چهل سالگی روز جهانی رقص؛ تجدید نظر درباره "رقص" و "رقصنده"

هر سال برای روز جهانی رقص پیامی از سوی  یکی از رقصندگان مشهور جهان برای گرامیداشت این هنر منتشر می‌شود. امسال کانگ سو جین (KANG SUE-JIN) رقصنده و مدیر هنری باله ملی کره جنوبی مسئول انتشار پیامی به مناسبت بزرگداشت روز جهانی رقص بود.

تجدید نظر درباره معنای "رقص" و "رقصنده"

کانگ سو جین با اشاره به همه‌گیری ویروس کرونا و اینکه همچنان جهان با آن دست به گریبان است در پیام خود گفت: «همه‌گیری کووید ۱۹ در جهان، ما را با یک فاجعه روبه‌رو کرد و زندگی معمولی برای مدتی متوقف شد اما قرار گرفتن در میان این تراژدی، ما را وادار کرد تا درباره معنای "رقص" و "رقصنده" تجدید نظر کنیم.»

مدیر هنری باله ملی کره جنوبی در پیام خود رقص را هنری نامیده است که با تمام بدن و روح خلق شده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

او در ادامه پیامش برای روز جهانی رقص آورده است: «رقص یک هنر لحظه‌ای است که پس از تکمیل به‌سختی می‌توان آن را به شکل اولیه خود بازگرداند. این هنر از لحظات زودگذر ساخته شده است و یادآوردن این موضوع که سرنوشت رقصندگان برای همیشه در حال حرکت است. با این حال کووید ۱۹ هنر رقص را در شکل اصلی آن محدود و حتی مسدود کرد.»

کانگ سو جین، رقصنده و مدیر هنری باله ملی کره جنوبی

بنا بر پیام کانگ سو جین، مدیر هنری باله ملی کره جنوبی، با وجود اینکه وضعیت در جهان به خاطر شیوع ویروس کرونا رو به بهبود است اما اجرای رقص همچنان در معرض محدودیت‌های بسیاری است. او در این پیام می‌نویسد: «دوره همه‌گیری کرونا شاید باعث شده باشد تا خاطرات ارزشمند دورانی که رقص و رقصنده مانند جواهرات می‌درخشیدند و اراده و امید به زندگی منتقل می کردند، بیشتر پاس داشته شود.»

علاوه بر انتشار پیام مدیر هنری باله ملی کره جنوبی به مناسبت روز جهانی رقص، به همین مناسبت جشن آنلاینی با رقص‌هایی از آفریقا، آسیا، آمریکا، اروپا و کشورهای عربی نیز برگزار می‌شود. هدف از این جشن نشان دادن زیبایی و تنوع هنر رقص در جهان است.

۲۹ آوریل؛ روز جهانی رقص

امسال اما چهلمین سالی است که از نامگذاری ۲۹ آوریل (۹ اردیبهشت) به عنوان "روز جهانی رقص" می‌گذرد.

روز جهانی رقص، برای نخستين بار در سال ۱۹۸۲ از سوی سازمان يونسکو به رسميت شناخته شد. رسميت يافتن چنين روزی در تقويم نیز نتيجه تلاش یک سازمان غيردولتی جهانی به نام "شورای بين‌المللی رقص" بود.

روز تولد ژان ژرژ نوور (Jean Georges Noverre) دلیلی برای نام‌گذاری این روز شده است. ژان ژرژ نوور کسی بود که تحولی عظیم در باله به وجود آورد. ژان ژرژ نوور رقصنده و طراح رقص اهل فرانسه در قرن هجدهم بود. لقب او شکسپیر باله است.

هر سال در این روز، برنامه‌های متنوعی در کشورهای مختلف برای نشان دادن این هنر نمایشی برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود. امسال نیز موسسه بین المللی تئاتر (ITI) جشن آنلاین روز جهانی رقص ۲۰۲۲ را برگزار کرده است.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

در این جشن، یک ویدیو از نویسنده پیام امسال و پنج رقص مختلف از آفریقا، آسیا-اقیانوسیه، آمریکا، اروپا و کشورهای عربی ارائه خواهد شد.

موسسه بین‌المللی تئاتر که همکار اصلی هنرهای نمایشی یونسکو است، هدف از جشن امسال را گرد هم آوردن مردم و نشان دادن زیبایی و تنوع هنر رقص به جهان اعلام کرده است. تمامی ویدیوهای تولیدات رقص در سایت رسمی روز جهانی رقص در روز ۲۹ آوریل در دسترس است.

