امیرعبداللهیان می‌گوید سدسازی‌های ترکیه برای ایران قابل قبول نیست

سدسازی‌های ترکیه در پروژه محرمانه «داپ» که سرشاخه‌های ارس را تحت تأثیر قرار می‌دهد، زندگی در شمال غرب ایران را به خطر می‌اندازد. جلال محمودزاده، نماینده مهاباد در نشست علنی سه‌شنبه، ۲۰ اردیبهشت مجلس شورای اسلامی از وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی خواست توضیح دهد دلیل عدم اعتراض به سدسازی بی‌رویه دولت ترکیه بر روی رودخانه‌های مرزی دجله و ارس چیست؟  

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در پاسخ به پرسش نماینده مهاباد گفت در هشت ماه گذشته درباره این موضوع دو بار با مولود چاووش‌اوغلو، همتای ترکیه‌ای خود تلفنی گفت‌و گو کرده است. حاصل این رایزنی‌ها این است که طرفین توافق کرده‌اند کمیته مشترک آبی بین دو کشور تشکیل شود. امیرعبداللهیان در ادامه سخنانش از تریبون مجلس گفت:

«در پاسخ به پیگیری‌های ما، ترکیه تاکید دارد که سدسازی‌ها در مناطق کوهستانی بوده و صرفا برای استفاده برق آبی است اما ما جلساتی را در وزارت نیرو با کارشناسان داشتیم و ابهامات زیاد و جدی برای ما وجود دارد.»

پروژه آناتولی جنوب شرقی (گاپ) روی دجله و فرات ساخته می‌شود. ایران در حوضه آبریز فرات هیچ سهمی ندارد و در حوضه دجله تقریبا بالادست است، اما نکته مهم این است که در کل آورد دجله، سهم ایران زیر ۱۰ درصد است. بنابر این عملاً سدسازی ترکیه روی میزان آب قابل دسترس برای ایران به آن اندازه اثرگذار نیست. در حالی که پروژه داپ که بخش عمده‌اش روی حوضه ارس و کورا ساخته می‌شود، به‌طور مستقیم روی ایران اثر دارد، زیرا ایران در حوضه ارس واقع شده است. حوضه کورا هم مربوط به کشور‌های شمال قفقاز است.

حسین امیرعبداللهیان در ادامه سخنانش افزود:

«گام‌های لازم برای تشکیل کمیته مشترک آبی بین ایران و ترکیه برداشته شده است و در سه ماه گذشته هیاتی از وزارت خارجه و وزارت نیرو به ترکیه رفتند و قرار است به زودی هیأت ترکیه‌ای به تهران بیایند.»

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی اما یادآوری کرد که از نظر فنی و حقوقی همچنان ابهاماتی وجود دارد و با این حال، به گفته او  تشکیل کمیته آبی ممکن است پیامدهای سدسازی‌های ترکیه روی ارس را تاحدی کاهش دهد.   

هدف ترکیه: ایجاد هژمونی در منطقه آناتولی شرق و جنوب شرق

یکی از اهداف عمده ترکیه از سدسازی در مناطق شرقی خود مواجه با مسئله کرد‌ها است. ترکیه قصد دارد یک پروژه تغییر هویتی در منطقه کردنشین خود ایجاد کند. به یک معنا می‌توان گفت هدف ترکیه، ایجاد هژمونی در منطقه آناتولی شرق و جنوب شرق با استفاده از زیرساخت‌های هیدرولیکی و استفاده و بهره‌برداری از منابع آب است. به طور کلی، مناطق شرق و جنوب شرق ترکیه از نظر اقتصادی اجتماعی و سیاسی توسعه نیافته هستند. اصلی‌ترین دلیل این توسعه‌نیافتگی‌شان هم مسئله قومیت و هویت است. ترکیه در صدد است با این سد‌ها و طرح‌های آبیاری-کشاورزی و تغییرات اجتماعی در منطقه تحت تاثیر ایجاد کند.

جلال محمودزاده، نماینده مهاباد گفت:

«وزارت خارجه نه تنها هیچ پیگیر جدی برای مقابله با این پدیده نکرده است بلکه در نشست بین المجالس بحرین که در ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ برگزار شد وقتی نماینده مرند و جلفا نسبت به سدسازی‌های ترکیه بر روی آب‌های بین‌المللی تذکر داد و در این زمینه اعتراضی مطرح کرد، وزارت امور خارجه از طریق معاونت حقوقی خود نماینده مذکور را مجبور به عذرخواهی از طرف‌های کشور ترکیه کردند در حالی که این حرکت ارزنده همکار ما می‌توانست آغاز یک حرکت برای مقابله با اقدامات خطرناک زیست محیطی ترکیه باشد که برخلاف عرف بین‌اللملی است.»

ایران یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های آب و خاک خود را در دشت مغان اجرا کرده است. بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی برای اجرای پروژه خداآفرین که در سطح ۴۷ هزار هکتار اجرا شده، در سال ۹۸ یک میلیارد دلار در استان اردبیل از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی هزینه شده است. هدف از اجرای پروژه توسعه اراضی پایین دست سد خداآفرین از طریق انتقال رود ارس اعلام شده است. آب سد خداآفرین به‌صورت مرحله‌ای به اراضی آماده کشت منتقل می‌شود. تکمیل پروژه داپ اراضی توسعه یافته کشاورزی در استان اردبیل را به خطر می‌اندازد و دیگر سرمایه‌گذاری‌‎های این حوزه را بی‌اثر می‌کند.

مسئولان جمهوری اسلامی پیگیری جدی سدسازی ترکیه بر روی ارس و اروندرود را به تعویق می‌اندازند زیرا از آن واهمه دارند که با ترکیه وارد چالش‌های جدید و موضوعات بحث‌انگیز شوند.