ویزیکول‌های خارج سلولی ابزاری برای برقراری ارتباط بین انواع مختلف سلول‌ها هستند

ایسنا/خراسان رضوی عضو گروه پژوهشی سلول‌های بنیادین و پزشکی بازساختی جهاددانشگاهی خراسان رضوی گفت: ویزیکول‌های خارج سلولی ابزاری برای برقراری ارتباط بین انواع مختلف سلول‌ها هستند که در فاصله دور از هم قرار دارند و دسته‌های غشایی هستند که پیام را به سلول هدف منتقل می‌کنند و باعث می‌شوند که سلول هدف رفتارش را تغییر دهد.

آزاده حقیقی طلب در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص اهمیت سلول‌های بنیادین در حوزه سلامت و پزشکی، اظهار کرد: امروزه سلول‌های بنیادین بخشی از یک مفهوم کلی به نام درمان‌های پیشرفته‌ هستند که در پزشکی مطرح شده‌اند. درمان‌هایی که امروزه و غالبا رایج هستند، درمان‌هایی است که تسکین دهنده یا علائم بیماری را کاهش می‌دهند. در واقع درمان کامل بیماری نیستند و ریشه‌ای با بیماری برخورد نمی‌کنند. این روش‌ها به دلیل نقص‌هایی که دارد نتوانسته جوابگوی درمان بسیاری از بیماری‌ها باشد. بنابراین، درمان به سمت استفاده از روش‌های درمانی جدید حرکت کرده است که یکی از این روش‌ها، استفاده از سلول‌های بنیادین و مشتقات آن‌ها یا به تنهایی یا با ترکیب با داربست‌های زیستی و هیدروژل‌ها، است.

وی افزود: مهندسی بافت در واقع استفاده از سلول‌های بنیادین به همراه سایر ابزاری است که به بافتی که در حال تخریب است کمک کند تا ترمیم، احیا و بازسازی صورت گیرد. سلول‌های بنیادین مفهوم گسترده‌ای را در برمی‌گیرد که به غیر از خود سلول‌های بنیادین، توجه به ملاحظاتی که در استفاده از سلول است و قابلیت تکثیر و ژنومی دارد، منتقل می‌شود و ممکن است مشکلاتی از نظر رد ایمنی پس از پیوند داشته باشد. در حال حاضر مدلی مطرح شده که به جای سلول‌های بنیادین از ترشحات آن‌ها و عوامل موثر در ترشحات این سلول‌ها استفاده کنیم که یکی از این بخش‌ها همان ویزیکول‌های خارج سلولی هستند که در حدود دو دهه روی آن‌ها کار می‌شود.

ویزیکول‌های خارج سلولی نقش مهمی در بیماری‌زایی دارند

عضو گروه پژوهشی سلول‌های بنیادین و پزشکی بازساختی جهاددانشگاهی خراسان رضوی اضافه کرد: البته این ویزیکول‌ها قبلاً شناسایی شده بودند اما تصور می‌شد زباله‌هایی هستند که توسط سلول‌ها تولید می‌شوند اما بعدها نقش‌های متعددی برای آن‌ها شناسایی و مشخص شد که در بیماری‌زایی نقش دارند و به همان ترتیب می‌توانند در تشخیص زودهنگام نیز استفاده شوند و به عنوان ابزاری برای انتقال هدفمند داروها و ژن‌ها مورد استفاده قرار گیرند و از طرفی هم، چون از سلول‌های والدی که ویژگی‌های خاصی دارند تولید می‌شوند، می‌توانند در درمان هم استفاده شوند. به عنوان عامل تنظیم کننده ایمنی، عاملی که به سلول‌ها کمک کند تا رفتار متفاوتی را نشان دهند. ویزیکول‌های خارج سلولی ابزاری برای برقراری ارتباط بین انواع مختلف سلول‌ها هستند که در فاصله دور از هم قرار دارند و دسته‌های غشایی هستند که پیام را به سلول هدف منتقل می‌کنند و باعث می‌شوند که سلول هدف رفتارش را تغییر دهد.

وی تصریح کرد: در واقع همه‌گیری کرونا خود عاملی برای افزایش استفاده از این وزیکول‌های خارج سلولی شد، زیرا مشخص شد که می‌توان از اینها به صورت اسپری کردن داخل ریه و مجاری تنفسی برای نجات بیماران از التهاب شدیدی که در ریه‌ها ایجاد می‌شود، استفاده کرد و گام بزرگی شد تا مطالعات کارآزمایی بیشتری در این حوزه انجام شود. اکنون زمان آن رسیده که از این اطلاعات برای درمان بیماری‌ها استفاده کنیم و اقدامی که جهاددانشگاهی خراسان رضوی، دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه علوم پزشکی مشهد در کنسرسیوم mashhad stem cells انجام داده‌اند که متخصصان را از کشورهای مختلف دنیا کنار هم قرار داده تا پایگاهی برای کاربردی کردن، اطلاع رسانی، اشتراک و ارتباط با کشورهای دیگر و بین‌المللی‌کردن این موارد مهم باشد.

