برگزاری نمایشگاه؛ گریبان کتابفروشی‌ها را می‌گیرد؟!

نمایشگاه بین المللی کتاب به عنوان مهم‌ترین رویداد فرهنگی کشور بعد از دو سال غیبت، مثل سابق شاهد حضور ناشران شرکت‌کننده در نمایشگاه است که آثارشان را با تخفیف ویژه ارائه می‌کنند و این نمایشگاه فرصت ویژه‌ای برای فروش عناوین تازه انتشاراتشان محسوب می‌شود.

گستردگی انتشارات و استقبال بالای مخاطبان از این فرصت ده روزه سبب شده تا افرادی که از شهر‌های مختلف برای خرید کتاب به نمایشگاه مراجعه می‌کنند نیاز ماهانه و بعضا سالیانه خود را از این فضا تامین کنند و در ۱۱ ماه باقی مانده‌ی سال کمتر به کتاب فروشی‌های ثابت شهر خودشان سری بزنند.

برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب به این شکل تبدیل به عاملی برای تهدید و تضعیف مراکز کتاب فروشی در تمام نقاط کشور خواهد بود، همچنین بزرگنمایی این نمایشگاه به بدون توجه به سایر حلقه‌ی های ارتباطی سبب می‌شود تا در گذر زمان این حلقه‌ی ارتباطی به دلیل اینکه کارایی خود را از دست داده اند حذف شوند.

مدیر مسئول انتشارات ارمغان طوبی در خصوص آسیب‌هایی که با برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب به حلقه‌ی ارتباطی صنعت نشر وارد خواهد شد گفت: هر اتفاقی که باعث شود حلقه‌ی توزیع ناشر، موزع و کتاب فروش نادیده گرفته شود، آسیب جدی به صنعت نشر وارد می‌کند، برپایی نمایشگاه بین المللی کتاب به شکل فعلی از جمله عواملی است که زمینه ساز این آسیب است.

به گفته حاجی تقی بسیاری از ناشران و اعضای صنف کتاب فروشان به صورت کلی با ورود ناشر به تک فروشی کتاب مخالف هستند، اعتقاد داریم که ناشر باید کتاب را تولید کند و در اختیار مراکز پخش یا کتاب فروش قرار دهد تا کتاب در چرخه صحیح توزیع قرار گیرد.

حاجی تقی گفت: ورود مستقیم ناشر به بازار تک فروشی کتاب دارای آسیب‌های عمده‌ای است که سرمایه گذاری در بخش توزیع کتاب را دچار تهدید می‌کند، ما در صنعت نشر شاهد این پدیده هستیم که ده‌ها برابر کتاب فروش‌های کشور ناشر وجود دارد و این به همان دلیل نادیده گرفتن کتابفروشان در سال‌های اخیر است، اما به جای حل مشکل همیشه دنبال برپایی نمایشگاه‌های استانی و مترویی و مسجدی و... بوده ایم.

به گفته حاجی تقی نمایشگاه بین المللی کتاب به شکل کنونی شاید بنا به بعضی ضرورت‌ها تا چند سال گذشته نیاز بود تا جبران کمبود کتابفروشی‌ها شود و کتاب به مخاطب ارائه شود و ناشرین عناوین تازه خود را به مشتاقان عرضه کنند، اما در چند سال گذشته از سوی وزارت ارشاد ابتکاری در قالب طرح‌هایی به نام طرح‌های فصلی خانه کتاب صورت گرفت که در این طرح‌ها کتابفروش‌ها حلقه ارتباط با مشتری هستند و بنابراین از کتاب فروشی‌ها هم حمایت می‌شد.

مدیر مسئول انتشارات طوبی گفت: از مزایای این طرح می‌توان به انتفاع ناشر، پخش کننده کتاب و کتابفروش و گسترش آن در تمام نقاط ایران که کتابفروشی دارند اشاره کرد، همچنین این طرح روند بسیار خوبی برای کتاب فروش‌ها بود که یارانه کتاب از طریق آن‌ها به خریدار واقعی پرداخت می‌شد.

