در هند درخواست یک زن مسلمان ۲۸ ساله از دادگاه که می‌خواهد شوهرش بدون اجازه کتبی او نتواند همسر دیگری اختیار کند، باعث شده که موضوع چند همسری در میان مسلمانان هندی، توجه همگانی را جلب کند.

این زن به نام رشما، از دادگاه عالی هند خواسته که به دولت دستور دهد استفاده از "اقدام واپسگرایانه" دو همسری یا چند همسری را تحت قاعده درآورد.

رشما، طبق مدارک دادگاه در ژانویه ۲۰۱۹ با شعیب خان ازدواج کرده و در ماه نوامبر سال بعد این زوج صاحب فرزندی شدند.

رشما شوهر خود را متهم به ارتکاب خشونت خانگی، بی رحمی، اذیت و آزار و درخواست جهیزیه کرده است.

او همچنین می گوید شوهرش او و کودک نوزادش را رها کرده و در نظر دارد همسر دیگری اختیار کند.

رشما، رفتار شوهرش را "مغایر قانون اساسی، ضد شریعت (قوانین اسلامی)، غیرقانونی، دلبخواه، خشن، غیرانسانی و وحشی گری" توصیف کرده و می‌گوید "برای پایان دادن به وضعیت اسفبار زنان مسلمان باید چند همسری مهار شود."

در حالی که دادگاه توجه خود را بر روابط خصمانه این زوج و قانونی بودن چند همسری متمرکز ساخته، این پرونده سبب شده بحث و مناظره در مورد تعدد زوجات که در هند به جز در میان مسلمانان و چند جامعه قبیله‌ای، غیر قانونی است، شدت گیرد.

طبق گزارش مرکز بررسی پیو در سال ۲۰۱۹، چند همسری در میان حدود دو درصد جمعیت دنیا دیده شده بود. در بیشتر نقاط دنیا از جمله کشورهایی که اکثر مردم مسلمانند مانند ترکیه و تونس، چند همسری غیرقانونی است و در اغلب کشورهایی هم که مجاز شناخته شده تحت مقررات بسیار گسترده اعمال می شود. سازمان ملل متحد تعدد زوجات را "یک تبعیض غیرمجاز علیه زنان" دانسته و خواستار لغو آشکار و صریح آن شده است.

ولی در هند چند همسری سوژه سیاسی بحث انگیزی است که حل آن مشکل است. نارندرا مودی، نخست وزیر هند از حزب هندوی ملی گرای بهاراتیا جاناتا، قول داده که یک قانون اختلاف برانگیز موسوم به قوانین مدنی یکدست، را به اجرا درآورد که به موجب آن ازدواج، طلاق و ارث دیگر از قوانین مذهبی محسوب نشده و بخشی از قوانینی می شود که تمام شهروندان مشمول آن می شوند.

و در زمانی که مذهب موجب دو قطبی شدن مشهود در هند شده، اکثر مسلمانان پیشنهاد هر نوع اصلاحاتی توسط دولت را حمله بی امان به اسلام خواهند دانست.

آقای قریشی، رئیس سابق کمیسیون انتخاباتی و اسلام شناس می گوید در هند "برداشت عمومی این است که هر مرد مسلمان چهار زن دارد" و چون این مردان فرزندان متعددی دارند، نهایتا تعداد مسلمانان از هندوها بیشتر خواهد شد. ولی این برداشت درست نیست. (از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون جمعیت هند تنها ۱۴ درصد مسلمانند در حالی که هندوها ۸۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می دهند.)

آقای قریشی می افزاید در هند مردان مسلمان اجازه دارند تا چهار همسر اختیار کنند و قرآن چند همسری را مجاز شناخته ولی این اجازه تنها "تحت شرایط و محدودیت های شدیدی" که چند همسری را تقریبا غیرممکن می سازد، داده شده.

"قرآن می گوید یک مرد می تواند دو، سه یا چهار زن اختیار کند ولی فقط از میان دختران یتیم یا زنان بیوه و باید با تمام آنها یکسان رفتار کند. هر کار دیگری خلاف خواهد بود. ولی به طور مساوی دوست داشتن همسران در عمل غیرممکن است. این فقط خریدن لباس یکسان برای آنها نیست، خیلی فراتر از این است."

