تنش آبی دردومین شهربزرگ آذربایجان غربی/ آب سد آغ‌چای به خوی نرسید

خبرگزاری مهر - با خشک‌سالی‌های اخیر در ایران و البته در سایر نقاط جهان، اهمیت آب بیشتر از گذشته نمایان شده و جنگ‌های آبی پیدا و پنهان کشورها به استانی و شهری و حتی روستایی رسیده و تبدیل به مهم‌ترین عامل مناقشات و اختلافات فی‌مابین شده است و در شهرستان خوی و باوجود دو رودخانه تقریباً دائمی قطور و الند با حجم بالغ‌بر ۳۰۰ میلیون مترمکعب از داخل شهر عبور کرده و به رودخانه ارس متصل می‌شوند.

استفاده بی رویه از آب‌های زیرزمینی و کاهش نزولات آسمانی، وضعیت آب‌های زیرزمینی خوی را در شرایط نامطلوبی قرار داده و امروز کمبود آب شرب این شهرستان به وضعیتی رسیده است که برخی از مسئولان خبر از امکان مهاجرت مردم در صورت عدم چاره اندیشی برای حل این معضل خبر می‌دهند.

مشکل آب شرب خوی مربوط به چند سال اخیر نیست بلکه سالهاست این شهرستان درگیر مشکل تأمین آب شرب و در این مدت طرح‌های متعددی از جمله احداث سد آغ چای و غازان در دستور کار قرار داشت این طرح‌های با وجود طرح چندین باره به مرحله اجرا نرسیده منتفی شده و امروز احداث سند الند مهمترین راهکار حل این مشکل مطرح می‌شود.

در حالی که کمبود آب شرب و تأمین آب موردنیاز از طریق اجرایی شدن «طرح تأمین آب شرب خوی از سد آغ چای» به یکی از دغدغه‌های اصلی مردم این منطقه تبدیل شده اما مسئولان ذیربط با انداختن توپ مشکل در زمین یکدیگر خیال حل این مشکل را ندارند.

در آستانه سفر رئیس‌جمهور و اعضای کابینه به استان آذربایجان غربی خبرگزاری مهر در سلسله گزارش‌هایی ضمن طرح برخی مسائل این استان، بستر طرح مطالبات و خواسته‌های مردم را فراهم خواهد کرد.

در این راستا منطبق بر نظام مسائل تدوین‌شده در این خبرگزاری، مهم‌ترین مطالبات استان در حوزه‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و … مورداشاره قرار خواهد گرفت تا زمینه‌ای برای توجه به این مطالبات در مصوبات سفر دولت فراهم شود.

برای پیگیری گزارش‌های مهر لینک «مطالبات مردم آذربایجان غربی از دولت» را دنبال کنید. این لینک در کنار صفحه استانی خبرگزاری مهر قرار داده خواهد شد و مخاطبان این رسانه می‌توانند نکات مدنظر خود را در بخش نظرات در میان بگذارند.

در این گزارش با نگاهی به مطالبات آبی مردم خوی و مناطق اطراف آن از دولت به موضوع سدسازی در شهرستان خوی خواهیم پرداخت.

خوی از دشت‌های ممنوعه استان به شمار می‌رود و در این راستا تنها اجازه حفر چاه برای تأمین آب شرب در این شهرستان صادر می‌شود اما این امر نیز خطر خالی شدن سفره‌های زیرزمینی را در پی دارد.

خوی یکی از ۴ دشت ممنوعه آذربایجان غربی سالیان متمادی با بحران آب شرب مواجه بوده و رفع این مشکل درگیر وعده‌های بی سرانجام مسئولان است، در آستانه سفر رئیس جمهور به آذربایجان غربی باید منتظر ماند و دید این مشکل برای همیشه رفع می‌شود یا نه.

آب سد آغ چای به خوی نرسید

در سال‌های نه‌چندان دور یعنی حدود ۱۵ سال پیش که شهر چایپاره در ۳۰ کیلومتری خوی، یکی از بخش‌های آن بود، همه مردم و مسئولین متفق‌القول برای سد آغ‌چای بودند که مطالعات و طرح اولیه آن متعلق به دوران قبل از انقلاب بود که خوشبختانه در سال ۹۰ به بهره‌برداری رسید اما با ساخت این سد مشکل آب شرب خوی حل نشد چراکه اولاً فاصله ۴۲ کیلومتری سد تا خوی تبدیل به یک مانع شد و ثانیه که بخش چایپاره از خوی جدا شده و تبدیل به شهرستان چایپاره شد و با توجه به قرارگیری این سد در محدوده شهرستان تازه تأسیس چایپاره، دیگر امکان استفاده و بهره‌برداری از آب آن برای مردم خوی میسر نشد.