حاجی تقی گفت: آسیب‌های دیگری که نمایشگاه‌های مختلف و یارانه‌ی آن‌ها به وجود آورده ایجاد ناشران زرد و غیر حرفه‌ای است، ناشرانی که کتاب نمایشگاهی یا تکراری تولید می‌کنند و این مسئله در سال‌های اخیر و تا قبل تعطیلی نمایشگاه‌ها به علت کرونا رو به افزایش بود، اکثر کتاب‌های این ناشران قیمت‌های بالا دارند که با تخفیف‌های نجومی عرضه میشوند و این امر خود باعث آشفتگی در بازار نشر می‌شود.

از سوی دیگر مدیرمسئول نشر بهجت در خصوص این مسئله گفت: انتشارات بهجت کتابفروشی هم دارد. کتابفروشی‌ای هستیم که به روش سنتی به کارمان ادامه می‌دهیم. از سوی دیگر عضو بخش کتابفروشی‌های اتحادیه ناشران و کتابفروشان هستم در جلسه‌های این اتحادیه‌ها بار‌ها اعلام کردم که برگزاری سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به اقتصاد کتابفروشی‌ها لطمه نمی‌زند.

بنا به گفته اردشیر بهجت بنا بر تجربه ام در سال‌های مختلف شاهد بودم که مراجعه به کتابفروشی‌هایی که تنها کتابفروش هستند و در کنار کتابفروشی فعالیت دیگری انجام نمی‌دهند، در دوران برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران نسبت به دوره‌های قبل نه تنها کاهش نیافته است بلکه افزایش می‌یابد. حتی به دلیل جو خرید کتاب در دوران پس از برگزاری نمایشگاه کتاب هم این امر را مشاهده می‌کنیم، در پانزده سال پیش که اوضاع فروش کتابفروشی‌ها خوب بود مسائلی از قبیل تاثیر برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بر فروش کتاب مطرح نبود. چون در آن دوران کتابفروشی‌ها درآمد خوبی داشتند.

وی می‌گوید: در سال‌های اخیر که اقتصاد کتابفروشی‌ها با مشکل مواجه شده است مطرح می‌شود برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران روی اقتصاد کتابفروشی‌ها تاثیر می‌گذارد.

فروش کتاب‌های غیر، کتاب‌های قاچاق و فروش ۵۰ درصدی کتاب‌های ناشران در روز‌های آخر نمایشگاه از مواردی است که جلوه بدی به این رویداد ادبی می‌دهد و برگزار کنندگان نمایشگاه شاهد آن هستند.

انتشارات بهجت از انتشاراتی‌های قدیمی است که کار خود را با کتابفروشی در سال ۱۳۴۸ آغاز کرد و همچنان به فعالیتش ادامه می‌دهد. از آنجایی که در قدیم حوزه تخصصی برای ناشران وجود نداشت و در ۱۵ تا ۲۰ سال بحث احداث انتشاراتی‌های تخصصی مطرح شد این انتشاراتی بیشتر در زمینه روانشناسی و ایرانشناسی شناخته شده است.

از جمله حاشیه‌های نمایشگاه بین المللی کتاب امسال این بود که برخی از ناشران به خاطر حفظ و پاسداشت کتابفروشی‌های محلی از حضور در نمایشگاه بین المللی کتاب انصراف دادند تا سیل مشتریانی که می‌خواهند از کتابفروشی‌های محلی بازدید کنند، روانه نمایشگاه بین المللی کتاب نشوند.

بستر نمایشگاه کتاب به مثابه‌ی یک امتحان بزرگ فرهنگی کشور برای ارتقای کتاب و ادبیات کشور با تمام مزایا و معایبش سی و دو دوره برگزار شده است که همه‌ی بخش‌های فرهنگی، علمی، هنری و... کشور در جریان برگزاری آن مشارکت دارند برای رسیدن به یک نتیجه کلی از مطلوب بودن یا نبودن این دوره از نمایشگاه و استقبال مردم با توجه دو سال دوری از این فضا باید منتظر برگزاری کامل این رویداد باشیم.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیات