طرح مشکل کارتن‌خوابی در ایران در گفتگو با حسین حاتمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس/ علی کلائی

    خانه  > slide, زنان, سایر گروهها  >  طرح مشکل کارتن‌خوابی در ایران در گفتگو با حسین حاتمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس/ علی کلائی

•  خبر اختصاصی
•  تاریخ : ۱۴۰۱/۰۲/۰۷
•  دسته : slide,زنان,سایر گروهها
•   لینک کوتاه :
•  کد خبر : 010207912

چاپ خبر

طرح مشکل کارتن‌خوابی در ایران در گفتگو با حسین حاتمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس/ علی کلائی

ماهنامه خط صلح – کارشناسان در حوزه‌ی آسیب‌شناسی اجتماعی در ایران از رسیدن سن کارتن‌خوابی به دوازده سال سخن می‌گویند.(۱) اعضای شورای شهر تهران کارتن‌خوابی را نوعی «سبک زندگی» عنوان می‌کنند(۲) و در آخرین روزهای پاییز سال گذشته معاون حمایت‌های اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در واکنش به خبر فوت دو کارتن‌خواب در تهران، اولی را پیرزنی دارای مشکلات ریوی توصیف می‌کند و درباره‌ی نفر دوم هم می‌گوید که «نمی توان گفت که مددجویی که در آن تصویر وجود دارد، فوت شده یا خیر.» (۳)

در چنین شرایطی و با توجه به وضعیت بحرانی کارتن‌خواب‌ها در تهران تلاش کردیم تا با اعضای شورای شهر تهران، بالاخص زهرا شمس احسان، رئیس کمیته‌ی اجتماعی شورای شهر تهران که کارتن‌خوابی را نوعی «سبک زندگی» خوانده بود، گفتگو کنیم که این امکان به دلیل پاسخ‌گونبودن اعضای شورای شهر برای ماهنامه‌ی خط صلح میسر نشد. بر این اساس سراغ یکی از اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی رفتیم تا در خصوص مسئله‌ی کارتن‌خوابی در تهران و ایران و اظهارنظرهای اعضای شورای شهر تهران با حسین حاتمی، نماینده‌ی استان آذربایجان شرقی و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی گفتگویی داشتیم. اظهارنظرهای نقل‌شده از حسین حاتمی در این گزارش نتیجه‌ی گفتگوی ماهنامه‌ی خط صلح با این نماینده‌ی مجلس است.

سیاست‌گذار و مسئول کیست؟

حسین حاتمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس که پیش‌تر در مجموعه‌ی سپاه پاسداران و بسیج عشایر هم مسئولیت داشته، سیاست‌گذار در حوزه‌ی کارتن‌خوابی را سازمان بهزیستی می‌داند و می‌گوید که به نظر او مدیریت میدانی مسئله با شهرداری‌هاست. او مسئله‌ی کارتن‌خوابی را پدیده‌ای شهری، متعلق به کلان‌شهرها در ایران و از موضوعات آسیب‌های اجتماعی شهری می‌داند؛ البته به باور او مسئولیت‌داشتن شهرداری‌ها در این حوزه نافی مسئولیت سازمان بهزیستی و دیگر نهادهای حمایتی نیست. این نماینده‌ی مجلس می‌داند که بنا بر مصوبه‌ی مجلس شورای اسلامی، بهزیستی و وزارت بهداشت در حوزه‌ی سامان‌دهی کارتن‌خواب‌ها مسئولیت دارند و می‌بایست آن را به انجام برسانند. او هم‌چنین به خط صلح می‌گوید که پدیده‌ی کارتن‌خوابی در کلان‌شهرهای ایران پدیده‌ی رایجی است و البته بر این باور است که الگوی تهران در برابر این مشکل باید به باقی شهرها تسری پیدا کند؛ تهرانی که به گفته‌ی مسئولان شهری‌اش در دی‌ماه سال گذشته بیش از بیست‌وچهارهزار کارتن‌خواب دارد و مسئله‌ی اتوبوس خوابی هم به مشکلات پیشین آن اضافه شده. (۴)

