اتحاد احزاب چپ فرانسه؛ به ضرر مکرون یا به نفع او؟

رادیو فردا

با گذشت دو هفته از پایان انتخابات ریاست جمهوری فرانسه و آغاز رسمی دور دوم ریاست جمهوری امانوئل مکرون، جنب و جوش و گروه‌بندی‌های سیاسی برای انتخابات پارلمانی این کشور که قرار است ماه میلادی آینده برگزار شود، آغاز شده است.

در این میان، احزاب متکثر چپ فرانسه بیش از دیگران برای اتحاد با یکدیگر تلاش می‌کنند و ائتلافی را به نام «اتحاد مردمی جدید زیست‌محیطی و اجتماعی» تشکیل داده‌اند.

این احزاب که بزرگترین بازنده انتخابات ریاست جمهوری فرانسه بودند و حتی به مرحله دوم انتخابات راه نیافتند، به این نتیجه رسیده‌اند که فقط در یک ائتلاف فراگیر می‌توانند اکثریت احتمالی پارلمان فرانسه را به دست آورند.

اتحاد احزاب چپ برای به رسیدن به نخست‌وزیری

پیشتر ژان لوک ملانشون سیاستمدار چپگرا و رهبر حزب «فرانسه نافرمان»، از انتخابات پارلمانی فرانسه به عنوان «مرحله سوم انتخابات ریاست جمهوری» نام برده است.

او همچنین بارها آمادگی خود را برای در دست گرفتن مقام نخست‌وزیری که از مسیر مذاکرات و چانه‌زنی‌های درون پارلمان می‌گذرد، اعلام کرده است.

ملانشون در جریان رقابت‌های انتخاباتی ۲۰۱۷

هرچند ملانشون نتوانست به مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری فرانسه راه یابد، اما میزان بالای رأی‌هایش در مرحله اول انتخابات ریاست جمهوری که به رقم بی‌سابقه ۲۱.۹۵ درصد رسید، جایگاهش را به ویژه در میان احزاب و چهره‌های چپ مستحکم‌تر کرد.

مذاکرات برای متحد کردن احزاب چپ از همان فردای مرحله اول انتخابات ریاست جمهوری آغاز شد که این احزاب در آن شکست خوردند، و حتی برخی از احزاب چپ، مثل حزب سوسیالیست، شکست سنگینی خوردند.

آن هیدالگو، شهردار پاریس و نامزد حزب سوسیالیست فرانسه، در مرحله اول انتخابات ریاست جمهوری فقط ۱.۷۵ درصد آرا را به دست آورد که رقم بسیار پایینی برای این حزب باسابقه فرانسه محسوب می‌شد.

سرانجام پس از چند روز مذاکرات فشرده با محوریت حزب «فرانسه نافرمان»، این حزب توانست توافق‌هایی را با حزب سبزها، حزب کمونیست فرانسه و همچنین حزب سوسیالیست فرانسه به دست آورد.

توافق اصولی دو حزب اصلی چپ فرانسه، «حزب سوسیالیست» و حزب «فرانسه نافرمان»، که روز چهارشنبه چهارم آوریل اعلام شد، بیش از دیگر توافق‌ها مورد توجه رسانه‌ها و شخصیت‌های سیاسی چپ قرار گرفته است.

این دو حزب با انتشار بیانیه مشترکی اعلام کردند: «ما می‌خواهیم در اکثر حوزه‌های انتخابیه نمایندگانی را انتخاب کنیم تا از ادامه سیاست ناعادلانه و وحشیانه امانوئل مکرون جلوگیری کنیم و راست افراطی را شکست دهیم».

این دو حزب چپگرا اختلافات جدی تاریخی به ویژه در زمینه ساختار اتحادیه اروپا دارند، اما هر دو تأکید کرده‌اند که قصد دارند به «مسیر لیبرالی و تولیدگرایانه اتحادیه اروپا» پایان دهند.

ملانشون و دیگری رهبران ائتلاف چپ در نشست هفتم مه

پیشینه اتحاد چپ‌های فرانسه

هرچند اتحاد احزاب چپ در فرانسه در قرن بیست و یکم بی‌سابقه است، اما در تاریخ معاصر فرانسه این اولین بار نیست که احزاب چپ این کشور که دارای گرایش‌های متفاوت و گاه متضاد هستند، متحد می‌شوند.

