"اگر این وضع در سال‌های آتی ادامه پیدا کند، باید نگران شد."

این جمله را کریستیان زایفرت، رئیس سازمان لیگ فوتبال آلمان در سال ۲۰۱۴ بعد از دومین قهرمانی پیاپی بایرن مونیخ در بوندس‌لیگا گفته بود. زایفرت پس از ۱۵ سال، پارسال از ریاست سازمان لیگ فوتبال آلمان کناره‌گیری کرد، در این مدت بایرن تعداد قهرمانی‌های متوالی خود را به ۱۰ رساند.

دستاورد خیره‌کننده‌ای که پیش از آن هیچ باشگاهی در پنج لیگ بزرگ اروپا (لیگ برتر انگلیس، لیگ یک فرانسه، لالیگا، بوندس‌لیگا و سری‌آ فوتبال ایتالیا) موفق به انجام آن نشده است.

لیگی که از لحاظ سلامت مالی زبانزد و الگو است و در اوج همه‌گیری کرونا، بحران اقتصادی فوتبال اروپا را راحت‌تر از سایر لیگ‌ها پشت سر گذاشت، حالا با تهدیدی جدی به نام "برتری بلامنازع بایرن مونیخ" روبرو است که رشد آن را به خطر انداخته است: از ۶۰ سال پیش که بوندس‌لیگا راه افتاد، ۳۲ بار بایرن مونیخ قهرمان شده و ۲۸ بار سایر باشگاه‌ها.

هیچ طرفدار و مخاطبی از لیگی که ملال‌آور شود و قهرمان‌اش از قبل قابل پیش‌بینی باشد، استقبال نمی‌کند. برای همین "فرانکفورتر آلگماینه"، یکی از مهم‌ترین روزنامه‌های آلمان دوشنبه گذشته در یادداشتی یک‌صفحه‌ای با عنوان "لیگ را نجات دهید!" هشدار داد که هیچ کس نباید خواهان ادامه این وضع باشد.

کلوپ، آخرین رقیب بایرن

دو سال پیش از ابراز نگرانی زایفرت از سلطه بی‌رقیب بایرن مونیخ بر بوندس‌لیگا، وضعیت کاملاً متفاوت بود. بوروسیا دورتموند با هدایت یورگن کلوپ توانسته بود در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ دو سال پشت سر هم بالاتر از بایرن مونیخ قهرمان بوندس‌لیگا شود.

در واقع در سال ۲۰۱۲ کلوپ در هر دو رقابت داخلی آلمان (لیگ و جام حذفی) بایرن را شکست داد و "دوگانه" برد. در همان سال بایرن در دیدار نهایی لیگ قهرمانان اروپا در خانه شکست تلخی از چلسی خورد تا با سه نایب‌قهرمانی ناکام بماند. سه مقام دومی که برای سران بایرن یک شکست بزرگ بود و باعث شد با یک چرخش اساسی در سیاست‌‌گذاری، بیش از پیش در بازار نقل و انتقالات خرج کنند.

به خدمت گرفتن ژاوی مارتینز هافبک اسپانیایی با ۴۰ میلیون یورو یکی از این خریدها بود که آن زمان برای بایرن مونیخ پول بسیار زیادی در بازار نقل‌وانتقالات بود و نقطه عطفی به شمار می‌رفت.

با این بازیکنان جدید و هدایت یوپ هاینکس، بایرن فصل بعد سه نایب قهرمانی را به سه‌گانه تاریخی و سه قهرمانی در لیگ، جام حذفی و لیگ قهرمانان اروپا تبدیل کرد. بوروسیا دورتموند از آن فصل تاکنون بدون یورگن کلوپ که به لیورپول و لیگ برتر کوچ کرده، سال به سال تلاش می‌کند بایرن را از صدر به زیر بکشد اما از این کار عاجز مانده است. بعد از دورتموند هم فاصله سایر باشگاه‌ها مثل لایپزیگ، قدرت نوظهور فوتبال آلمان و بایر لورکوزن آن قدر با بایرن زیاد است که عملاً هیچ بختی برای قهرمانی ندارند.