آقای قریشی می گوید شرایطی که برای تعدد زوجات در قران ذکر شده در قرن هفتم میلادی و زمانی بوده که در شبه جزیره عربستان جنگ های قبیله ای جریان داشت و شمار زیادی از مردان جوان کشته می‌شدند و اجازه چند همسری برای کمک به بیوه زنان و دختران یتیم بود و جدا از این موارد، قرآن در حقیقت چند همسری را تشویق نکرده و سعی در انصراف از آن داشته.

منتقدانی مانند زکیه سومان، از فعالان حقوق زنان می گوید امروزه جنگی در هند نیست و چند همسری که "زن ستیزی و مرد سالاری" محسوب می شود باید ممنوع شود.

خانم سومان که پایه گذار جنبش زنان مسلمان هند است، تعدد زوجات را "از لحاظ اخلاقی، اجتماعی و قانونی، رسمی منزجرکننده" می داند و معتقد است "قانونی بودن آن مشکل ساز شده."

"چطور می توانید بگویید یک مرد می تواند بیش از یک زن داشته باشد؟ جامعه باید با زمان جلو برود. در این دوره این کار نقض فاحش شرافت انسانی و حقوق بشری یک زن است."

در سال ۲۰۱۷، جنبش زنان مسلمان هند، بررسی هایی در باره ۲۸۹ زنی که شوهرشان همسر دیگری هم داشت انجام داد و از آنان در باره وضعیت جسمی، روانی، احساسی و همچنین موقعیت مالی آنها پرسید و گزارشی در ارتباط با ۵۰ مورد انتشار داد.

خانم سومان می گوید: "ما متوجه شدیم که آنها در یک موقعیتی گرفتار شده بودند که برای همه شان بی اندازه غیرعادلانه بود، این تجربه بسیار دردناکی بود و بسیاری از آنان از نظر سلامت روانی صدمه دیده‌اند."

زکیه سومان، که تا قبل از ممنوع شدن طلاق آنی بحث انگیز در اسلام در چند سال قبل، علیه این نوع طلاق مبارزه می کرد، در سال ۲۰۱۹ از دادگاه عالی هند درخواست کرد که چند همسری را غیرقانونی اعلام کند.

چالش های قانونی دیگری هم مطرح شده‌اند از جمله توسط آشوینی کومار دابی، حقوقدان و رهبر حزب حاکم بهاراتیا جاناتا در هند.

مسلمانان محافظه کار این گونه چالش ها را مداخله در امور مذهبی شان خوانده اند.

دکتر اسما ظُهرا، رئیس شاخه زنان انجمن حقوق شخصی اسلامی تمام هند، مخالف دادخواستی است که کومار دابی، به دادگاه عالی هند فرستاده و می گوید: "در اسلام قوانین الهی هستند، ما برای ارشاد به قرآن و حدیث نگاه می کنیم. هیچ کس حق ندارد آنچه را که خداوند قانونی کرده تغییر دهد."

او که می گوید چند همسری در بین مسلمانان امری نادر و فاقد اهمیت است، حزب بهاراتیا جاناتا را متهم می کند که دنبال برنامه ای است برای دیکته کردن نظر اکثریت بر جامعه ای که در اقلیت است.

او می پرسد: "آیا هرگز به مردی که دارای چهار همسر است برخورد کرده اید؟ در سال ۲۰۲۲ بیشتر مردها می گویند حتی نگه داشتن یک زن مشکل است چه برسد به چهار زن. و نرخ ازدواج های چند همسری در جامعه مسلمانان در پایین ترین حد است."

پافشاری او در این مورد بر اساس داده هایی است که نشان می دهد چند همسری در همه ادیان وجود دارد. نتایجی که بر اساس سرشماری هند در مورد یک صد هزار ازدواج در سال ۱۹۶۱ بود، نشان می داد که تعدد زوجات در میان مسلمانان ۵ممیز۷ در صد یعنی پایین ترین نرخ در میان تمام جوامع بود.

در سرشماری که متعاقبا انجام گرفت به این موضوع پرداخته نشده بود و تازه ترین داده ها در باره تعدد زوجات مربوط به بررسی سلامت خانواده ملی در سال ۲۰۰۶-۲۰۰۵ است که نشان می دهد شمار چند همسری در میان تمام ادیان کاهش چشمگیری داشته.