در قرن بیستم، سه بار احزاب چپ فرانسه تحت عناوین مختلف برای انتخابات پارلمانی یا تشکیل دولت این کشور متحد شدند: «جبهه مردمی» در سال ۱۹۳۶، «اتحاد چپ» در سال ۱۹۸۱ و «چپ متکثر» در سال ۱۹۹۷.

در اولین اتحادی که میان احزاب چپ در پارلمان فرانسه رخ داد، قوانین متعددی به نفع حقوق کارگران تصویب شد، اما سیاست عدم مداخله در جنگ داخلی اسپانیا، روابط احزاب چپ با کمونیست‌های فرانسوی را به هم زد.

دومین اتحاد در دوران فرانسوا میتران روی داد که با پیروزی او در انتخابات ریاست جمهوری به اوج خود رسید. لغو مجازات اعدام، قوانین تمرکززدایی، ملی شدن بانک‌ها، بازنشستگی در ۶۰ سالگی، مالیات بر دارایی‌های کلان و ... از جمله مصوبه‌های این دوران است.

اما طولی نکشید که با نخست‌وزیری لوران فابیوس در سال ۱۹۸۴ و پیروزی راستگرایان در انتخابات پارلمانی سال ۱۹۸۶، کمونیست‌ها دولت میتران را ترک کردند و او مجبور شد که با راستگرایان همکاری کند.

از چپ: فرانسوا میتران، لیونل ژوسپن و لوران فابیوس در ژانویه ۱۹۸۰

هر چند که میتران سوسیالیست بار دیگر در سال ۱۹۸۸ در انتخابات ریاست جمهوری به پیروزی رسید، اما ناکامی‌ها برای چپ‌های فرانسوی تا سال‌های پایانی ۱۹۹۰ که ائتلاف «چپ متکثر» به رهبری لیونل ژوسپن تشکیل شد، ادامه داشت.

در آن زمان، حزب سوسیالیست به همراه سبزها، حزب کمونیست فرانسه و حزب چپ رادیکال، ائتلافی را تشکیل دادند و علاوه بر کسب اکثریت‌ کرسی‌های پارلمان، نخست‌وزیری سوسیالیست به مدت پنج سال بر سر کار بود.

در این دوران، پیمان همبستگی مدنی، برابری جنسیتی در سیاست، بیمه همگانی و قانون ۳۵ ساعت کار در هفته به تصویب رسید. اما پیروزی دوباره و شگفت‌انگیز ژاک شیراک در انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۰۲ پایانی بر اتحاد چپ‌ها بود.

حزب سوسیالیست فرانسه در سال ۲۰۱۲ هم در انتخابات ریاست جمهوری به پیروزی رسید و هم در انتخابات پارلمانی اکثریت نسبی (۴۰ درصد کرسی‌ها) را به دست آورد. اما در آن سال ائتلافی که اکنون چپ‌های فرانسوی به دنبالش هستند، تشکیل نشد.

انتخابات پارلمانی و قدرت پارلمان

انتخابات پارلمانی در فرانسه بر اساس نظام رأی‌گیری «حوزه انتخابیه تک‌نماینده» (Single-member district) و در دو مرحله برگزار می‌شود.

بر اساس این رأی‌گیری، اگر در دور اول هیچ یک از نامزدها نتوانند بیش از ۵۰ درصد آرا را به دست آوردند، دو نامزد دارای بیشترین رأی و همچنین نامزدهایی که بیش از ۱۲.۵ درصد آرا را به دست آورده‌اند به مرحله دوم انتخابات راه می‌یابند. در مرحله دوم نامزدی که بیشترین آرا کسب کند، بدون توجه به درصد آرای او، به پارلمان راه می‌یابد.

این مدل رأی‌گیری که همواره در جمهوری پنجم مبنای رای‌گیری انتخابات پارلمانی فرانسه بوده با انتقاد شدید حزب راست افراطی مواجه است، زیرا اغلب نامزدهای این حزب به مرحله دوم انتخابات پارلمانی راه می‌یابند اما به دلیل ائتلاف احزاب دیگر در مرحله دوم شکست می‌خورند.

حزب راست افراطی و دیگر احزاب کوچک خواستار نظام رأی‌گیری نمایندگی تناسبی (Party-list proportional representation) هستند که در یک مرحله برگزار می‌شود و در آن هر حزب بر اساس رأیی که به دست می‌آورد در پارلمان کرسی دارد.

