بیش از ده هزار گونه از مهره داران در معرض تهدید انقراض هستند

بر اساس داده‌های فهرست قرمز اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) از گونه‌های در معرض تهدید، بیش از ده هزار گونه از مهره داران در معرض تهدید انقراض هستند، تداوم از دست دادن گونه ها، زیستگاه‌ها و اکوسیستم‌ها نیز تمام حیات روی زمین از جمله ما را تهدید می‌کند.

مردم در همه جا برای برآوردن همه نیاز‌های خود از غذا گرفته تا سوخت، دارو، مسکن و پوشاک به منابع مبتنی بر تنوع زیستی و حیات وحش متکی هستند. میلیون‌ها نفر نیز به طبیعت به عنوان منبع امرار معاش و فرصت‌های اقتصادی خود متکی هستند. بنابراین، ضروری است برای معکوس کردن سرنوشت حیاتی‌ترین گونه‌های در خطر انقراض، حمایت از احیای زیستگاه‌ها و اکوسیستم‌های آن‌ها و ترویج استفاده پایدار از آن‌ها توسط بشرمورد توجه قرار گیرد.

در حال حاضر بیش از ۴۱ درصد از دوزیستان، ۲۶ درصد از پستانداران، ۲۱ درصد از خزندگان و ۱۳ درصد از پرندگان جهان در معرض تهدید انقراض هستند. در جدید‌ترین آمار تعداد گونه‌های در معرض تهدید کشورمان نیز ۷۵ گونه مهره دار (پستانداران ۱۸ گونه-پرندگان ۲۹ گونه-دوزیستان ۴ گونه-خزندگان ۱۶ گونه) در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت به ثبت رسیده است.

تعداد مهره داران ایران در رده‌های پستانداران ۱۹۸ گونه، پرندگان ۵۵۹ گونه، خزندگان ۲۴۲ گونه و دوزیستان ۲۵ گونه (مجموعاً ۱۰۲۳ گونه)، ۲۷۴ گونه تائید شده ماهیان (۲۹۷) آب‌های داخلی و ۹۷۵ گونه ماهیان آب‌های دریائی (ماهی‌ها کوسه‌ها و سفره ماهیان) به ثبت رسیده است. البته این فهرست با توجه به مطالعات ژنتیکی و میدانی دست خوش تغییرات است.

اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به‌عنوان بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین شبکه زیست‌محیطی جهان در سال ۱۹۴۸ آغاز به کارکرد و متشکل از اعضای دولتی و غیردولتی است. مأموریت این اتحادیه تشویق، همراهی و تأثیرگذاری بر کارشناسان در سراسر جهان برای حفاظت از یکپارچگی و تنوع طبیعت و نیز اطمینان از این است که استفاده از منابع طبیعی به‌صورت عادلانه و پایدار و ازنظر بوم‌شناختی انجام می‌گیرد. دیدگاه این اتحادیه نیز جهانی است که به طبیعت ارزش قائل شده و از آن حفاظت می‌کند. این اتحادیه هر ساله با ارزیابی گونه‌ها بر اساس داده‌های زیستگاهی و جمعیتی گونه‌های در معرض تهدید جهان در رده‌های مختلف را معرفی می‌کند.

امروزه گونه‌ها و زیستگاه‌های آن‌ها تحت تاثیر عوامل تهدید کننده متعددی قرار دارند که هم به صورت انفرادی و هم تجمعی بر روی گونه‌ها و زیستگاه‌های آن‌ها تاثیر گذاشته و روند جمعیتی بسیاری از گونه‌ها را کاهشی کرده است. صندوق جهانی حیات وحش (WWF) مهم‌ترین عوامل محرکه این تهدیدات در آسیا در سال ۲۰۲۰ را به تفکیک زیر طبقه بندی کرده است:

۱. تغییر کاربری اراضی شامل تخریب و از بین رفتن زیستگاه‌ها
۲. برداشت بیش از حد از گونه‌ها
۳. معرفی گونه‌های بیگانه
۴. انواع آلودگی‌ها
۵. تغیرات اقلیمی

گونه‌های کلیدی مثل گربه سانان بزرگ، خرس ها، تمساح، کوسه‌ها نقش‌های عملکردی قابل توجهی دارند که منجر به حفظ و کارکرد صحیح اکوسیستم‌ها می‌شود و خدمات زیست بومی که این اکوسیستم‌ها مثل کنترل گونه‌های مزاحم، کنترل سیلاب، جذب کربن، کنترل بیماری، تلطیف هوا، تامین غذا و مایحتاج ما و غیره، همه و همه در رفاه و سلامت جوامع انسانی نقش تعیین کننده دارند.

باشگاه خبرنگاران جوان اجتماعی محیط زیست