ورق زدن تاریخ پرفراز و نشیب احزاب سیاسی لبنان

ساختار سیاسی لبنان جمهوری از نوع دموکراتیک-پارلمانی است. تنوع مذاهب و طوایف در لبنان به قدری در این کشور مهم است که مناصب حکومی میان سه گروه شیعی، سنی و مسیحی تقسیم می‌شود. رئیس پارلمان باید از تشیع، نخست‌وزیر از اهل سنت و رئیس‌جمهور نیز باید از مسیحیت باشد.

پس از تقسیم بندی در سطح حکومت یک تقسیم بندی بزرگ در این کشور وجود دارد که ارتباطی با مذهب یا طایفه نداشته و احزاب سیاسی این کشور را به دو بخش تقسیم می‌کند. جریان‌های ۸ مارس و ۱۴ مارس که از سال ۲۰۰۵ ایجاد شدند احزاب لبنان را به دو گروه عمده تقسیم می‌کنند.

تفاوت بین جریان ۸ مارس و جریان ۱۴ مارس

در سال ۲۰۰۵ پس از ترور رفیق الحریری (پدر سعد الحریری) نخست‌وزیر لبنان درحالی که همچنان مشخص نیست چه گروه یا چه اشخاصی او را ترور کردند، برخی از گروه‌های وابسته به کشور‌های خارجی مانند عربستان، مصر، آمریکا و فرانسه تلاش کردند این حادثه را به گردن سوریه و گروه‌های مقاومت به خصوص حزب‌الله بیاندازند.

در همین راستا برخی از احزاب راست افراطی و احزاب سنی خواستار اخراج سوریه از لبنان و خلع سلاح حزب‌الله شدند. درصورتیکه سوریه پس از جنگ داخلی لبنان در سال ۱۹۷۵ به موجب پیمان طائف برای پایان دادن به این جنگ وارد لبنان شده بود. حزب‌الله نیز توانسته بود برای اولین بار در لبنان برخلاف باقی احزاب تجاوز رژیم صهیونیستی به لبنان را دفع و آن را شکست دهد.

با ادامه دار بودن درخواست‌ها برای خلع سلاح مقاومت «سید حسن نصرالله» دبیرکل جنبش حزب‌الله در ۸ مارس ۲۰۰۵ از طرفداران و حامیان خود خواست برای تشکر از سوریه و رد قطع‌نامه‌ای که خلع سلاح مقاومت را می‌خواهد تظاهرات کنند. به همین منظور حامیان و اعضای جنبش حزب‌الله، جنبش امل و جنبش مسیحی «جریان ملی آزاد» به خیابان‌ها آمدند خواسته‌ی نصرالله را برآورده کردند.

در مقابل گروه‎هایی که از کشور‌های خارجی مانند عربستان و آمریکا خط می‌گرفتند در اولین ماه روز ترور رفیق الحریری در ۱۴ مارس (۶ روز بعد از تظاهرات حامیان مقاومت) به خیابان آمده تا خواسته‌های خود مبنی بر اخراج سوریه از لبنان و خلع سلاح مقاومت را تکرار کنند.

پس از سال ۲۰۰۵ احزاب لبنان به دو بخش ۸ مارسی و ۱۴ مارسی تقسیم شدند. هم اکنون نیز به حامیان مقاومت در لبنان ۸ مارسی و به مخالفان آن ۱۴ مارسی گفته می‌شود.

احزاب اصلی شیعی و حامی مقاومت در لبنان

تاسیس جنبش «امل» به عنوان یک حزب سیاسی به دهه ۶۰ میلادی و سال ۱۹۷۴ باز می‌گردد. «امام موسی صدر» به عنوان موسس یک حزب سیاسی که در نوع خودش جدید بود بنای اولیه این حزب را که ابتدا به جنبش محرومین معروف بود، بنیان نهاد. «أمل» به معنی آرزو، مخفف کلمه «افواج المقاومه اللبنانیه» (گردان‌های مقاومت لبنانی) می‌باشد. این جنبش اولین جنبش شیعی لبنان و بنیانگذار مقاومت اسلامی علیه رژیم صهیونیستی در لبنان محسوب می‌شود.

با شروع کار امام موسی صدر در لبنان بسیاری درخصوص اهداف و کار او سوال و تردید مطرح کردند، اما او خودش به این سوالات پاسخ داده و صدایی را بلند کرد که پیش از ان در لبنان شنیده نشده بود، صدای مقاومت، صدای فقرا، صدای محرومان و صدای جنوب. برخی از اندیشمندان و مردم لبنان او را تایید کردند، برخی پای صحبت‌های او حاضر شدند، برخی به کلام او علاقه‌مند شدند، برخی از کنار او رفتند و برخی حتی به دشمنی با او برخواستند.

با شروع جنگ داخلی لبنان در ۱۹۷۵ جنبش امل و موسس ان تمام تلاش خود را کردند تا طرف‌های درگیر (جنبش‌های راست‌افراطی مسیحی و جنبش‌های چپ، کمونیست و بعث) را به صلح و حل کردن مشکل سوق دهند، اما همه‌ی تلاش‌های امل شکست خورد و آتش جنگ خاموش نشد. از همان سال جنبش امل به دو بخش تقسیم شد یک بخش سیاسی و یک بخش نظامی که هدف اول آن مبارزه با رژیم صهیونیستی بود.

امام موسی صدر در سال ۱۳۵۷ در سفری که به لیبی داشت ربوده شد و بعد از آن نبیه بری، دبیرکلی جنبش امل را برعهده گرفت. این جنبش و یکی از بزرگترین احزاب لبنان تاکنون بوده است که حتی در طوایف و مذاهب دیگر لبنان به جز شیعه طرفدار و عضو دارد.