آقای قریشی می گوید: "از آنجا که این داده ها خیلی قدیمی است باید به روند آن توجه کنیم. به همین جهت اگر داده های سرشماری های بین ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۰ را بررسی می کنیم می بینیم که چند همسری در هر دهه به طور مرتب بین تمام جوامع کاهش یافته و روند این کاهش در بین مسلمانان از همه ادیان بیشتر بوده." او اضافه می کند که تنها استثناء بررسی انجمن حقوق شخصی اسلامی تمام هند است.

او در کتاب اسطوره جمعیت: اسلام، برنامه تنظیم خانواده و سیاست در هند، از جامعه مسلمانان هند می خواهد که خواستار ممنوعیت چند همسری شوند و می پرسد: "اگر چند همسری رایج نیست پس با ممنوع شدن آن چه چیزی از دست خواهید داد؟"

دکتر ظُهرا می گوید درخواست ممنوعیت چند همسری دلایل مذهبی و سیاسی دارد.

"گفته می شود مسلمانان سخت گیر و خشن هستند ولی دستورها در قرآن آمده و کسی نمی تواند آن را تغییر دهد. در بسیاری از جوامع قبایلی شمال شرق هند چند همسری رایج است و هیچ کس با آنها کاری ندارد، پس چرا ما را هدف قرار می دهند؟ این بخشی از اسلام هراسی است."

دکتر ظُهرا اضافه می کند که تمام صحبت در باره چند همسری حمله به جامعه مسلمانان است، یک "مداخله در قوانین مذهبی شخصی آنها".

زکیه سومان، قبول دارد که وقتی کشور از نظر مذهب دو قطبی شده، مسلمانان نسبت به نیّات دولت بهاراتیا جاناتا مشکوک هستند."

ولی او می گوید "اگر خودمان این مشکل را حل نکنیم دیگران خواهند آمد و این کار را خواهند کرد- و ممکن است آنها برنامه ای داشته باشند. ولی چند همسری رسمی است که نهایتا نقض حقوق زنان است و باید پایان یابد."

در هند درخواست یک زن مسلمان ۲۸ ساله از دادگاه که می‌خواهد شوهرش بدون اجازه کتبی او نتواند همسر دیگری اختیار کند، باعث شده که موضوع چند همسری در میان مسلمانان هندی، توجه همگانی را جلب کند.

این زن به نام رشما، از دادگاه عالی هند خواسته که به دولت دستور دهد استفاده از "اقدام واپسگرایانه" دو همسری یا چند همسری را تحت قاعده درآورد.

رشما، طبق مدارک دادگاه در ژانویه ۲۰۱۹ با شعیب خان ازدواج کرده و در ماه نوامبر سال بعد این زوج صاحب فرزندی شدند.

رشما شوهر خود را متهم به ارتکاب خشونت خانگی، بی رحمی، اذیت و آزار و درخواست جهیزیه کرده است.

او همچنین می گوید شوهرش او و کودک نوزادش را رها کرده و در نظر دارد همسر دیگری اختیار کند.

رشما، رفتار شوهرش را "مغایر قانون اساسی، ضد شریعت (قوانین اسلامی)، غیرقانونی، دلبخواه، خشن، غیرانسانی و وحشی گری" توصیف کرده و می‌گوید "برای پایان دادن به وضعیت اسفبار زنان مسلمان باید چند همسری مهار شود."

در حالی که دادگاه توجه خود را بر روابط خصمانه این زوج و قانونی بودن چند همسری متمرکز ساخته، این پرونده سبب شده بحث و مناظره در مورد تعدد زوجات که در هند به جز در میان مسلمانان و چند جامعه قبیله‌ای، غیر قانونی است، شدت گیرد.

طبق گزارش مرکز بررسی پیو در سال ۲۰۱۹، چند همسری در میان حدود دو درصد جمعیت دنیا دیده شده بود. در بیشتر نقاط دنیا از جمله کشورهایی که اکثر مردم مسلمانند مانند ترکیه و تونس، چند همسری غیرقانونی است و در اغلب کشورهایی هم که مجاز شناخته شده تحت مقررات بسیار گسترده اعمال می شود. سازمان ملل متحد تعدد زوجات را "یک تبعیض غیرمجاز علیه زنان" دانسته و خواستار لغو آشکار و صریح آن شده است.