علت برتری بایرن مونیخ

نگاهی به هزینه‌ باشگاه‌های بوندس‌لیگا بخوبی نشان می‌دهد که دلیل این برتری و فاصله زیاد چیست. در گزارش سال مالی ۲۰۲۰ که سازمان لیگ فوتبال آلمان منتشر کرد، بایرن مونیخ ۳۳۹ میلیون یورو بابت خرید و دستمزد بازیکنان خرج کرده است، ۱۱۴ میلیون یورو بیشتر از بوروسیا دورتموند و ۳۲۱ میلیون یورو بیشتر از آرمینیا بیله‌فلد.

فاصله درآمد بایرن مونیخ با سایر باشگاه‌ها باعث شده که برای جذب بازیکنان گران‌تر با دستمزدهای بالاتر، دست بازتری داشته باشد. با وجود اینکه سازمان لیگ درآمدهای تلویزیونی در بوندس‌لیگا را بین باشگاه‌ها به تناسب توزیع می‌کند، باز هم اختلاف درآمد بایرن با سایر باشگاه‌ها زیاد است.

بایرن در پنج سال گذشته -حتی در دوران کرونا- درآمد سالیانه خود را به بیش از ۶۰۰ میلیون یورو رسانده و به تنهایی یک‌پنجم کل درآمد عملیاتی لیگ آلمان را ایجاد کرده است. بوروسیا دورتموند، دومین باشگاه پردرآمد بوندس‌لیگا، ۲۰۰ میلیون یورو کمتر از بایرن درآمد دارد.

با این شرایط و با توجه به ساختار کنونی فوتبال آلمان، چشم‌انداز روشنی هم برای تغییر این وضعیت وجود ندارد. برای همین بحث در این کشور میان کارشناسان و مسئولان درباره چگونگی حل این معضل بالا گرفته است.

نشریه فرانکفورتر آلگماینه در یادداشت هفته گذشته خود نوشت: "ما باید انحصار بایرن مونیخ را مهار کنیم، نه به خاطر اینکه به بایرن لطمه بزنیم، بلکه برای اینکه لیگ را نجات دهیم."

این روزنامه پیشنهاد کرد نحوه توزیع درآمدها کاملا دگرگون شود و سازمان لیگ، درآمدهای تلویزیونی را یکسان توزیع کند نه بر اساس موفقیت تیم‌ها. اما این تنها راه حلی نیست که این روزها پیشنهاد می‌شود.

راه‌حل‌های پیشنهادی

در کنار توزیع عادلانه‌تر درآمدها، یک پیشنهاد دیگر حذف قانون موسوم به "۵۰+۱" در فوتبال آلمان است که یکی از دلایل فاصله زیاد بین بایرن مونیخ و سایر باشگاه‌ها هم محسوب می‌شود. برخلاف فوتبال انگلیس، اسپانیا، فرانسه و ایتالیا، در فوتبال آلمان به خاطر قانون "۵۰+۱" این امکان وجود ندارد که یک شخص با سرمایه‌گذاری، اکثریت سهام یک باشگاه را تصاحب کند.

مطابق این قانون که از سال ۱۹۹۸ در آلمان به اجرا درآمد، یک شخص، فارغ از میزان سرمایه‌گذاری، نمی‌تواند اکثریت حق رای را در یک باشگاه به دست آورد و ۵۰ درصد به علاوه یک رای همواره باید در دست مجمع عمومی و اعضا باشد.

در سایر لیگ‌های بزرگ اروپا باشگاه‌ها توانسته‌اند با سرمایه‌گذاری خارجی فاصله‌شان را باشگاه‌های پردرآمدتر کمتر کنند اما در فوتبال آلمان چنین چیزی ممکن نیست. تمامی تلاش‌ها هم برای تغییر این قانون ناکام مانده است.

متولیان فوتبال آلمان با این قانون می‌خواهند جلوی این را بگیرند که یک فرد تصمیم‌گیرنده نهایی باشد، چون معتقدند هواداران عضو که قوی‌ترین پیوند را با باشگاه دارند، صلاحیت بیشتری برای تصمیم‌گیری دارند.