ضریب پایین توجه

حسین حاتمی، نماینده‌ی مجلس در گفتگو با ماهنامه‌ی خط صلح اما نکته‌ای می‌گوید که نگاه مجموعه‌ی تقنینی کشور به مسئله‌ی کارتن‌خوابی را توضیح می‌دهد. او با ذکر این مسئله که موضوعات و آسیب‌های اجتماعی موجود در ایران دامنه‌ی فراگیری دارند، ضمن نام‌بردن از مسائلی چون حاشیه‌نشینی، کودکان کار، اعتیاد و طلاق و مواردی مانند آن‌ها از «ضریب پایین‌تر» مسئله‌ی کارتن‌خوابی برای کمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید و هم‌چنین توضیح می‌دهد که چون این مسئله در فصل زمستان آسیب ایجاد می‌کند و «افکار عمومی جریحه‌دار می‌شود، طبیعتاً از این زاویه به مسئله پرداخته می‌شود.»

حتی وقتی دوباره به او گفته می‌شود که  «می‌فرمایید کارتن‌خوابی از نگاه کمیسیون در درجه‌ی پایین‌تری از اهمیت نسبت به سایر معضلات اجتماعی قرار دارد»، این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید: «به لحاظ دامنه‌ی شمولیت و فراگیری عرض کردم. در قیاس با حاشیه‌نشینی، کودکان کار، اعتیاد و مانند آن‌ها عرض شده؛ وگرنه در فصولی مانند زمستان این پاشنه‌ی آشیلی برای جریحه‌دارشدن افکار عمومی است و آسیب را در جامعه به دنبال دارد و طبیعتاً باید مورد توجه قرار بگیرد.»

حسین حاتمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس البته اذعان دارد که همه‌ی آسیب‌های اجتماعی در دایره‌ی توجه این کمیسیون قرار دارند. «از پدیده‌ی کودکان کار تا حاشیه‌نشینی تا طلاق و اعتیاد.» هم‌چنین به گفته‌ی این عضو کمیسیون اجتماعی، مجلس در نشست‌های مختلفی با نهادهای دخیل در آسیب‌های اجتماعی مانند  «سازمان بهزیستی، وزارت کشور، نهادهای حمایتی و نیروی انتظامی» بارها موضوعاتی چون کارتن‌خوابی را مورد بررسی قرار داده و «یک رصد و پایش میدانی هم از این موضوع و موضوعات مبتلا‌به در حوزه‌ی آسیب‌های اجتماعی را کمیسیون اجتماعی در دستور کار خود دارد و بی‌تفاوت با این موضوعات نیست.» حاتمی هم‌چنین از وجود کمیته‌ای تخصصی در کمیسیون در خصوص آسیب‌های اجتماعی خبر می‌دهد که مسئولیت آن بر عهده‌ی فاطمه قاسم پور، نماینده‌ی تهران در مجلس است.

آیا کارتن‌خوابی معلول پدیده‌ی اعتیاد است؟

حسین حاتمی، نماینده و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس بر این باور است که «عمدتاً خود کارتن‌خوابی معلول پدیده‌ای اجتماعی به نام اعتیاد است.» او هم‌چنین تأکید می‌کند که «کارتن‌خوابی عمدتاً از عوارض اعتیاد است». در ادامه‌ی بحث و وقتی به ایشان گفته می‌شود که مسائلی مانند فقر، فرار از خانه و مباحثی این‌چنین هم عامل کارتن‌خوابی شهروندان است، این نماینده‌ی مجلس هم‌چنان مُصر است و تأکید می‌کند که از نظر او کارتن‌خوابی «بیش‌تر ناشی از اعتیاد است» و «شاید نمونه‌های نادری هم خلاف این موضوع باشد، اما شما مطمئن باشید که معلول پدیده‌ای به نام اعتیاد است.»