ولی در هند چند همسری سوژه سیاسی بحث انگیزی است که حل آن مشکل است. نارندرا مودی، نخست وزیر هند از حزب هندوی ملی گرای بهاراتیا جاناتا، قول داده که یک قانون اختلاف برانگیز موسوم به قوانین مدنی یکدست، را به اجرا درآورد که به موجب آن ازدواج، طلاق و ارث دیگر از قوانین مذهبی محسوب نشده و بخشی از قوانینی می شود که تمام شهروندان مشمول آن می شوند.

و در زمانی که مذهب موجب دو قطبی شدن مشهود در هند شده، اکثر مسلمانان پیشنهاد هر نوع اصلاحاتی توسط دولت را حمله بی امان به اسلام خواهند دانست.

آقای قریشی، رئیس سابق کمیسیون انتخاباتی و اسلام شناس می گوید در هند "برداشت عمومی این است که هر مرد مسلمان چهار زن دارد" و چون این مردان فرزندان متعددی دارند، نهایتا تعداد مسلمانان از هندوها بیشتر خواهد شد. ولی این برداشت درست نیست. (از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون جمعیت هند تنها ۱۴ درصد مسلمانند در حالی که هندوها ۸۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می دهند.)

آقای قریشی می افزاید در هند مردان مسلمان اجازه دارند تا چهار همسر اختیار کنند و قرآن چند همسری را مجاز شناخته ولی این اجازه تنها "تحت شرایط و محدودیت های شدیدی" که چند همسری را تقریبا غیرممکن می سازد، داده شده.

"قرآن می گوید یک مرد می تواند دو، سه یا چهار زن اختیار کند ولی فقط از میان دختران یتیم یا زنان بیوه و باید با تمام آنها یکسان رفتار کند. هر کار دیگری خلاف خواهد بود. ولی به طور مساوی دوست داشتن همسران در عمل غیرممکن است. این فقط خریدن لباس یکسان برای آنها نیست، خیلی فراتر از این است."

آقای قریشی می گوید شرایطی که برای تعدد زوجات در قران ذکر شده در قرن هفتم میلادی و زمانی بوده که در شبه جزیره عربستان جنگ های قبیله ای جریان داشت و شمار زیادی از مردان جوان کشته می‌شدند و اجازه چند همسری برای کمک به بیوه زنان و دختران یتیم بود و جدا از این موارد، قرآن در حقیقت چند همسری را تشویق نکرده و سعی در انصراف از آن داشته.

منتقدانی مانند زکیه سومان، از فعالان حقوق زنان می گوید امروزه جنگی در هند نیست و چند همسری که "زن ستیزی و مرد سالاری" محسوب می شود باید ممنوع شود.

خانم سومان که پایه گذار جنبش زنان مسلمان هند است، تعدد زوجات را "از لحاظ اخلاقی، اجتماعی و قانونی، رسمی منزجرکننده" می داند و معتقد است "قانونی بودن آن مشکل ساز شده."

"چطور می توانید بگویید یک مرد می تواند بیش از یک زن داشته باشد؟ جامعه باید با زمان جلو برود. در این دوره این کار نقض فاحش شرافت انسانی و حقوق بشری یک زن است."

در سال ۲۰۱۷، جنبش زنان مسلمان هند، بررسی هایی در باره ۲۸۹ زنی که شوهرشان همسر دیگری هم داشت انجام داد و از آنان در باره وضعیت جسمی، روانی، احساسی و همچنین موقعیت مالی آنها پرسید و گزارشی در ارتباط با ۵۰ مورد انتشار داد.

خانم سومان می گوید: "ما متوجه شدیم که آنها در یک موقعیتی گرفتار شده بودند که برای همه شان بی اندازه غیرعادلانه بود، این تجربه بسیار دردناکی بود و بسیاری از آنان از نظر سلامت روانی صدمه دیده‌اند."

زکیه سومان، که تا قبل از ممنوع شدن طلاق آنی بحث انگیز در اسلام در چند سال قبل، علیه این نوع طلاق مبارزه می کرد، در سال ۲۰۱۹ از دادگاه عالی هند درخواست کرد که چند همسری را غیرقانونی اعلام کند.