حقیقی طلب عنوان کرد: سال ۲۰۲۰ به دلیل همه‌گیری کرونا، بسیاری از شرکت‌ها و بازارهای سرمایه‌گذاری دچار مشکل شدند و در واقع سالی بود که بیشترین سرمایه‌گذاری‌ها روی سلول‌های بنیادین و پزشکی بازساختی انجام شد؛ چراکه به تولید واکسن علیه کرونا پرداخته بودند و اینکه معمولا روش‌های درمانی در این زمان موثر نبودند که استفاده از سلول‌های بنیادین و اگزوزوم‌های آن‌ها نیز مطرح شد. با توجه به کمیته اخلاق و مجوزهای مربوطه، این درمان‌ها باید بررسی می‌شد اما در ادامه موسسه رویان هم از این ویزیکول‌ها استفاده کرد که بتواند به احیاء بیماران در ICU کمک کند. 

پیشرفت‌های درمانی ایران از جایگاه خوبی برخوردار است

وی در خصوص مشکلات پیش‌رو و جایگاه ایران در این پیشرفت‌های درمانی، خاطرنشان کرد: تحریم‌ها، افزایش قیمت‌ها و کرونا عاملی برای مشکلات دسترسی محققان ایرانی به مواد اولیه مصرفی بود که افزایش هزینه‌ها را در پی داشت. البته با روش‌های مختلف این موانع برداشته و پروژه‌های تحقیقاتی در سطح گسترده‌ای وسعت بخشیده شد. ایران با وجود اینکه دیرتر از کشورهای دیگر شروع به این تحقیقات کرد اما سرعت پیشرفت ما حقیقتا خوب بود و کارهای ارزشمندی در مقایسه با کشورهای منطقه خاورمیانه صورت گرفت. اکنون با وجود مشکلاتی که وجود دارد حتی از ترکیه نیز جلوتر حرکت می‌کنیم و از نظر انتشارات علمی و فعالیت‌های درمانی نیز پیشرفت‌های خوبی داریم.

عضو گروه پژوهشی سلول‌های بنیادین و پزشکی بازساختی جهاددانشگاهی خراسان رضوی تجاری‌سازی را از دیگر اهداف نهادهای تصمیم گیرنده برشمرد و بیان کرد: غیر از انتشار مقاله و مطالعات کارآزمایی بالینی این نکته قابل توجه است که چه اندازه از این محصولات سلول درمانی را تجاری‌سازی کنیم و بخش مهمی است که در چند سال اخیر مورد توجه نهادهای تصمیم گیرنده در داخل ایران نیز قرار گرفته است. ستاد سلول‌های بنیادین، معاونت فناوری ریاست جمهوری و پژوهشگاه رویان به این نتیجه رسیدند که باید به سمت تجاری‌سازی و کاربردی‌کردن محصولات پیش رفت. مراکزی که این خدمات سلول درمانی را ارائه می‌کنند باید سازماندهی شوند؛ چراکه اکنون بیماران سردرگم هستند و نمی‌دانند به چه مراکزی مراجعه کنند که مورد تایید است.

حقیقی طلب با بیان اینکه بومی‌سازی تنها مورد وابستگی در زمینه مواد مصرفی و محیط کشت یا سرم آغاز شده است، اظهار کرد: به بیماران توصیه می‌کنم که اگر می‌خواهند با پیشنهاد پزشک، به درمان‌هایی در ارتباط با سلول‌های بنیادین روی بیاورند ابتدا با معتمدین در این زمینه مشورت کنند. جهاد دانشگاهی خراسان رضوی می‌تواند خدمات درمانی را برای درمان‌های ویتیلیگو‏، ام اس، لوپوس، رد پیوند کلیه و مشکلات قلبی انجام دهد و البته تحقیقاتی برای بیماری‌های مربوط به استخوان مانند آرتریت روماتوئید نیز آغاز شده است. بیمارانی که شرایط پذیرش درمان‌های سلول‌های بنیادین را داشته باشد باید به کلینیک داخلی جهاددانشگاهی مراجعه یا از طریق پزشک متخصص به ما معرفی شوند یا به طور مستقیم با گروه سلول‌های بنیادین تماس حاصل نمایند. 

انتهای پیام