رابرت مک فارلین، مشاور امنیت ملی ریگان درگذشت

رابرت سی مک فارلین، مشاور امنیت ملی سابق کاخ سفید و از دستیاران ارشد رونالد ریگان رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده آمریکا درگذشت. مک فارلین نقش محوری در معامله غیرقانونی اسلحه برای آزادی گروگان‌های آمریکایی و غربی در لبنان، موسوم به ماجرای ایران-کنترا داشت. او در زمان مرگ ۸۴ ساله بود.

طبق بیانیه خانواده مک فارلین که در واشنگتن زندگی می‌کرد، او روز پنجشنبه بر اثر عوارض بیماری قلبی در بیمارستانی در میشیگان درگذشت.

این خانواده در بیانیه‌ای اعلام کردند: «به عنوان خانواده او مایلیم در غم از دست دادن همسر، پدر و پدربزرگ عزیزمان غمگین باشیم و به تأثیر عمیق او بر زندگی خود توجه کنیم. او اگرچه به عنوان یک متفکر سیاسی استراتژیک شناخته می‌شد، اما ما او را به خاطر صمیمیت، خردش، اعتقاد عمیقش به خدا و تعهدش به خدمت به دیگران به یاد می‌آوریم.»

گرچه خانواده مک‌فارلین او را برای این امور به یاد می‌آورند ولی در خاورمیانه و به ویژه در ایران، مک‌فارلین به عنوان نمادی از فرصت از دست رفته برای برقراری رابطه ایران و آمریکا در دهه ۶۰ خورشیدی است.

در قاره آمریکا اما مک فارلین در قامت مشاور امنیت ملی رونالد ریگان، به همراه الیور نورث، عضو شورای امنیت ملی این کشور به دلیل نقششان در تجهیز مخالفان جبهه آزادی‌بخش ساندینیست‌ها در نیکاراگوئه، مجری بخش مهمی از سیاست ضد چپ ایالات متحده در این قاره شناخته می‌شود.

سفر چندروزه او به تهران در خرداد ۱۳۶۵ و دیدار محرمانه با مقام‌های جمهوری اسلامی و افشای آن در روز ۱۱ آبان همان سال در روزنامه لبنانی الشراع به یک رسوایی بزرگ در آمریکا بدل شد. پیش از آن در نتیجه سقوط یک هواپیمای باربری سازمان سیا بر فراز نیکاراگوئه، شواهدی از مداخله غیرقانونی دولت ایالات متحده در تجهیز شورشیان مخالف کنتراها افشا شده بود.

مذاکره با ایران چندین ماه قبل از سفر مک‌فارلین و با ابتکار الیور نورث، عضو شورای امنیت ملی این کشور و منوچهر قربانی‌فر، دلال سلاح بین‌المللی و با حضور محسن کنگرلو، مشاور میرحسین موسوی، نخست‌وزیر سابق در چند کشور اروپایی آغاز شده بود.

در نتیجه این مذاکرات محرمانه ۵ محموله سلاح از جمله موشک‌های ضد تانک تاو، تجهیزات راداری، موشک‌های ضدهوایی هاوک به ایران منتقل شد. در ازای آن ایران هم از گروه جهاد اسلامی لبنان به رهبری عماد مغنیه خواستند تا گروگان‌های آمریکایی در لبنان را آزاد کنند.

تجهیز مخالفان ساندینیست‌ها در نیکاراگوئه و ارسال سلاح به ایران هر دو بر اساس قانون مصوب کنگره ممنوع بود و دخالت اعضای ارشد دولت ریگان در نقض این دو قانون به عنوان سرپیچی آشکار از قوانین ایالات متحده تعبیر شد.

کمیسیون تاور در دولت آمریکا برای بررسی این پرونده تشکیل شد و نهایتا مک‌فارلین به دلیل نقشش در این تخلفات به زندان و جریمه نقدی محکوم شد. جورج بوش اول، رئیس‌جمهوری پس از رونالد ریگان مک فارلین را عفو کرد ولی این رویداد سبب شد تا دستیار برژینسکی در دولت نیکسون و مشاور امنیت ملی دونالد ریگان برای همیشه در حاشیه سیاست قرار بگیرد.

مک فارلین در فوریه ۱۹۸۷ پس از مصرف بیش از حد والیوم یک روز قبل از ادای شهادت در برابر کمیسیون تاور، به سرعت به بیمارستانی در منطقه واشنگتن منتقل شد. این اقدام او به عنوان خودکشی ثبت شده است هرچند خود او و خانواده‌اش در مورد آن سکوت کرده بودند.

در ایران هم افشای سفر مک‌فارلین و هدایای که برای مقام‌های جمهوری اسلامی آورده بود به یک سلسله رویدادها منجر شد. بعدها در محاکمه مهدی هاشمی، برادر داماد حسینعلی منتظری، قائم‌مقام وقت رهبری در ایران از او به عنوان منبع درز خبر به روزنامه الشراع یاد شد. محاکمه مهدی هاشمی سرآغاز حذف منتظری از سمت جانشینی رهبری و گشوده‌شدن راه برای رهبری علی خامنه‌ای بود.