در این خصوص امان‌الله قرایی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه اخیراً در گفتگویی با بیان این‌که فقر اقتصادی، نابه‌سامانی خانواده‌ها و فقر فرهنگی علت اصلی فرار دختران و کارتن‌خواب‌شدن آن‌ها است، اظهار کرده است: «بدسرپرستی، بی‌سرپرستی، خشونت‌های خانوادگی و تأثیرپذیری از دوستان از دیگر عوامل روی‌آوردن به کارتن‌خوابی است.» قرایی هم‌چنین با تأکید بر این‌که افزایش آمار کارتن‌خوابی وضعیت بحرانی جامعه‌ی ایران را نشان می‌دهد، بر عامل فقر هم‌چنان تأکید می‌کند.(۵) هم‌چنین در پژوهش دیگری با عنوان «اعتیاد، طرد اجتماعی و کارتن‌خوابی در شهر تهران؛ پژوهشی کیفی» که در نشریه‌ی «بررسی مسایل اجتماعی ایران (نامه‌ی علوم اجتماعی)» در زمستان ۱۳۸۹ منتشر شده، از سه عامل عمده‌ی «اعتیاد به مواد مخدر، ناتوانی‌های جسمی و روانی و عدم تطابق با محیط پس از مهاجرت به عنوان «عوامل تسهیل‌کننده‌ی ورود افراد به مسیر بی‌خانمانی» نام برده می‌شود؛ در واقع چه پژوهش‌های کیفی انجام‌شده در دهه‌ی گذشته و چه نظرات اخیر اساتید جامعه‌شناسی و محققان در این حوزه با نظرات عضو کمیسیون اجتماعی مجلس تفاوت‌های اساسی دارند. حال این‌که حسین حاتمی، نماینده‌ی مجلس چطور می‌گوید که کارتن‌خوابی مطمئناً معلول پدیده‌ای به نام اعتیاد است، جای پرسش جدی دارد.

کارتن‌خوابی، سبک زندگی و شورای شهر تهران

شهریور ۱۴۰۰ زهرا شمس احسان، عضو کمیته‌ی اجتماعی شورای شهر تهران در اظهارنظری جنجالی از نوعی «سبک زندگی»‌بودن کارتن‌خوابی سخن گفت و توضیح داد که مثلاً «خانمی را که بنا به هر دلیلی و در یک فرایند خاص بیست سال در خیابان کارتن‌خوابی را تجربه کرده، نمی‌توان یک‌دفعه از چنین سبک زندگی‌ای جدا کرد و به کانون خانه و خانواده سوق داد.» (۲)

همین اظهارنظر را با حسین حاتمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در میان گذاشتیم. او پس از لحظاتی سکوت گفت که از نظر او کارتن‌خوابی «طبیعتاً نمی‌تواند سبک زندگی باشد». او هم‌چنین ادامه داد که «باید گفت که کارتن‌خوابی از عوارض آسیب‌های اجتماعی است». این نماینده‌ی مجلس در ادامه با ذکر این نکته که «من برای این‌که این یک نوع سبک زندگی است، نمی‌توانم مصداق مستندی داشته باشم»، گفت که « زمانی می‌تواند سبک زندگی باشد که طرف در کمال تمول و توانمندی این راه را برای زندگی‌کردن انتخاب کرده باشد. اگر از سر اضطرار و ناچاری فرد چنین می‌کند، دیگر نمی‌تواند سبک زندگی  باشد.»