همچنین علاوه بر این جشن آنلاین، موسسه بین‌المللی تئاتر کره جنوبی نیز به مناسبت چهلمین سال گرامیداشت هنر رقص، جشن ویژه‌ای برای امسال در سئول برگزار خواهد کرد.

بنا بر پیام رقصنده امسال، رقص فقط یک هنر نیست، بلکه قدرتی است برای بیان، احساس، عشق، خندیدن و فراموش کردن و شاید بهترین راه پاسداشت این روز تشویق همگان به رقصیدن باشد.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  روز جهانی رقص

  کمیته تئاتر و رقص یونسکو روز ۲۹ آوریل را روز جهانی رقص اعلام کرده است. پس از انقلاب اسلامی، حکومت ایران رقص را جزء هنرهای ممنوعه اعلام کرد. با این همه، رقص با عنوان "حرکات موزن" به حیات خود ادامه داد و رقص‌های محلی اقوام مختلف ایرانی هر از گاه توانستند به مناسبت‌های مختلف فرصت تنفس بیابند؛ هنری که در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  ورشرنک، رقص محلی سبزوار

  گفته می‌شود که ورشرنگ رقصی است که در زمان حمله مغول‌ها ، که هرگونه تحرک نظامی ایرانیان ممنوع بودند مورد توجه قرار گرفت. سبزواری‌ها در پوشش این رقص در واقع مهارت‌های نظامی را تمرین می‌کردند. رقص ورشرنگ فلسفه‌ دیگری نیز دارد و از آن به عنوان آیین شکرگذاری پس از برداشت محصول کشاورزان یاد می‌شود.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص هتن یا هتم

  هتن به معنی کرانه‌های کوه یا شیربیشه و نوعی سماع عارفانه است که در آن افراد دایره‌ای درست می‌کنند و در حال گردش پاهای خود را به زمین می‌کوبند. بعد به تدریج به رقص خود سرعت می‌دهند و در حال چرخیدن دست‌های خود را به هم می‌کوبند و دایره را کوچک‌تر می‌کنند.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  چوب بازی

  این رقص شاید نمونه‌ای از شمشیربازی‌های ایران باستان باشد که در آن دونفر به صورت دایره‌ای می‌چرخند. آنها دو چوب در دست دارند و نفر اول چوب‌های خود را به چوب‌های نفر دوم می‌زند و هر که چوبش شکسته شود، از دایره بیرون می‌رود. این رقص در خراسان و سیستان و بلوچستان به شکلی تقریبا مشابه اجرا می‌شود.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  کرمانجی، رقص کردهای خراسان

  کرمانجی چون رقص‌های شرق و مرکز خراسان در دایره و دور انجام می‌گیرد و بصورت زنجیره‌ای و سلسله‌ای است. نخست با ریتمی آرام و سنگین آغاز و به مرور تند و تندتر می‌شود. ادوار رقص بعد از آرام شدن و تند شدن دوباره از سر گرفته می‌شود و همواره پس از همهمه و حرکت‌های تند، ریتم آهسته می‌شود.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص چاپی

  از انواع رقص زنانه سیستانی می‌توان به رقص چاپی اشاره کرد که صورت ویژه آن کوبیدن متناوب پا بر زمین به دنبال ضرب‌های مشخص ساز دایره می‌باشد.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص شمشیر

  در میان رقص‌های مردانه سیستان و بلوچستان می‌توان به رقص شمشیر و یا صورت ساده‌تر آن یعنی رقص چوب اشاره کرد که به همراه دهل و ساز اجرا می‌شوند.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص کردی

  رقص کردی بخشی از آیین‌های نمایشی کردها است که بصورت گروهی و به شکل حلقه‌ای ناکامل مرکب از رقصندگان زن و مرد در حالی اجرا می‌شود که پنجه دست‌هایشان به هم گره خورده است و از چپ به راست در حرکت هستند.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  انواع رقص کردی

  رقص دو دستماله، لب‌لان، چپی، پشت‌پا، گریان (گهریان به معنی گشتن)، زنگی یا زندی، سه‌جار، خان‌امیری، فتاح پاشایی و سه‌پایی از جمله انواع رقص‌های کردی هستند که در ریتم و نحوه اجرا با هم تفاوت دارند.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص قشقایی‌ها

  زنان مردان با لباس‌های محلی در یک دایره بزرگ این رقص را اجرا می‌کنند. رقصنده‌ها معمولا دستمال‌های رنگی در دست دارد و همراه با حرکت پاها و نوای نی و نقاره دستان خود را بالا و پایین می‌برند.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  همراهی تشمال با رقص