جالب اینکه لوله‌های انتقال آب از سد آغ چای به سمت خوی تا پایان زمان نمایندگی مؤید حسینی صدر، نماینده اسبق خوی در سال ۹۴، خریداری شد اما متأسفانه با توجه به وجود نماینده‌ای مشترک در خوی و چایپاره، برخی افراد برای رأی آوری اقدام به عدم انتقال آب این سد به خوی کردند!

نکته مهم و کلیدی اینکه متأسفانه مسئله آب تبدیل به یک دعوای سیاسی شده و افراد و جناح‌ها هرگز صرفاً بر اساس منافع شخصی و گروهی نسبت به آن موضع‌گیری می‌کنند و جالب‌تر اینکه هنوز شهرداری خوی پارک‌ها و فضای سبز را با آب شرب آبیاری می‌کند که با یک حساب‌وکتاب ساده می‌توان پی برد که صرفاً فقط و فقط شهرداری خوی به‌اندازه یک‌صد هزار نفر آب مصرف می‌کند که متأسفانه تابه‌حال هیچ اقدامی نسبت به آن صورت نگرفته است.

سد انحرافی بویلاپوش با ۱۰۰ هزار میلیارد ریال ساخته شد

با ناامید شدن مردم خوی از استفاده از آب سد آغ چای، بار دیگر موضوع ساخت سد دیگر در حوزه جغرافیایی شهرستان خوی موردتوجه قرار گرفت که در این خصوص ساخت سد غازان در اولویت مسئولان قرار گرفته بود و حتی اقدام به ساخت سد انحرافی بویلاپوش کردند.

«بویلاپوش» بر روی رودخانه قطور خوی و نیز سرشاخه‌های متعدد آن مانند چیلیک، کلندسو، آورش، قیله‌لیق، سریک، غازان، الند و قودوغ بوغان احداث شده است.

این سد از نوع بتنی با سرریز دریچه دار به طول ۳۰ متر و مشتمل بر سه دستگاه دریچه قطاعی، ۲ دهانه آبگیر و پنج واحد رسوب‌گیر است؛ در این طرح با احداث ۲۰ کیلومتر کانال و ۲۲۰ دستگاه ابنیه فنی امکان تأمین آب ۶۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی منطقه فراهم شده است.

این سد انحرافی «بویلاپوش» خوی با حضور روحانی، رئیس‌جمهوری وقت کشور و برخی از اعضای هیئت دولت به‌صورت ویدئو کنفرانس به بهره‌برداری رسید، این سد انحرافی بر روی رودخانه «قطور» خوی باهدف تنظیم و انتقال ۵۱ میلیون مترمکعب آب اجرا شد و آب موردنیاز ۶ هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی منطقه را تأمین می‌کند.

مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک وزارت نیرو در این خصوص اظهار کرد: با بهره‌برداری از این سد سه هزار و ۳۰۰ هکتار زمین زراعی پایاب از آب تنظیمی آن بهره‌مند می‌شود.

عیسی بزرگ‌زاده افزود: اعتبار تخصیص‌یافته برای این طرح یک هزار میلیارد ریال بود و تاکنون برای ساخت سد و شبکه بویلاپوش به ترتیب ۲۶۸ و ۳۰۰ میلیارد ریال هزینه شده است.

وی اضافه کرد: این سد آب موردنیاز ۲۰ روستای منطقه را از طریق ۶۰ کیلومتر کانال تأمین و امکان اجرای طرح‌های آبیاری تحت‌فشار را نیز فراهم می‌کند.

بزرگ‌زاده ادامه داد: سد انحرافی بویلاپوش با حجم آب ورودی ۱۲ مترمکعب در ثانیه، سالانه ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب را از رودخانه قطور جمع‌آوری می‌کند.

مطالعات سد غازان ۱۰ سال طول کشیده و در آخر مشخص شد که دارای آرسنیک است

بعد از ۱۰ سال مطالعه بی‌نتیجه بر روی سد غازان، با فشار نماینده خوی به‌منظور تعیین تکلیف آن، سرانجام ساخت سد غازان از دستور کار خارج می‌شود. نماینده مردم خوی و چایپاره در مجلس شورای اسلامی در ۱۲ اسفند سال گذشته در گفتگو با خبرنگار مهر از آلوده بودن آب پشت سد غازان به ماده آرسنیک خبر داده و اظهار کرد: آبی که از بویلاپوش به پایین سرازیر می‌شود، بعد از روستای عذاب با یک سری از سنگ‌های آرسنیک دار برخورد می‌کند که بسیار خطرناک بوده و پاک‌سازی بستر رودخانه از این نوع سنگ‌ها، تقریباً غیرممکن است.

عادل نجف‌زاده با اشاره دلایل مخالفت با احداث سد غازان گفت: این سد در انتهایی‌ترین نقطه خوی، یعنی منطقه دیزج دیز و سید تاج‌الدین به اتمام رسیده و ۸۰ میلیون مترمکعب آب هم، پشت آن جمع شده و قرار است به روستاهایی مانند پارچی، پسک، قشلاق و عسگرآباد، در سطحی بالاتر و در انتهای دیگر شهرستان آب برسانیم که هزینه‌اش به‌صورت تقریبی برابر با یک هزار میلیارد تومان است.

