ریل‌گذاری جدید در مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان

انجام این سفر نماد اراده سیاسی مقامات ارشد دوکشور برای تقویت مناسبات و همچنین سطح بالای اعتماد میان طرفین بود. در این سفر شاهین مصطفی اف و علی اکبر محرابیان وزیر نیرو برای ادامه پروژه های برق رسانی و اجرای کارهای مربوط به انتقال برق به منطقه اقتصادی زنگه زور شرقی و جمهوری خودمختار نخجوان از طریق خاک ایران، به تفاهم رسیدند. تکمیل ساخت و بهره برداری از نیروگاه های برق آبی خداآفرین و قیز قلعه سی و نیروگاه های برق آبی در رودخانه ارس نیز در زمره توافقات طرفین بود. نکته مهم اینکه مقرر شد برق تولید شده در قره باغ- شهر آزاد شده جمهوری آذربایجان - از طریق ایران به نخجوان، ترکیه و کشورهای اروپایی صادر شود. انتظار می رود در آینده شرکت های ایرانی در ساخت نیروگاه های قره باغ و همچنین در ساخت مجتمع آموزشی و بیمارستان در قره باغ مشارکت داشته باشند.

در دیدار شاهین مصطفی اف با جواد اوجی وزیر نفت، طرفین از همکاری های فیمابین بخصوص اجرای موفقیت آمیز پروژه انتقال و تبادل گاز ترکمنستان از طریق خاک ایران به آذربایجان و توسعه همکاری ها در بخش نفت و گاز رضایت داشتند. به همین علت، قرار شد در آینده نزدیک قراردادهای جدیدی در زمینه توسعه میادین نفت و گاز در دریای خزر امضا شود. اقدامات مقدماتی در این زمینه انجام شده و هیئت های کارشناسی دو کشور در حال ادامه مذاکرات هستند.

در نشست مشترک مقام آذربایجانی با رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی نیز درباره همکاری در حوزه های حمل و نقل و ترانزیت، صنعت، تجارت، سرمایه گذاری و توسعه همکاری های چندجانبه مذاکره شد. توافق درمورد تسریع در اجرای مفاد یادداشت تفاهم برای ایجاد ارتباطات جدید بین منطقه اقتصادی زنگه زور شرقی در آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان از طریق خاک ایران و تکمیل ساخت پل ها در مدت یک سال نیز اتفاق مهم این نشست بود. علاوه بر این، قرار شد ساخت پل جدید خودرویی و عابر پیاده، بر روی رودخانه مرزی آستاراچای و همچنین احداث پایانه بار در شهر آستارای ایران، تا پایان سال جاری به اتمام برسد. پروژه بعدی احداث راه آهن پارس آباد-ایمیشلی خواهد بود. طرفین درباره مشارکت شرکت های ایرانی در بازسازی مناطق آزاد شده آذربایجان و اقدامات انجام شده در این زمینه نیز به طور مفصل گفتگو کردند.

افتتاح و بهره برداری از دو مرز جدید بین ایران و جمهوری آذربایجان در مناطق خداآفرین و پارس آباد نیز رویداد مهمی است که مورد توافق قرار گرفت که در صورت انجام، تاثیر مثبتی بر افزایش مبادلات تجاری خواهد داشت. در حال حاضر چهار مرز در سرحدات آستارا، جلفا، بیله سوار و پلدشت فعال است و تردد مسافر و خودرو از این مرزها انجام می شود. بر اساس آمار منتشره حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال گذشته سی درصد، در سال جاری بیست درصد و حمل و نقل جاده ای نیز هفتاد درصد افزایش یافته است. حجم مبادلات تجاری ایران و آذربایجان در سال 2021 بالغ بر 440 میلیون و 810 هزار دلار بود که میزان صادرات آذربایجان به ایران 43 میلیون و 287 هزار دلار و واردات از ایران نیز 397 میلیون و 523 هزار دلار بوده است.

به گفته حسین امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه در دیدار با شاهین مصطفی اف، ماهیت فشرده سفرهای متقابل مقامات عالی رتبه نشان از پیشرفت روابط ایران و آذربایجان دارد.
دیدار معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان با سردار سرلشکر پاسدار محمد باقری ، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نیز نشانگر اعتماد طرفین به یکدیگر برای تقویت مناسبات دفاعی و امنیتی بود. در این دیدار مسائل منطقه ای و چشم انداز همکاری های راهبردی و نظامی بین دو کشور مورد بررسی قرار گرفت. رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ضمن ابراز خرسندی از آزادسازی اراضی آذربایجان گفت: ایران همواره علاقمند به توسعه روابط با آذربایجان است.

در مجموع، رویکرد دولت سیزدهم مبتنی بر اولویت دادن به تقویت روابط با همسایگان، فرصت ارزشمندی برای تداوم تحولات مثبت در روابط تهران- باکو ایجاد کرده و ریل گذاری جدید، می تواند منافع ملت های ایران و جمهوری آذربایجان را بخصوص در حوزه اقتصادی تامین کند. آقای شاهین مصطفی اف نیز مورد اعتماد رئیس جمهور آذربایجان و فردی علاقمند و باانگیزه برای ایجاد پیشرفت در مناسبات دو کشوراست و از این بابت می توان به اجرای توافقات فیمابین امیدوار بود.
با توجه به تحولات مثبت در مناسبات تهران و باکو، ممکن است همانند گذشته، برخی عوامل فرامنطقه ای، قومگرایان ورشکسته و رسانه های وابسته به آنان، اقداماتی را بخصوص در فضای مجازی برای تخریب مناسبات دوستانه دو ملت، صورت دهند. انتظار است مسئولین ایران و جمهوری آذربایجان که به خوبی عوامل مخرب را می شناسند با درک حساسیت های یکدیگر و مراقبت از پیشرفت های حاصل شده در روابط فیمابین، مسیر توسعه مناسبات راهبردی را هموار سازند.