در دهه‌های گذشته، نامزدهای ریاست جمهوری حتی امانوئل مکرون قول دادند که نظام رأی‌گیری برای انتخابات پارلمانی را به نظام نمایندگی تناسبی تغییر دهند اما ترس از افزایش قدرت راست افراطی در پارلمان آنان را از اجرای این وعده خود باز داشته است.

ژان-ماری لوپن در حال سخنرانی در پارلمان فرانسه در آوریل ۱۹۸۶

در دوران جمهوری پنجم فقط یک بار در سال ۱۹۸۶ این مدل رأی‌گیری برای انتخابات پارلمانی به اجرا گذاشته شد که موجب شد حزب راست افراطی تعداد بی‌سابقه ۳۵ کرسی را از آن خود کند.

پارلمان فرانسه دارای ۵۷۷ کرسی است و در صورت اکثریت احزاب چپ در این پارلمان، آنان می‌توانند به قدرتی مقابل حزب لیبرال میانه‌رو امانوئل مکرون و متحدانش تبدیل شوند.

اصلی‌ترین سلاح در دست پارلمان فرانسه، انتخاب نخست‌وزیر و بالاتر از آن، ساقط کردن دولت است که برای آن باید اکثریت مطلق پارلمان یعنی ۲۸۹ نماینده رأی مثبت دهند.

با این حال، در تاریخ «جمهوری پنجم» فرانسه فقط یک بار طرح عدم اعتماد به دولت رأی آورده است.

در سال ۱۹۶۲، پارلمان فرانسه برای نشان دادن اعتراض خود به ژنرال دوگل رئیس‌جمهور وقت، دولت ژرژ پمپیدو نخست‌وزیرش را سرنگون کرد. اما دوگل پس از آن، پارلمان را منحل کرد و با انتخاباتی که برگزار شد، هوادارانش به پیروزی بزرگی رسیدند.

مخالفت‌ها و پیامدهای اتحاد احزاب چپ

امیدواری نزد احزاب چپ برای پیروزی در انتخابات پارلمانی از آنجا ناشی می‌شود که آنان معتقدند پیروزی دوباره مکرون در انتخابات ریاست جمهوری، به دلیل اقبال عمومی به برنامه‌های مکرون نبوده، بلکه به طور عمده، به دلیل نگرانی از به قدرت رسیدن جناح راست افراطی بوده است.

اما خبرگزاری فرانسه نوشت که کارشناسان و تحلیلگران سیاسی این فرضیه را غیرقابل قبول می‌دانند. ضمن آنکه توافق میان دو حزب اصلی چپگرا، چندان هم بدون مخالفت به دست نیامده است.

دیدار اولاند رئیس‌جمهور وقت فرانسه با رئیس‌جمهور منتخب امانوئل مکرون در هشتم مه ۲۰۱۷

فرانسوا اولاند، دومین و آخرین رئیس‌جمهور سوسیالیست فرانسه در تاریخ «جمهوری پنجم» پس از فرانسوا میتران، نسبت به از بین رفتن این حزب هشدار داده است.

اولاند در روزهای اخیر به روزنامه محلی فرانسه گفت او توافق با حزب «فرانسه نافرمان» را هم در اصل موضوع و هم در حوزه‌های انتخابیه رد می‌کند. دو نخست‌وزیر سوسیالیست دوران اولاند نیز گفته‌اند با این توافق مخالفند.

اکنون حزب امانوئل مکرون که آن هم به همراه احزاب میانه‌رو متحد خود ائتلافی تشکیل داده، اکثریت مطلق پارلمان را در اختیار دارد.

برخی کارشناسان معتقدند شوک توافق حزب رادیکال فرانسه نافرمان با دیگر احزاب چپگرا می‌تواند آرای رای‌دهندگان و چهره‌های میانه‌رو احزاب چپ را به سمت حزب حاکم سوق دهد.

برخی از احزاب چپ مثل حزب سبزها و حزب سوسیالیست نسبت به حزب فرانسه نافرمان میانه‌رو هستند و همه پایگاه اجتماعی‌شان خواهان رأی به حزب چپ رادیکال نیستند.

به این ترتیب، ممکن است ائتلاف احزاب چپ، گرچه در ظاهر نشان‌دهنده تجمع قدرت آنهاست، اما ممکن است مکرون را در انتخابات آینده پارلمانی در وضعیت بهتری نسبت به قبل قرار دهد.

بیشتر درباره انتخابات فرانسه