موافقان قانون "۵۰+۱" معتقدند که این قانون باعث توسعه طبیعی و پایدار باشگاه فوتبال می‌شود، در حالیکه با تسلط کامل یک شخص، باشگاه ثبات ندارد و ممکن است آسیب‌پذیرتر باشد. اتفاقی که به عنوان نمونه هم‌اکنون با تحریم‌ دولت بریتانیا علیه رومن آبراموویچ مالک روس چلسی، برای این باشگاه رخ داده است.

در واقع، قانون "۵۰+۱" برای فوتبال آلمان هم نعمت است هم آفت. اکثر باشگاه‌ها و طرفداران فوتبال در آلمان همچنان موافق این قانون‌اند و برای همین انتظار نمی‌رود این پیشنهاد عملی شود.

یک راه حل پیشنهادی دیگر اعمال سقف دستمزد است. این روش که در لیگ‌های ورزش حرفه‌ای آمریکا مرسوم است، به مدل‌های مختلف وجود دارد مانند برقرار کردن سقف دستمزد برای کل تیم یا برای تک‌تک بازیکنان. موافقان می‌گویند با این قانون می‌توان مانع شد که بهترین بازیکنان به بایرن مونیخ بروند. اما تصویب چنین قانونی به اتفاق نظر و رای هر ۳۶ باشگاه حاضر در دسته‌های اول و دوم بوندس‌لیگا نیاز دارد. چیزی که آن را بسیار بعید و غیرواقع‌بینانه می‌کند.

بوندس‌لیگا با پلی‌آف؟

جدی‌ترین پیشنهادی که این روزها برای از بین بردن یکنواختی فوتبال آلمان، باز هم با الگوبرداری از ورزش حرفه‌ای آمریکا، مطرح شده، دو مرحله‌ای کردن لیگ و اضافه کردن مرحله حذفی (پلی‌آف) است؛ به این صورتکه باشگاه‌ها ابتدا رفت و برگشت با هم مسابقه ‌دهند و تیم‌های برتر به مرحله حذفی صعود کنند و تیم قهرمان در این مرحله مشخص شود.

این مدل در فوتبال اروپا در لیگ فوتبال اتریش اجرا می‌شود و حالا در فوتبال آلمان هم طرفدارانی دارد. موافقان دو مرحله‌ای شدن لیگ می‌گویند با توجه به ساختار فوتبال آلمان و فاصله زیاد بایرن با سایر باشگاه‌ها، که بسیار بعید است به این زودی‌ها کم شود، تنها راه مهیج و پیش‌پینی‌ناپذیر شدن بوندس‌لیگا، اضافه کردن مرحله حذفی به آن است.

اما مخالفان که از قضا گروه‌های هوادار و مربیان مطرح هم جزو آنها هستند، معتقدند که ایجاد این هیجان به قیمت از بین رفتن عدالت در لیگ می‌شود چون از نظر آنها عادلانه‌ترین روش برای تعیین قهرمان فصل، جمع امتیازهای یک تیم بعد از ۳۴ هفته است.

سازمان لیگ فوتبال آلمان به درخواست نشریه "کیکر" در باره این پیشنهاد پاسخ محتاطانه‌ای داده: "در لیگ ایده‌های مختلفی در مورد مدل مسابقات وجود دارد که همگی در حال حاضر فاصله زیادی با تصویب و اجرا دارند. ما با همه دست‌اندرکاران در فرآیند گفتگوهایی ساختارمند و کاملاً باز، این پیشنهادها را بررسی خواهیم کرد."

هر کدام از طرح‌های پیشنهادی مزایا و معایب و موافقان و مخالفان متعددی دارند اما هیچ کدام در شرایط فعلی عملی نیستند و بعید است به این زودی‌ها اجرا شوند.

بدین ترتیب به نظر می‌رسد فصل آینده هم بایرن مونیخ مدعی اول قهرمانی است و چیزی جلودار یازدهمین قهرمانی پیاپی در بوندس‌لیگا نخواهد بود.

کریستیان زایفرت هم که حالا با شرکت‌ جدیدش مشغول راه‌اندازی یک پلت‌فرم پخش آنلاین لیگ‌های هندبال، بسکتبال و هاکی روی یخ در آلمان است، دیگر مسئولیتی در فوتبال این کشور ندارد که دوباره دلواپس تکراری شدن بوندس‌لیگا شود.