زنان کارتن‌خواب آسیب‌پذیرتر از مردان کارتن‌خواب

از حسین حاتمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس پرسش شد که برای زنان کارتن‌خوابی که از مردان کارتن‌خواب آسیب‌پذیرترند، چه باید کرد؟ پاسخ او «سامان‌دهی» بود. به گفته‌ی او «شهرداران مناطق باید مسئولیت بپذیرند. هر شهرداری در محدوده‌ی شهری خودش اگر با چنین پدیده‌ای روبه‌رو باشد، باید برای آن راه‌حلی تدوین کند. کار سختی هم نیست. شهر بلوک‌بندی شده به نواحی و مناطق و اگر همین موضوع را به عنوان مأموریت به شهرداران بدهیم، خیلی هم هزینه‌بر نخواهد بود». این نماینده‌ی مجلس می‌گوید که «شهرداری‌ها این‌همه هزینه برای مصارف فرهنگی و اجتماعی یا زیرساخت‌های عمرانی هزینه می‌کنند. درصد اندکی را هم اختصاص بدهند به این موضوعات». به باور این نماینده‌ی مجلس این کار از سویی با هم‌افزایی میان نهادهای حمایتی مثل سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی و وزارت کشور و از سویی دیگر تشکل‌های مردم‌نهاد که در حوزه‌ی آسیب‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند، انجام می‌شود.

تقسیم کار میان نهادهای حاکمیتی و سمن‌ها

اسفند۱۴۰۰ خبر رسید که «خانه‌ی خورشید»، سازمان‌ مردم‌نهاد کاهش آسیب اعتیاد در میان زنان ایران تعطیل شد. در همین رابطه لیلا ارشد و سرور منشی‌زاده، بنیانگذاران «خانه‌ی خورشید» اعلام کرده‌اند که به‌ دلیل «فشارها و به اجبار» فعالیت این خانه‌ی امن غیردولتی را متوقف کرده‌اند. خانم ارشد این مؤسسه را در سال ۱۳۸۵ برای کمک به زنان آسیب‌دیده از اعتیاد در «دروازه غار» تهران راه‌اندازی کرده بود. پیش از «خانه‌ی خورشید»، «جمعیت امام علی» هم که کارکردی در همین حوزه‌ها داشت، تعطیل شده بود. احسان بداغی، خبرنگار هم با اشاره به تعطیلی «خانه‌ی خورشید» در توئیترش در همان‌زمان نوشت که «مرکز کاهش آسیب‌های بانوان شوش هم در آستانه‌ی تعطیلی است. دلیل هم ساده است؛ مقرر شده یک قرارگاه جای سمن‌ها و ان‌جی‌او‌ها را بگیرد.»(۶)

حسین حاتمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس اما در برابر پرسشی در خصوص تعطیلی «خانه‌ی خورشید» گفت که مباحثی بوده، اما الان (در لحظه‌ی گفتگو) حضور ذهن ندارد! این عضو کمیسیون اجتماعی اما در پاسخ به پرسشی در خصوص نقش ان‌جی‌او‌ها و نهادهای مدنی گفت که به نظر او بخش مدیریتی و حمایتی با نهادهای حاکمیتی است و بخش میدانی مسئله با سازمان‌های مردم نهاد. او بر این باور است که باید «بار عملیات میدانی را مجموعه‌های مردم‌نهاد و سمن‌ها و ان‌جی‌او‌ها برعهده بگیرند». اما این‌که با این برخوردها و تعطیل‌کردن‌ها سازمان‌های مردم‌نهاد چطور می‌توانند چنین کنند، پرسشی است که هم‎چنان بی‌پاسخ باقی ماند.

یک تشخیص: قیاس تبریز با تهران در مواجهه با مسئله‌ی کارتن‌خوابی

در آخر از آقای نماینده می‌پرسیم که با توجه به سوابق ایشان در استان آذربایجان شرقی، آیا در این استان هم مانند استان‌های دیگر با مسئله‌ی کارتن‌خوابی مواجهیم؟ بالاخص در شهری مثل تبریز؟

پاسخ ایشان جالب بود و می‌تواند نگاه این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس را به مسائل نشان دهد. او به خط صلح گفت که «ما معضل حاشیه‌نشینی را در کلان شهر تبریز و دو‌ــ‌سه شهر دیگر بزرگ استان آذربایجان شرقی داریم، اما با توجه به بافت اجتماعی در منطقه‌ی آذربایجان موضوع کارتن‌خوابی یا موضوع زنان کارتن‌خواب را به شدت و حدت تهران نداریم.» به نظر او در وجود این معضل «بافت اجتماعی و فرهنگی مناطق هم بی تأثیر نیست»؛ آن هم با توجه به رنگارنگی اقوام و مهاجران از استان‌های دیگر کشور در تهران و وجودنداشتن این تنوع در شهری مثل تبریز و آن‌چه که این آقای نماینده وجود «انسجام اجتماعی و یک‌پارچگی فرهنگی» در تبریز می‌نامد.

