"آیا راجا‌پاکسا تنها نام‌خانوادگی موجود در کشور سریلانکا است؟"

این بخشی از لطیفه‌ای است که این روزها در سریلانکا دهان‌به‌دهان می‌گردد: لطیفه از این قرار است که یک مقام چینی در بازدید رسمی از سریلانکا حیران می‌ماند که چطور هر صاحب مقامی که ملاقات می‌کند نام‌خانوادگی راجا‌پاکسا دارد.

اما به سادگی می‌توان دلیل ساخته شدن چنین جوکی را دریافت: خانواده راجاپاکسا در دو دهه گذشته تمام قدرت و مقام و منصب‌های این جزیره را قبضه کرده است.

چنین قدرت مطلقه‌ای البته حالا در معرض تهدید قرار گرفته است: سریلانکا با بدترین بحران اقتصادی از زمان اعلام استقلال خود از بریتانیا در سال ۱۹۴۸ روبه‌رو شده است و بسیاری از کارشناسان این مشکلات را ناشی از مدیریت ناکارآمد اقتصادی می‌دانند. .

این خاندان تا همین‌جا هم به طور چشم‌گیری از قدرت برکنار شده است: روز دوشنبه (۹ مه) در میان اعتراضات گسترده که از اوایل آوریل در سراسر این کشور جریان دارد، ماهیندا راجا‌پاکسا، نخست‌وزیر (رئیس‌جمهور سابق) استعفا کرد.

ماهیندا برادر بزرگتر گوتابایا راجاپاکسا رئیس‌جمهور فعلی این کشور است.

شروع فعالیت سیاسی

اشتباه نکنید، این رویدادی اساسی است.

عایشه پریرا، گزارشگر بی‌بی‌سی می‌گوید: "استعفای ماهیندا راجاپاکسا نشان از کناره‌گیری خفت‌بار مردی است که سال‌ها قدرتمندترین فرد سریلانکا بوده است".

رئیس‌جمهور سابق عضوی از این خانواده بود که چنان شهرت و قدرتی به دست آورد که هیچ‌کس در سیاست این کشور به آن دست نیافته بود.

این خاندان از نسل زمین‌داران ایالت جنوبی هامبانتوتا هستند و ماهیندا برای اولین بار در سال ۱۹۷۰ به عنوان جوان‌ترین نماینده وارد مجلس این کشور شد. سپس در دهه ۱۹۸۰ ماهیندا و برادر بزرگترش چامال هر دو به نمایندگی پارلمان این کشور انتخاب شدند.

ماهیندا به دلیل محکوم کردن نقض حقوق بشر شورش جناح چپ که بین سال ۱۹۸۷ و ۱۹۸۹ اتفاق افتاد محبوبیت پیدا کرد، ماجرایی که باعث شد او از سازمان ملل درخواست میانجیگری کند.

در سال ۱۹۹۴، چاندریکا کوماراتونگا، رئیس‌جمهور جدید وقت کشور او را به عنوان وزیر کار انتخاب کرد. ده سال بعد او نخست‌وزیر شد و در سال ۲۰۰۵ با اختلاف کمی با رقیب خود به ریاست‌جمهوری دست یافت.

ماهیندا دو دوره (۲۰۰۵ و ۲۰۱۵) رئیس‌جمهور سریلانکا بود. در سال ۲۰۰۹ او به جنگ‌های داخلی خونین با جدایی‌طلبان تامیل که بیش از ۳۰ سال ادامه داشت، پایان داد.

پیروزی او با اتهاماتی مربوط به نقض حقوق بشر به‌ویژه در مورد اقلیت‌های قومی و مذهبی مانند بودایی‌های سینهالی که بیش از ۷۵% از جمعیت سریلانکا را تشکیل می‌دهند و همچنین اتهام فساد مالی خدشه‌دار شد.

رئیس‌جمهور سابق این اتهامات را به‌کلی رد می‌کند.

مخالفت‌ها باعث جلوگیری از انحصاری شدن قدرت خاندان راجا‌پاکسا در عرصه سیاسی سریلانکا نشد. گوتابایا مقام وزارت دفاع را از آن خود کرد و برخی مدیریت او را در جنگ‌های داخلی تحسین کردند.

چامال در وزارت کشاورزی و شیلات و آبیاری مشغول شد و باسیل، برادر دیگر این خانواده وزیر اقتصاد و امور مالی شد.

چندین نفر از بستگان دیگر این چهار برادر نیز مناصب دولتی داشته‌اند از‌جمله پسران ماهیندا، نامال، وزیر ورزش دولت اخیر سریلانکا و یوشیتا که تا زمان استعفای پدرش رئیس دفتر نخست‌وزیری بود.

هر‌چند با شکست غیر‌منتظره ماهیندا در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۵ پیشرفت این خانواده در قدرت با وقفه رو‌به‌رو شد.

این خاندان چهار سال بعد به قدرت بازگشت و این بار با سکانداری گوتابایا، چون قانون اساسی اجازه انتخاب مجدد رئیس‌جمهور قبلی را نمی‌داد.

رئیس‌جمهور جدید با اجرای برنامه کار ملی‌گرایانه، بر همراهی این خانواده از نظم و قانون تکیه کرد: در آوریل ۲۰۱۹، براثر حملات تروریستی داعش بیش از ۲۵۰ نفر در سریلانکا کشته شدند.

ادعا‌های فساد مالی

اتهامات فساد مالی علیه این خانواده به قوت خود باقی بود و دوباره در جریان اعتراضات اخیر ناشی از بحران اقتصادی پس از کووید دوباره مطرح شدند..

عایشه پریرا می‌گوید: "بسیاری از مردم معتقدند ماهیندا راجا‌پاکسا راه را برای خانواده‌اش باز کرد تا ثروت و دارایی‌های کشور را به نفع خود تاراج کنند".

پلاکارد‌ها و شعار‌های باز‌پس‌گیری "ثروت به تاراج‌رفته کشور" از این خانواده در تمام اعتراضات و راهپیمایی‌ها سراسر سریلانکا به چشم می‌خورد.

سقوط و افول محبوبیت خاندان راجاپاکسا باعث بروز اختلاف در این خانواده شد. گزارش‌ها حاکی از آن است که از اواخر آوریل شکاف میان ماهیندا و گوتابایا عمیق‌تر شده است و جنگ قدرتی میان برادران برای کنترل هواداران‌شان به راه افتاده است.

'گوتا گم شو!'

فشار اقتصادی باعث شده بسیاری از کسانی که به گوتابایا رأی داده بودند حالا با پلاکارد‌های "گوتا گم شو!" (به دلیل شباهت نام او در زبان انگلیسی به "برو به ...") در خیابان‌های شهر دست به اعتراض بزنند.

پس از آنکه طرفداران دولت به تظاهرات آرام مخالفان دولت در نزدیکی محل اقامت نخست‌وزیر حمله کردند این تظاهر‌کنندگان به خشم آمدند و به اقامتگاه رسمی نخست‌وزیر حمله کردند.

به زودی شعله‌های این خشم سراسر کشور را در‌نوردید و معترضان خشمگین دارایی‌های فراوانی از خاندان راجاپاکاسا را آتش زدند از جمله خانهٔ آبا‌و‌اجدادی آنها در هامبانتوتا طعمه آتش خشم معترضان شد.

معترضان مقبره مادر و پدر این خاندان و یادبود‌های آنان را ویران کردند و گوتابایا را به عنوان رئیس‌جمهور متهم به سو‌استفاده از دارایی‌های ملی برای ساخت چنین یادمان‌‌هایی کردند.

حتی با استعفای تقریباً همه وزرای دولت و اعلام عدم حمایت چند نماینده مجلس از دولت، رئیس‌جمهور هنوز می‌گوید قصد کناره‌گیری ندارد.

روز جمعه (۶ مه)، گوتابایا برای دومین بار در یک ماه پس از اعتصاب عمومی و بسته شدن فروشگاه‌ها و کسب‌‌و‌کارها در سراسر کشور اعلام وضعیت اضطراری کرد.

شاید این خاندان هنوز از قدرت برکنار نشده باشد اما خاندان راجاپاکسا دیگر آن قدرت بلامنازع پیشین خود را در عرصه سیاست سریلانکا ندارد.