"اگر این وضع در سال‌های آتی ادامه پیدا کند، باید نگران شد."

این جمله را کریستیان زایفرت، رئیس سازمان لیگ فوتبال آلمان در سال ۲۰۱۴ بعد از دومین قهرمانی پیاپی بایرن مونیخ در بوندس‌لیگا گفته بود. زایفرت پس از ۱۵ سال، پارسال از ریاست سازمان لیگ فوتبال آلمان کناره‌گیری کرد، در این مدت بایرن تعداد قهرمانی‌های متوالی خود را به ۱۰ رساند.

دستاورد خیره‌کننده‌ای که پیش از آن هیچ باشگاهی در پنج لیگ بزرگ اروپا (لیگ برتر انگلیس، لیگ یک فرانسه، لالیگا، بوندس‌لیگا و سری‌آ فوتبال ایتالیا) موفق به انجام آن نشده است.

لیگی که از لحاظ سلامت مالی زبانزد و الگو است و در اوج همه‌گیری کرونا، بحران اقتصادی فوتبال اروپا را راحت‌تر از سایر لیگ‌ها پشت سر گذاشت، حالا با تهدیدی جدی به نام "برتری بلامنازع بایرن مونیخ" روبرو است که رشد آن را به خطر انداخته است: از ۶۰ سال پیش که بوندس‌لیگا راه افتاد، ۳۲ بار بایرن مونیخ قهرمان شده و ۲۸ بار سایر باشگاه‌ها.

هیچ طرفدار و مخاطبی از لیگی که ملال‌آور شود و قهرمان‌اش از قبل قابل پیش‌بینی باشد، استقبال نمی‌کند. برای همین "فرانکفورتر آلگماینه"، یکی از مهم‌ترین روزنامه‌های آلمان دوشنبه گذشته در یادداشتی یک‌صفحه‌ای با عنوان "لیگ را نجات دهید!" هشدار داد که هیچ کس نباید خواهان ادامه این وضع باشد.

کلوپ، آخرین رقیب بایرن

دو سال پیش از ابراز نگرانی زایفرت از سلطه بی‌رقیب بایرن مونیخ بر بوندس‌لیگا، وضعیت کاملاً متفاوت بود. بوروسیا دورتموند با هدایت یورگن کلوپ توانسته بود در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ دو سال پشت سر هم بالاتر از بایرن مونیخ قهرمان بوندس‌لیگا شود.

در واقع در سال ۲۰۱۲ کلوپ در هر دو رقابت داخلی آلمان (لیگ و جام حذفی) بایرن را شکست داد و "دوگانه" برد. در همان سال بایرن در دیدار نهایی لیگ قهرمانان اروپا در خانه شکست تلخی از چلسی خورد تا با سه نایب‌قهرمانی ناکام بماند. سه مقام دومی که برای سران بایرن یک شکست بزرگ بود و باعث شد با یک چرخش اساسی در سیاست‌‌گذاری، بیش از پیش در بازار نقل و انتقالات خرج کنند.

به خدمت گرفتن ژاوی مارتینز هافبک اسپانیایی با ۴۰ میلیون یورو یکی از این خریدها بود که آن زمان برای بایرن مونیخ پول بسیار زیادی در بازار نقل‌وانتقالات بود و نقطه عطفی به شمار می‌رفت.

با این بازیکنان جدید و هدایت یوپ هاینکس، بایرن فصل بعد سه نایب قهرمانی را به سه‌گانه تاریخی و سه قهرمانی در لیگ، جام حذفی و لیگ قهرمانان اروپا تبدیل کرد. بوروسیا دورتموند از آن فصل تاکنون بدون یورگن کلوپ که به لیورپول و لیگ برتر کوچ کرده، سال به سال تلاش می‌کند بایرن را از صدر به زیر بکشد اما از این کار عاجز مانده است. بعد از دورتموند هم فاصله سایر باشگاه‌ها مثل لایپزیگ، قدرت نوظهور فوتبال آلمان و بایر لورکوزن آن قدر با بایرن زیاد است که عملاً هیچ بختی برای قهرمانی ندارند.