سوالات سخت و پاسخ‌گونبودن مسئولان امر

در جایی از گفتگو آقای حاتمی گفت که «سوالات سخت» می‌پرسید. او راست می‌گوید؛ پرسش‌ها در خصوص معضلی مانند کارتن‌خوابی در شهرهای ایران، سوالی سخت از مسئولان شهری و کشوری است. بر خلاف گفته‌ی آقای نماینده هم مسئله صرفاً جریحه‌دارشدن افکار عمومی نیست؛ مسئله جان انسان و حقوق اساسی آن‌هاست که با فقر و انواع و اقسام معضلات اجتماعی نقض می‌شود؛ جان‌هایی که توسط هیولای فقر ستانده می‌شود و گوش‌های مسئولانی که هم‌چنان نمی‌شنود. شورای‌شهری‌های تهران پاسخ ندادند و گویی برای آن‌ها صرفاً پاسخ‌دادن به رسانه‌های حکومتی پاسخ‎‌گویی محسوب می‌شود.

کاش مسئولان امر و تصمیم‌گیران شهری و کشوری به این پرسش‌های سخت پاسخ بگویند. این‌که به کدام رسانه می‌گویند، مهم نیست؛ مهم پاسخ و راه‌کار است تا جان انسان‌ها روزانه در خیابان‌های شهرهای بزرگ ایران مانند تهران ستانده نشود؛ در خیابان‌هایی که تنها چیزی که در آن‌ها محترم نیست، انسان و حرمت اوست.

پانوشت‌ها:

۱- آمار رو به‌رشد زنان کارتن‌خواب/ کاهش سن کارتن‌خوابی به دوازده سال، رکنا، ۲۸ تیرماه ۱۴۰۰.

۲- عضو شورای شهر تهران: کارتن‌خوابی نوعی سبک زندگی است، جماران، ۴ شهریورماه ۱۴۰۰.

۳- توضیحات شهرداری تهران درباره‌ی مرگ دو کارتن‌خواب از سرما، ایرنا ۲۸ آذرماه ۱۴۰۰.

۴- بیست‌وچهار‌هزار کارتن‌خواب و بیخانمان داریم/ «اتوبوس‌خوابی» از کجا آب می‌خورد؟، خبرگزاری دانشجو، ۱۱ دی‌ماه ۱۴۰۰.

۵- از کارتن‌خوابی تا خیابان‌خوابی؛ مهم‌ترین عامل اصلی کارتن‌خوابی در شهرهای بزرگ چیست؟، خبرگزاری آنا، ۲۳ خردادماه ۱۴۰۰.

۶- تعطیلی یک سازمان مردم‌نهاد دیگر؛ «خانه‌ی خورشید» هم تعطیل شد، رادیو فردا، ۱۰ اسفندماه ۱۴۰۰.

مطالب مرتـبط

• کرج؛ مرگ یک کارتن خواب در کانال آب در جریان عملیات آبگیری
• صدوسی‌ودومین شماره از ماهنامه‌ی خط صلح منتشر شد
• صد و سی‌ویکمین شماره از ماهنامه‌ی خط صلح منتشر شد
• گسترش فقر و اعتیاد؛ گزارش تصویری از وضعیت بغرنج بی خانمان ها در تهران
• صد و سی امین شماره از ماهنامه خط صلح منتشر شد

برچسب ها: بی خانمانی حسین حاتمی خط صلح خط صلح 132 زنان بی خانمان علی کلائی فقر کارتن خوابی کمیسیون اجتماعی مجلس ماهنامه خط صلح مجلس مجلس شورای اسلامی نماینده مجلس

بدون نظر

نظر بگذارید