"آیا راجا‌پاکسا تنها نام‌خانوادگی موجود در کشور سریلانکا است؟"

این بخشی از لطیفه‌ای است که این روزها در سریلانکا دهان‌به‌دهان می‌گردد: لطیفه از این قرار است که یک مقام چینی در بازدید رسمی از سریلانکا حیران می‌ماند که چطور هر صاحب مقامی که ملاقات می‌کند نام‌خانوادگی راجا‌پاکسا دارد.

اما به سادگی می‌توان دلیل ساخته شدن چنین جوکی را دریافت: خانواده راجاپاکسا در دو دهه گذشته تمام قدرت و مقام و منصب‌های این جزیره را قبضه کرده است.

چنین قدرت مطلقه‌ای البته حالا در معرض تهدید قرار گرفته است: سریلانکا با بدترین بحران اقتصادی از زمان اعلام استقلال خود از بریتانیا در سال ۱۹۴۸ روبه‌رو شده است و بسیاری از کارشناسان این مشکلات را ناشی از مدیریت ناکارآمد اقتصادی می‌دانند. .

این خاندان تا همین‌جا هم به طور چشم‌گیری از قدرت برکنار شده است: روز دوشنبه (۹ مه) در میان اعتراضات گسترده که از اوایل آوریل در سراسر این کشور جریان دارد، ماهیندا راجا‌پاکسا، نخست‌وزیر (رئیس‌جمهور سابق) استعفا کرد.

ماهیندا برادر بزرگتر گوتابایا راجاپاکسا رئیس‌جمهور فعلی این کشور است.

شروع فعالیت سیاسی

اشتباه نکنید، این رویدادی اساسی است.

عایشه پریرا، گزارشگر بی‌بی‌سی می‌گوید: "استعفای ماهیندا راجاپاکسا نشان از کناره‌گیری خفت‌بار مردی است که سال‌ها قدرتمندترین فرد سریلانکا بوده است".

رئیس‌جمهور سابق عضوی از این خانواده بود که چنان شهرت و قدرتی به دست آورد که هیچ‌کس در سیاست این کشور به آن دست نیافته بود.

این خاندان از نسل زمین‌داران ایالت جنوبی هامبانتوتا هستند و ماهیندا برای اولین بار در سال ۱۹۷۰ به عنوان جوان‌ترین نماینده وارد مجلس این کشور شد. سپس در دهه ۱۹۸۰ ماهیندا و برادر بزرگترش چامال هر دو به نمایندگی پارلمان این کشور انتخاب شدند.

ماهیندا به دلیل محکوم کردن نقض حقوق بشر شورش جناح چپ که بین سال ۱۹۸۷ و ۱۹۸۹ اتفاق افتاد محبوبیت پیدا کرد، ماجرایی که باعث شد او از سازمان ملل درخواست میانجیگری کند.

در سال ۱۹۹۴، چاندریکا کوماراتونگا، رئیس‌جمهور جدید وقت کشور او را به عنوان وزیر کار انتخاب کرد. ده سال بعد او نخست‌وزیر شد و در سال ۲۰۰۵ با اختلاف کمی با رقیب خود به ریاست‌جمهوری دست یافت.

ماهیندا دو دوره (۲۰۰۵ و ۲۰۱۵) رئیس‌جمهور سریلانکا بود. در سال ۲۰۰۹ او به جنگ‌های داخلی خونین با جدایی‌طلبان تامیل که بیش از ۳۰ سال ادامه داشت، پایان داد.

پیروزی او با اتهاماتی مربوط به نقض حقوق بشر به‌ویژه در مورد اقلیت‌های قومی و مذهبی مانند بودایی‌های سینهالی که بیش از ۷۵% از جمعیت سریلانکا را تشکیل می‌دهند و همچنین اتهام فساد مالی خدشه‌دار شد.

رئیس‌جمهور سابق این اتهامات را به‌کلی رد می‌کند.

مخالفت‌ها باعث جلوگیری از انحصاری شدن قدرت خاندان راجا‌پاکسا در عرصه سیاسی سریلانکا نشد. گوتابایا مقام وزارت دفاع را از آن خود کرد و برخی مدیریت او را در جنگ‌های داخلی تحسین کردند.