نجف زاده، تنها راه برون‌رفت از این بحران را احداث سد الند اعلام کرد و افزود: پیگیر احداث سد الند در منطقه قریس و ورودی جهنم‌دره هستیم، چون آب این رودخانه، طبق مطالعات انجام گرفته، برترین آب شربی است که به تصفیه نیاز ندارد، در ارتفاع بالاتری قرار داشته و گنجایش ذخیره ۷۵ میلیون مترمکعب آب را دارد و علاوه بر تأمین آب شرب موردنیاز، به‌مرور، آب تجمیع شده به لایه‌های زیرزمینی خوی نفوذ کرده و دشت خوی را احیا خواهد کرد و احتمال فرونشست خوی هم به صفر می‌رسد.

۳۰۰ میلیون مترمکعب از آب رودخانه‌های خوی به رود ارس سرازیر می‌شوند

معاون امور عمرانی استاندار آذربایجان غربی در فروردین‌ماه گذشته در گفت‌وگو با خبرنگاران از احداث سد الند در خوی بلافاصله بعد از اتمام فاز مطالعاتی آن خبر داده و اظهار کرد: به دلیل خارج شدن ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب رودخانه‌های بزرگ الند و قطور از خوی، ساخت سد الند ضرورت دارد.

یاسر رهبر دین احداث سد غازان را با توجه به مشکلاتش در بخش کیفیت آب و هزینه زیاد آب‌بند منتفی دانست و گفت: موضوع سد غازان در کمیته فنی شرکت فنی مدیریت منابع ایران رد شده است.

وی بابیان اینکه مطالعات احداث سد الند خوی توسط پیمانکار قوی آزمایشگاه خاک تهران شروع شده است، تصریح کرد: باید تا ۱۱۰ گمانه‌زنی انجام شود و در حال حاضر نزدیک به ۳۰ درصد پیشرفت داریم که به خاطر بارش برف کمی کندی در کار پیش آمد.

معاون امور عمرانی استاندار آذربایجان‌غربی تصریح کرد: وزیر نیرو و معاون وزیر در خصوص احداث سد الند دستور اکید داده‌اند و برای احداث سد مشکلی مالی و اعتباری وجود نخواهد داشت و با احداث سد الند ۸۰ میلیون مترمکعب آب ذخیره خواهیم داشت که ۳۶ میلیون مترمکعب آن برای مصارف آب شرب و بقیه برای مصارف صنعتی و کشاورزی خواهد بود.

وی صرفه‌جویی ۳۶ میلیون مترمکعبی از چاه‌های زیرزمینی آب با احداث سد الند را بسیار مهم عنوان کرد و گفت: استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی مشکلات جدی برای منطقه خواهد داشت که با احداث این سد این جلو مشکلات گرفته می‌شود.

مطالبه اصلی مردم خوی از رئیس‌جمهور ساخت سد الند است

امروز با توجه به سفر ریاست جمهوری و هیئت همراه به آذربایجان‌غربی، مهم‌ترین مطالبه و درخواست مردمی شهرستان خوی، تأمین اعتبار برای احداث سد الند بوده و نماینده مردم خوی و چایپاره در مجلس شورای اسلامی هم با تأکید بر این موضوع اظهار کرد: مردم شهرستان خوی خواستار احداث سد الند هستند

عادل نجف‌زاده در گفتگو با مهر با یادآوری مشکلات کم‌آبی شهرستان خوی تصریح کرد: امروز شهرستان خوی دچار تنش آبی شده و بر همین اساس مطالبه اصلی و مهم ما از رئیس‌جمهور در ارتباط با همین موضوع است.

وی بیان کرد: به دلیل مسائل کم‌آبی در شهرستان خوی و نیازمندی مردم این شهر به آب، احداث سد الند مهم‌ترین مطالبه مردم شهرستان خوی از ریاست جمهوری است.

نماینده مردم خوی و چایپاره در مجلس شورای اسلامی افزود: در حال حاضر مطالعات سد الند در انتهای مسیر خود قرار دارد و تا دو ماه آینده به اتمام خواهد رسید و بر همین اساس، ساخت آن باید هرچه سریع‌تر آغاز شود.

نکته پایانی که می‌توان بر آن تأکید کرد، اهمیت استفاده از آب‌های مرزی است و نباید به همین راحتی از دسترس خارج شوند و باوجود کم‌آبی در کشور و شهرهای مرزی، دلیل رهاسازی این آب‌ها مشخص نیست و باید هرچه سریع‌تر، دشت ممنوعه خوی را با استفاده از این آب‌های مرزی که از داخل آن می‌گذرد، سیراب کرد.