چالش های قانونی دیگری هم مطرح شده‌اند از جمله توسط آشوینی کومار دابی، حقوقدان و رهبر حزب حاکم بهاراتیا جاناتا در هند.

مسلمانان محافظه کار این گونه چالش ها را مداخله در امور مذهبی شان خوانده اند.

دکتر اسما ظُهرا، رئیس شاخه زنان انجمن حقوق شخصی اسلامی تمام هند، مخالف دادخواستی است که کومار دابی، به دادگاه عالی هند فرستاده و می گوید: "در اسلام قوانین الهی هستند، ما برای ارشاد به قرآن و حدیث نگاه می کنیم. هیچ کس حق ندارد آنچه را که خداوند قانونی کرده تغییر دهد."

او که می گوید چند همسری در بین مسلمانان امری نادر و فاقد اهمیت است، حزب بهاراتیا جاناتا را متهم می کند که دنبال برنامه ای است برای دیکته کردن نظر اکثریت بر جامعه ای که در اقلیت است.

او می پرسد: "آیا هرگز به مردی که دارای چهار همسر است برخورد کرده اید؟ در سال ۲۰۲۲ بیشتر مردها می گویند حتی نگه داشتن یک زن مشکل است چه برسد به چهار زن. و نرخ ازدواج های چند همسری در جامعه مسلمانان در پایین ترین حد است."

پافشاری او در این مورد بر اساس داده هایی است که نشان می دهد چند همسری در همه ادیان وجود دارد. نتایجی که بر اساس سرشماری هند در مورد یک صد هزار ازدواج در سال ۱۹۶۱ بود، نشان می داد که تعدد زوجات در میان مسلمانان ۵ممیز۷ در صد یعنی پایین ترین نرخ در میان تمام جوامع بود.

در سرشماری که متعاقبا انجام گرفت به این موضوع پرداخته نشده بود و تازه ترین داده ها در باره تعدد زوجات مربوط به بررسی سلامت خانواده ملی در سال ۲۰۰۶-۲۰۰۵ است که نشان می دهد شمار چند همسری در میان تمام ادیان کاهش چشمگیری داشته.

آقای قریشی می گوید: "از آنجا که این داده ها خیلی قدیمی است باید به روند آن توجه کنیم. به همین جهت اگر داده های سرشماری های بین ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۰ را بررسی می کنیم می بینیم که چند همسری در هر دهه به طور مرتب بین تمام جوامع کاهش یافته و روند این کاهش در بین مسلمانان از همه ادیان بیشتر بوده." او اضافه می کند که تنها استثناء بررسی انجمن حقوق شخصی اسلامی تمام هند است.

او در کتاب اسطوره جمعیت: اسلام، برنامه تنظیم خانواده و سیاست در هند، از جامعه مسلمانان هند می خواهد که خواستار ممنوعیت چند همسری شوند و می پرسد: "اگر چند همسری رایج نیست پس با ممنوع شدن آن چه چیزی از دست خواهید داد؟"

دکتر ظُهرا می گوید درخواست ممنوعیت چند همسری دلایل مذهبی و سیاسی دارد.

"گفته می شود مسلمانان سخت گیر و خشن هستند ولی دستورها در قرآن آمده و کسی نمی تواند آن را تغییر دهد. در بسیاری از جوامع قبایلی شمال شرق هند چند همسری رایج است و هیچ کس با آنها کاری ندارد، پس چرا ما را هدف قرار می دهند؟ این بخشی از اسلام هراسی است."

دکتر ظُهرا اضافه می کند که تمام صحبت در باره چند همسری حمله به جامعه مسلمانان است، یک "مداخله در قوانین مذهبی شخصی آنها".

زکیه سومان، قبول دارد که وقتی کشور از نظر مذهب دو قطبی شده، مسلمانان نسبت به نیّات دولت بهاراتیا جاناتا مشکوک هستند."

ولی او می گوید "اگر خودمان این مشکل را حل نکنیم دیگران خواهند آمد و این کار را خواهند کرد- و ممکن است آنها برنامه ای داشته باشند. ولی چند همسری رسمی است که نهایتا نقض حقوق زنان است و باید پایان یابد."