چامال در وزارت کشاورزی و شیلات و آبیاری مشغول شد و باسیل، برادر دیگر این خانواده وزیر اقتصاد و امور مالی شد.

چندین نفر از بستگان دیگر این چهار برادر نیز مناصب دولتی داشته‌اند از‌جمله پسران ماهیندا، نامال، وزیر ورزش دولت اخیر سریلانکا و یوشیتا که تا زمان استعفای پدرش رئیس دفتر نخست‌وزیری بود.

هر‌چند با شکست غیر‌منتظره ماهیندا در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۵ پیشرفت این خانواده در قدرت با وقفه رو‌به‌رو شد.

این خاندان چهار سال بعد به قدرت بازگشت و این بار با سکانداری گوتابایا، چون قانون اساسی اجازه انتخاب مجدد رئیس‌جمهور قبلی را نمی‌داد.

رئیس‌جمهور جدید با اجرای برنامه کار ملی‌گرایانه، بر همراهی این خانواده از نظم و قانون تکیه کرد: در آوریل ۲۰۱۹، براثر حملات تروریستی داعش بیش از ۲۵۰ نفر در سریلانکا کشته شدند.

ادعا‌های فساد مالی

اتهامات فساد مالی علیه این خانواده به قوت خود باقی بود و دوباره در جریان اعتراضات اخیر ناشی از بحران اقتصادی پس از کووید دوباره مطرح شدند..

عایشه پریرا می‌گوید: "بسیاری از مردم معتقدند ماهیندا راجا‌پاکسا راه را برای خانواده‌اش باز کرد تا ثروت و دارایی‌های کشور را به نفع خود تاراج کنند".

پلاکارد‌ها و شعار‌های باز‌پس‌گیری "ثروت به تاراج‌رفته کشور" از این خانواده در تمام اعتراضات و راهپیمایی‌ها سراسر سریلانکا به چشم می‌خورد.

سقوط و افول محبوبیت خاندان راجاپاکسا باعث بروز اختلاف در این خانواده شد. گزارش‌ها حاکی از آن است که از اواخر آوریل شکاف میان ماهیندا و گوتابایا عمیق‌تر شده است و جنگ قدرتی میان برادران برای کنترل هواداران‌شان به راه افتاده است.

'گوتا گم شو!'

فشار اقتصادی باعث شده بسیاری از کسانی که به گوتابایا رأی داده بودند حالا با پلاکارد‌های "گوتا گم شو!" (به دلیل شباهت نام او در زبان انگلیسی به "برو به ...") در خیابان‌های شهر دست به اعتراض بزنند.

پس از آنکه طرفداران دولت به تظاهرات آرام مخالفان دولت در نزدیکی محل اقامت نخست‌وزیر حمله کردند این تظاهر‌کنندگان به خشم آمدند و به اقامتگاه رسمی نخست‌وزیر حمله کردند.

به زودی شعله‌های این خشم سراسر کشور را در‌نوردید و معترضان خشمگین دارایی‌های فراوانی از خاندان راجاپاکاسا را آتش زدند از جمله خانهٔ آبا‌و‌اجدادی آنها در هامبانتوتا طعمه آتش خشم معترضان شد.

معترضان مقبره مادر و پدر این خاندان و یادبود‌های آنان را ویران کردند و گوتابایا را به عنوان رئیس‌جمهور متهم به سو‌استفاده از دارایی‌های ملی برای ساخت چنین یادمان‌‌هایی کردند.

حتی با استعفای تقریباً همه وزرای دولت و اعلام عدم حمایت چند نماینده مجلس از دولت، رئیس‌جمهور هنوز می‌گوید قصد کناره‌گیری ندارد.

روز جمعه (۶ مه)، گوتابایا برای دومین بار در یک ماه پس از اعتصاب عمومی و بسته شدن فروشگاه‌ها و کسب‌‌و‌کارها در سراسر کشور اعلام وضعیت اضطراری کرد.

شاید این خاندان هنوز از قدرت برکنار نشده باشد اما خاندان راجاپاکسا دیگر آن قدرت بلامنازع پیشین خود را در عرصه سیاست سریلانکا ندارد.