جنبش امل به ریاست نبیه بری (رئیس پارلماتن لبنان) در پارلمان لبنان ۱۶ نماینده و در دولت این کشور دو وزیر دارد. این جنبش عضو جریان ۸ مارس می‌باشد. این جنبش در انتخابات جاری لبنان که مراحل اولیه آن درحال برگزاری است نیز شرکت کرده است.

جنبش حزب‌الله لبنان در سال ۱۹۸۲ میلادی تاسیس شد. درست زمانیکه لبنان به شکل گسترده‌ای تحت حملات نظامی رژیم صهیونیستی قرار گرفته بود و صهیونیست‌ها خاک آن را اشغال کرده بودند.

سیدمحمد حسین فضل‌الله، شیخ صبحی الطفیلی، سیدحسن نصرالله، ابراهیم الامین، سیدعباس موسوی، شیخ نعیم قاسم، زهیر کنج و محمد یزبک از موسسان حزب‌الله هستند.

حزب الله در نخستین بیانیه رسمی خود در فوریه ۱۹۸۵ چنین اعلام موضع کرد: «تن‌ها راه حل مشکلات لبنان، تأسیس جمهوری اسلامی است و تنها این شیوه حکومت است که می‌تواند متضمن عدالت و برابری برای آحاد شهروندان لبنان باشد. سازمان حزب الله به عنوان مهم‌ترین هدف، متعهد به جنگ علیه امپریالیسم غربی و بیرون راندن ایادی آن از خاک لبنان است. این گروه در جهت خروج کامل نیرو‌های آمریکایی و فرانسوی و سازمان‌های وابسته شان از لبنان از هیچ کوششی فرو گذار نخواهد کرد. جنگ با اسرائیل مهم‌ترین دغدغه حزب الله است؛ و این تنها مربوط به حضور ارتش اسرائیل در لبنان نمی‌شود، بلکه به عنوان یک هدف کاملاً مشخص نابودی کامل دولت اسرائیل و استقرار حاکمیت اسلام بر بیت المقدس مدنظر می‌باشد.»

در تاریخ ۱۴ ژانویه ۱۹۸۵ رژیم صهیونیستی اولین شکست رسمی خود را در لبنان تجربه کرد که با عقب نشینی از باریکه کمربند امنیتی و خروج از شهر صیدا همراه بود.

نگرانی مقامات صهیونیستی پس از این پیروزی جنبش مقاومت به خاطر ترس از گسترش روش مبارزاتی حزب الله میان مردم نوار غزه و کرانه غربی رود اردن، روند فزاینده‌ای به خود گرفت، به نحوی که اسحاق رابین، وزیر جنگ وقت رژیم صهیونیستی در این باره گفت: «حمله اسرائیل باعث شد تا غول شیعه از بطری خارج شود.» اثرات این عقب نشینی و تشکیل رسمی حزب الله در ابتدا، برخی گروه‌های سنتی سیاسی در جنوب لبنان را متوجه خود ساخت و تنش‌هایی بین نیرو‌ها ایجاد کرد. مانند تنش میان جنبش امل و حزب‌الله، اما این تنش‌ها به دلیل هدف مشترک آنان که مبارزه با اشغالگری صهیونیست بود جای خود را به همکاری و هماهنگی داد.

در سال ۱۹۹۲ بالگرد‌های رژیم صهیونیستی طبق طرح ترور هدفمند خودروی حامل سید عباس موسوی هدف قرار دادند که منجر به شهادت دبیر کل حزب الله گردید. در این زمان شورای رهبری حزب الله با اجماع سید حسن نصرالله را به عنوان دبیرکل جدید معرفی نمود.

در طی این سال‌ها حزب الله از سویی به تقویت مبانی استراتژیک خود و حضور قوی در عرصه‌های سیاسی اجتماعی و فرهنگی پرداخته و از سویی دیگر به خنثی سازی عملیات صهیونیست‌ها بخصوص پرواز هواپیما‌های تجسسی و بدون سرنشین این رژیم پرداخته است.

این جنبش برای اولین بار در سال ۱۹۹۲ در انتخابات لبنان شرکت جست و ۱۲ کرسی کسب کرد. در سال ۱۹۹۶، ۱۰ کرسی و در سال ۲۰۰۰، ۸ کرسی از ۱۲۸ کرسی مجلس لبنان را به دست آورد و در انتخابات عمومی سال ۲۰۰۵ در سطح کشور به تنهایی ۱۴ کرسی و در جنوب لبنان تمام ۲۳ کرسی را در ائتلاف با جنبش امل کسب نمود و برای اولین بار «محمد فنیش» را به عنوان وزیر آب و انرژی به کابینه فرستاد.

در انتخابات ششم مه ۲۰۱۸ هم حزب‌الله لبنان و متحدانش در مجموع کرسی‌های بیشتری را در مجلس بدست آوردند و پیروز اصلی این انتخابات شدند.

انتظار می‌رود نتایج انتخابات جاری در لبنان (۲۰۲۲) نیز باب میل عربستان و آمریکا نباشد، چرا که اهل سنت به تبعیت از سعد الحریری این انتخابات را تحریم کردند و کشور‌های خارجی سعی در جلوگیری از برگزاری انتخابات داشتند با این حال برخی از جریان مسیحی و جریان شیعی بر برگزاری این انتخابات تاکید داشته و درحال حاضر نیز مراحل اولیه رای‌گیری شروع شده است.

تهیه و تنظیم: مینا عظیمی

باشگاه خبرنگاران جوان بین‌الملل خاورمیانه