  رقص با موسقی سنتی که تشمال گفته می‌شود همراه است. تشمال از کرنا (سرنا) و دهل (طبل) تشکیل شده است. نوع کوچک این ساز که به آن ساز چپ می‌گویند را در مراسم عزاداری می‌نوازند.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص محلی در شمال ایران

  ساکنان استان‌های شمالی ایران نیز رقص‌های محلی مختلفی را اجرا می‌کنند. رقص قاسم‌آبادی و رقص برنج از جمله آن‌ها هستند.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  یزله

  یَزله یا هوسه یکی از گونه‌های رایج موسیقی محلی جنوب ایران است. یزله به وسیله گروهی از خوانندگان غیرحرفه‌ای اجرا می‌شود و با دست زدن و پا کوبیدن همراه است. یزله به جز در خوزستان در استان‌های جنوب ایران نیز رواج دارد گرچه شکل اجرای آنها اندکی متفاوت است. یزله در اعیاد و مراسم‌های اجتماعی اجرا می‌شود. گاهی نیز شکل اعتراضی به خود می‌گیرد.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص بندری

  نوعی دیگر از رقص که در جنوب ایران رواج دارد، رقص بندری است. این رقص با حرکات سریع سینه و دست‌ها همراه است و ریتمی تند دارد که گاهی با دست زدن‌های ریتمیک نیز همراه می‌شود. در شهرهای مختلف جنوب ایران نحوه اجرای آن اندکی متفاوت است.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص بابا کرم

  در میان رقص های فولکلور ایرانی، رقص "باباکرم" بازمانده از دهه ۲۰ شمسی و از رقص‌های به اصطلاح کوچه بازاری و تخته حوضی است. در بابا کرم از حرکت شانه و کمر استفاده می‌شود و رقاص لباس سیاه و سفید جاهلی بر تن می‌کند و معمولاً لنگی را بر گردن آویزان کرده و از آن در طول اجرای رقص استفاده می‌کند.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص سماع

  سماع به نوعی از رقص صوفیه شامل چرخش بدن همراه با حالت خلسه برای اهداف معنوی گفته می‌شود. در سماع مولانا دستی که به سوی آسمان است، نماد دریافت فیض مبدأ هستی، و دستی که به سوی زمین است نماد بخشش به کل موجودات است و انسان در این میان به عنوان واسطه مطرح است. لباس نیز در سماع حائز اهمیت است؛ لباسی سفید با دامن بلند که نمادی از روح یا جهان روحانی است که فرشتگان را به ذهن می‌آورد. عکس: رقص سماع در ترکیه

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص دراویش

  فرقه‌های مختلف دراویش مراسم خود را به اشکال مختلف برگزار می‌کنند. در برخی اجراها‌، مراسم نیایش به صورت رقص انجام می‌گیرد. به عنوان نمونه دراویش ‌قادری ‌در ذکر "هره" به‌طور ایستاه ‌حلقه‌ای‌تشکیل‌می‌دهند و خلیفه ‌در وسط‌ ایستاده‌ و رهبری‌ذکر را به‌عهده‌می‌گیرد. این‌ذکر با آهنگ ‌طبل‌، دف ‌و شمشال ‌همراه‌است‌.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص آذری

  رقص‌های آذربایجانی از سری رقص‌های فولکلوریک هستند که از نسلی به نسل بعدی منتقل و در این پروسه توسعه و شکل گرفته‌اند. در حال حاضر از این رقص‌ها در مجالس عروسی در ایران و جمهوری آذربایجان استفاده می‌شود. ده‌ها نوع رقص آذری وجود دارد که از ان جمله می‌توان به جنگی، انزلی، آسما کسمه، ساری گلین، مارال، آغ چیچک، دیلیجان، عاشق‌آبادی، ناز ایلمه، چوپان رقصی و آغ چیچک اشاره کرد‌.

• روز جهانی رقص؛ ایران و رقص‌هایش

  رقص ترکمن‌ها

  ترکمن‌ها آیین‌های سنتی رازآلودی دارند؛ از ذکر خنجر که همراه با حرکات موزون و آواهای عجیب است تا پرخوانی یا پری‌خوانی‌هایشان که ریشه در هزاران سال پیش دارد. می‌گویند ریشه‌های این آیین به دوران پیش از میلاد و زندگی شمن‌ها بازمی‌گردد. شمن‌ها به نقاطی می‌رفتند که پای هیچ انسانی به آن نمی‌رسید و ساعت‌ها در کنار آتش می‌چرخیدند و با خواندن ذکرهایی به عالم ماوراء وصل می‌شدند.