علت برتری بایرن مونیخ

نگاهی به هزینه‌ باشگاه‌های بوندس‌لیگا بخوبی نشان می‌دهد که دلیل این برتری و فاصله زیاد چیست. در گزارش سال مالی ۲۰۲۰ که سازمان لیگ فوتبال آلمان منتشر کرد، بایرن مونیخ ۳۳۹ میلیون یورو بابت خرید و دستمزد بازیکنان خرج کرده است، ۱۱۴ میلیون یورو بیشتر از بوروسیا دورتموند و ۳۲۱ میلیون یورو بیشتر از آرمینیا بیله‌فلد.

فاصله درآمد بایرن مونیخ با سایر باشگاه‌ها باعث شده که برای جذب بازیکنان گران‌تر با دستمزدهای بالاتر، دست بازتری داشته باشد. با وجود اینکه سازمان لیگ درآمدهای تلویزیونی در بوندس‌لیگا را بین باشگاه‌ها به تناسب توزیع می‌کند، باز هم اختلاف درآمد بایرن با سایر باشگاه‌ها زیاد است.

بایرن در پنج سال گذشته -حتی در دوران کرونا- درآمد سالیانه خود را به بیش از ۶۰۰ میلیون یورو رسانده و به تنهایی یک‌پنجم کل درآمد عملیاتی لیگ آلمان را ایجاد کرده است. بوروسیا دورتموند، دومین باشگاه پردرآمد بوندس‌لیگا، ۲۰۰ میلیون یورو کمتر از بایرن درآمد دارد.

با این شرایط و با توجه به ساختار کنونی فوتبال آلمان، چشم‌انداز روشنی هم برای تغییر این وضعیت وجود ندارد. برای همین بحث در این کشور میان کارشناسان و مسئولان درباره چگونگی حل این معضل بالا گرفته است.

نشریه فرانکفورتر آلگماینه در یادداشت هفته گذشته خود نوشت: "ما باید انحصار بایرن مونیخ را مهار کنیم، نه به خاطر اینکه به بایرن لطمه بزنیم، بلکه برای اینکه لیگ را نجات دهیم."

این روزنامه پیشنهاد کرد نحوه توزیع درآمدها کاملا دگرگون شود و سازمان لیگ، درآمدهای تلویزیونی را یکسان توزیع کند نه بر اساس موفقیت تیم‌ها. اما این تنها راه حلی نیست که این روزها پیشنهاد می‌شود.

راه‌حل‌های پیشنهادی

در کنار توزیع عادلانه‌تر درآمدها، یک پیشنهاد دیگر حذف قانون موسوم به "۵۰+۱" در فوتبال آلمان است که یکی از دلایل فاصله زیاد بین بایرن مونیخ و سایر باشگاه‌ها هم محسوب می‌شود. برخلاف فوتبال انگلیس، اسپانیا، فرانسه و ایتالیا، در فوتبال آلمان به خاطر قانون "۵۰+۱" این امکان وجود ندارد که یک شخص با سرمایه‌گذاری، اکثریت سهام یک باشگاه را تصاحب کند.

مطابق این قانون که از سال ۱۹۹۸ در آلمان به اجرا درآمد، یک شخص، فارغ از میزان سرمایه‌گذاری، نمی‌تواند اکثریت حق رای را در یک باشگاه به دست آورد و ۵۰ درصد به علاوه یک رای همواره باید در دست مجمع عمومی و اعضا باشد.

در سایر لیگ‌های بزرگ اروپا باشگاه‌ها توانسته‌اند با سرمایه‌گذاری خارجی فاصله‌شان را باشگاه‌های پردرآمدتر کمتر کنند اما در فوتبال آلمان چنین چیزی ممکن نیست. تمامی تلاش‌ها هم برای تغییر این قانون ناکام مانده است.

متولیان فوتبال آلمان با این قانون می‌خواهند جلوی این را بگیرند که یک فرد تصمیم‌گیرنده نهایی باشد، چون معتقدند هواداران عضو که قوی‌ترین پیوند را با باشگاه دارند، صلاحیت بیشتری برای تصمیم‌گیری دارند.

