احیای برجام؛ خوش‌بینی در اروپا، تشویش در روسیه، تکرار سخنان پیشین در تهران

علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی روز جمعه ۲۳ اردیبهشت در توییتی نوشت که مذاکرات وین به مرحله‌ای رسیده که «گره‌ آن تنها با پایبندی طرف خاطی به راهکارهای منطقی و اصولی ایران باز می‌شود.»

شمخانی این توییت را ساعتی پس از آن منتشر کرد که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از برطرف شدن بن‌بست مذاکرات احیای برجام و ادامه آن خبر داده بود.

دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در توییت خود اما موضع رسمی جمهوری اسلامی در ماه‌های گذشته را تکرار کرد و اروپا و آمریکا را مقصر احیا نشدن برجام دانست:

«آمریکا با بدعهدی و اروپا با بی‌عملی، فرصت بهره‌مندی از حسن‌نیت اثبات شده ایران را به نابودی کشاندند.»

شمخانی در پایان نوشت که «اگر (آمریکا و اروپا) اراده‌ای برای بازگشت دارند، ما آماده‌ایم و توافق در دسترس است».

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همان روز در جمع خبرنگاران اعلام کرد مذاکرات احیای برجام در وین از سر گرفته می‌شود.

به گزارش خبرگزاری رویترز، جوزپ بورل گفت سفر انریکه مورا به تهران «بسیار مثبت» بود و مذاکرات متوقف‌شده احیای برجام از سر گرفته می‌شود.

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ادامه افزود:

«این مسائل را نمی‌توان یک شبه حل کرد. مذاکرات مسدود شده بود و حالا رفع انسداد شد و این بدان معناست که دورنمای دستیابی به توافق نهایی وجود دارد.»

انریکه مورا، معاون رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات وین چهارشنبه ۲۱ اردیبهشت با علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران دیدار و گفت‌وگو کرد. بورل از این سفر به عنوان «آخرین تیر ترکش» برای خروج مذاکرات وین از بن‌بست یاد کرده بود. اکسیوس گزارش داده بود که مورا سفر خود به تهران را با سه قدرت اروپایی و با ایالات متحده آمریکا از قبل هماهنگ کرده بود.

هدف مورا از سفر به تهران جلب موافقت سران جمهوری اسلامی برای پذیرش باقی ماندن شاخه برون‌مرزی سپاه قدس در فهرست گروه‌های تروریستی وزارت خارجه آمریکا بود. حال گفته می‌شود اروپا با یک ایده جدید توانسته بر انسداد فعلی فایق آید و دو طرف مجادله یعنی ایالات متحده آمریکا و ایران را برای بازگشت به وین ترغیب کرده است.

اروپا هم‌اکنون با بحران شدید کنترل تبعات حمله روسیه به اوکراین مواجه است و شکست مذاکرات برجام می‌تواند خبر ناگوار دیگری برای آن‌ها باشد. روسیه در روزهای گذشته با تهور بیشتری از ابزار انرژی برای فشار گذاشتن بر اروپا استفاده کرده است و اروپا هم اگرچه ممکن است امیدی به واردات گاز و نفت از ایران نداشته باشد ولی می‌داند که انتشار خبر شکست مذاکرات برجام می‌تواند بازار ملتهب انرژی را با شوکی جدید روبه‌رو کند.

همزمان با این اتفاقات، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین هم روز جمعه در توییتی نوشت که اگر وضعیت به گونه دیگری بود کشورش می‌توانست از ظرفیت‌هایش برای نهایی شدن احیای برجام استفاده کند ولی اکنون قادر به این کار نیست.

دیپلمات ارشد روسیه به تغییر فضای بین‌المللی علیه کشورش و برقراری تحریم و فشار سیاسی از سوی ناتو و کشورهای غربی اشاره دارد. اولیانوف در توییت دیگری در همان روز جمعه به این موضوع اشاره کرد و نوشت که «نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم زمانی که آمریکا وارد جنگ نیابتی با روسیه شده بتوانیم گفت‌وگو‌هایی مفید در مورد برجام انجام دهیم.»

در روزهای گذشته اخبار متعددی در مورد تلاش روسیه برای جایگزینی نفتش در بازار غیررسمی انرژی منتشر شده است. این بازار غیررسمی را دلالانی در دست دارند که در این سال‌ها ایران با استفاده از آن‌ها نفت تحریم‌شده خود را فروخته است. حال گفته می‌شود که روسیه با دادن پیشنهاد‌هایی ارزان‌تر و بهتر به این خریداران غیررسمی میزان تقاضا برای خرید نفت تحریمی ایران را به شدت کاهش داده است. هنوز مقام‌های جمهوری اسلامی در این زمینه اظهار‌نظری نکرده‌اند.