رود و آثار ایشان در این موضوعات از سوی منتقدان و اهالی فن بسیار ارزنده، علمی و پرمغز ارزیابی

استاد فقید دکتر اسلامی ندوشن پس از بازنشستگی ارتباط خویش را با دانشگاه تهران و دیگر محافل علمی و آکادمیک قطع نکرد و در کنار تألیف و نگارش مقالات و کتاب‌های ارزنده در زمینه حافظ پژوهی، فردوسی شناسی، ادبیات، فرهنگ و تمدن ایرانِ کهن و… با دانشگاه تهران در ارتباط بود و در مقطع دکتری، دروسی همچون مکتب‌های ادبی جهان را تدریس می‌کرد و دانشجویان را با سخنان شیرین و نغزش با ادبیات سرزمین‌های دیگر و مکتب‌های ادبی آشنا می‌ساخت.

به یاد دارم در جلسه‌ای که به پاس زحمات و خدمات اساتید پیشکسوت ادبیات پارسی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی تشکیل شد، استاد اسلامی ندوشن نیز حضور به هم رساند و با وجود کسالت، دقایقی را پشت تریبون رفت و به سخنرانی پرداخت و نکات ارزنده‌ای پیرامون جایگاه ادبیات پارسی و درخشش این ادبیات غنی در میان ادبیات جهانی پرداخت. وی در سخنانی اظهار داشت آنچه ادبیات انگلیسی را میان ادبیات‌های جهان برجسته کرده، وجود ادیب و شاعری بزرگ به نام ویلیام شکسپیر است؛ ادبیات اسپانیایی نیز با سروانتس شهرتی برای خود در میان ادبیات‌های جهان باز کرده و ادبیات ایتالیایی نیز با دانته شکوفا شد؛ اما هر کدام از این ادبیات‌های مهم و نامدار جهانی، تنها یک چهره شاخص داشته و شهرت خود را وامدار آن چهره شاخص و برجسته است؛ به طور نمونه ادبیات انگلیسی تنها یک شکسپیر دارد، ادبیات اسپانیایی تنها یک سروانتس دارد و ادبیات ایتالیایی نیز تنها یک دانته دارد. اما در شکوه و برجستگی ادبیات پارسی همین بس که این ادبیات درخشان به تنهایی چهار چهره نامور و جهانی را در خود پرورانده است:

حکیم ابوالقاسم فردوسی، مولانا جلال الدین محمد بلخی، مصلح الدین سعید شیرازی و لسان الغیب حافظ شیرازی. از این رو ادبیات پارسی (حتی اگر چهره‌های برجسته و نامور دیگری همچون سنایی، عطار نیشابوری، نظامی گنجوی و… را نیز لحاظ نکنیم) به تنهایی چهار نماینده ارجمند و بزرگ دارد که در ادبیات جهان تأثیری شگرف برجای نهاده و آثارشان نیز به بسیاری از زبان‌های دنیا ترجمه شده‌اند. مهم این است که این آثار در حرکت ادبی ملت‌های دیگر هم تأثیر گذار بوده‌اند؛ از این جا می‌توان ارزش و اهمیت ادبیات پارسی در میان ادبیات‌های دیگر جهانی (ضمن احترام به همه ادبیات‌ها و آثار منظوم و منثور بشر به زبان‌های گوناگون) را درک کرد و به جایگاه والای ادب پارسی در دنیا پی برد.

با تأسف بسیار خبر وفات مرحوم استاد اسلامی ندوشن چهره ماندگار ادبیات سرزمین ایران به تاریخ دوشنبه پنجم اردیبهشت ماه سال جاری (۱۴۰۱) منتشر شد و همه ادب دوستان و شیفتگان فرهنگ و ادبیات این مرز و بوم را در غمی بزرگ فرو برد. این ضایعه را به جامعه علمی و ادبی کشور ایران و همه دوستداران ادبیات پارسی در سراسر جهان تسلیت گفته و از پروردگار بزرگ، رحمت، آمرزش و آرامش را برای روح مرحوم استاد اسلامی ندوشن خواستاریم.