موافقان قانون "۵۰+۱" معتقدند که این قانون باعث توسعه طبیعی و پایدار باشگاه فوتبال می‌شود، در حالیکه با تسلط کامل یک شخص، باشگاه ثبات ندارد و ممکن است آسیب‌پذیرتر باشد. اتفاقی که به عنوان نمونه هم‌اکنون با تحریم‌ دولت بریتانیا علیه رومن آبراموویچ مالک روس چلسی، برای این باشگاه رخ داده است.

در واقع، قانون "۵۰+۱" برای فوتبال آلمان هم نعمت است هم آفت. اکثر باشگاه‌ها و طرفداران فوتبال در آلمان همچنان موافق این قانون‌اند و برای همین انتظار نمی‌رود این پیشنهاد عملی شود.

یک راه حل پیشنهادی دیگر اعمال سقف دستمزد است. این روش که در لیگ‌های ورزش حرفه‌ای آمریکا مرسوم است، به مدل‌های مختلف وجود دارد مانند برقرار کردن سقف دستمزد برای کل تیم یا برای تک‌تک بازیکنان. موافقان می‌گویند با این قانون می‌توان مانع شد که بهترین بازیکنان به بایرن مونیخ بروند. اما تصویب چنین قانونی به اتفاق نظر و رای هر ۳۶ باشگاه حاضر در دسته‌های اول و دوم بوندس‌لیگا نیاز دارد. چیزی که آن را بسیار بعید و غیرواقع‌بینانه می‌کند.

بوندس‌لیگا با پلی‌آف؟

جدی‌ترین پیشنهادی که این روزها برای از بین بردن یکنواختی فوتبال آلمان، باز هم با الگوبرداری از ورزش حرفه‌ای آمریکا، مطرح شده، دو مرحله‌ای کردن لیگ و اضافه کردن مرحله حذفی (پلی‌آف) است؛ به این صورتکه باشگاه‌ها ابتدا رفت و برگشت با هم مسابقه ‌دهند و تیم‌های برتر به مرحله حذفی صعود کنند و تیم قهرمان در این مرحله مشخص شود.

این مدل در فوتبال اروپا در لیگ فوتبال اتریش اجرا می‌شود و حالا در فوتبال آلمان هم طرفدارانی دارد. موافقان دو مرحله‌ای شدن لیگ می‌گویند با توجه به ساختار فوتبال آلمان و فاصله زیاد بایرن با سایر باشگاه‌ها، که بسیار بعید است به این زودی‌ها کم شود، تنها راه مهیج و پیش‌پینی‌ناپذیر شدن بوندس‌لیگا، اضافه کردن مرحله حذفی به آن است.

اما مخالفان که از قضا گروه‌های هوادار و مربیان مطرح هم جزو آنها هستند، معتقدند که ایجاد این هیجان به قیمت از بین رفتن عدالت در لیگ می‌شود چون از نظر آنها عادلانه‌ترین روش برای تعیین قهرمان فصل، جمع امتیازهای یک تیم بعد از ۳۴ هفته است.

سازمان لیگ فوتبال آلمان به درخواست نشریه "کیکر" در باره این پیشنهاد پاسخ محتاطانه‌ای داده: "در لیگ ایده‌های مختلفی در مورد مدل مسابقات وجود دارد که همگی در حال حاضر فاصله زیادی با تصویب و اجرا دارند. ما با همه دست‌اندرکاران در فرآیند گفتگوهایی ساختارمند و کاملاً باز، این پیشنهادها را بررسی خواهیم کرد."

هر کدام از طرح‌های پیشنهادی مزایا و معایب و موافقان و مخالفان متعددی دارند اما هیچ کدام در شرایط فعلی عملی نیستند و بعید است به این زودی‌ها اجرا شوند.

بدین ترتیب به نظر می‌رسد فصل آینده هم بایرن مونیخ مدعی اول قهرمانی است و چیزی جلودار یازدهمین قهرمانی پیاپی در بوندس‌لیگا نخواهد بود.

کریستیان زایفرت هم که حالا با شرکت‌ جدیدش مشغول راه‌اندازی یک پلت‌فرم پخش آنلاین لیگ‌های هندبال، بسکتبال و هاکی روی یخ در آلمان است، دیگر مسئولیتی در فوتبال این کشور ندارد که دوباره دلواپس تکراری شدن بوندس‌لیگا شود.