آوار شدن متروپل؛ حادثه یا جنایت؟

آقایان مدیر هیچ از خودتان پرسیده اید از این دست متروپل های آبادان چه تعداد در شهرهای ایران ساخته شده است؟ به راستی تا کی قرار است چوب ندانم کاری های مدیران کار نابلد و بیسواد را مردم با جانشان بدهند؟این ملت نجیب چه گناهی کرده اند که گرفتار سوء مدیریت امثالهم شده اند؟آقایان مسئول بنا به فرضِ صحت و انطباق دلیل آوار شدن برج های متروپل آبادان با اطلاعات ارائه شده در ویدئوی منتشر شده، آوار شدن ساختمان مورد اشاره یک حادثه نبوده بلکه منطبق بر مقررات کیفری، یک جنایت رخ داده است.

به موازات آوار شدن ساختمان متروپل در آبادان ویدیویی در فضای مجازی منتشر شده است که شخصی با هویت سعید حافظی یکسال پیش با توضیحات فنی-تخصصی راجع به خطرات احتمالی برج دوقلو متروپل هشدار داده ،راجع به عدم رعایت استانداردهای فنی و تخصصی در ساخت چنین برجی بنا به نکات تخصصی-مهندسی لازم الرعایه به متصدیان امر تذکر می دهد .آنچه که گوینده این ویدئو از تخلفات ساختمانی در اجرای عملیات عمرانی و مسائل مرتبط به ایمنی ساخت و ساز می گوید مبتنی بر مقررات شهرسازی است که منبع و مستند آن قانون شهرداری و نظام مهندسی است.

ماده ۲۱ قانون شهرداری در معرفی ناظر اعلام می‌کند:ناظر می‌بایست در یکی از رشته های موضوع قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان بر اجرای صحیح عملیات ساختمانی در حیطه صلاحیت مندرج در پروانه اشتغال ،عملیات اجرایی تمامی ساختمان های مشمول ماده ۴ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان را تحت نظر داشته باشد. ماده اخیرالذکر مقرر می نماید مقررات ملی ساختمان به عنوان تنها مرجع فنی و اصل حاکم در تشخیص صحت طراحی ،اجرا و بهره برداری و نگهداری ساختمان ها اعم از مسکونی، اداری، تجاری، عمومی، آموزشی و نظایر آن است در ادامه ماده ۲۲ از قانون شهرداری ناظران را مکلف می‌کند تا بر عملیات اجرایی ساختمانی که تحت نظارت آنها احداث می شود از لحاظ انطباق ساختمان با مشخصات مندرج در پروانه و نقشه ها و محاسبات فنی ضمیمه آن نظارت کند و در پایان کار مطابقت عملیات اجرایی ساختمان را با مدارک فوق گواهی نماید.

در بحث نظارت مرحله به مرحله ی اجرای عملیات عمرانی ماده ۲۳ مقرر می کند:هر شخص حقیقی-حقوقی به عنوان ناظر موظف است در نظارت بر عملیات اجرایی و انطباق نقشه ها با آنچه که ساخته می شود مرحله به مرحله در اجرای عملیات عمرانی از پی سازی تا نازک کاری و در نهایت پایان کار گزارش مبسوطی تنظیم و به مراجع ذیربط که همانا سازمان نظام مهندسی و شهرداری است ارائه کند. ماده ۳۴ قانون نظام مهندسی شهرداری و سایر مراجع صدور پروانه ساختمان را مکلف می‌کند تا تمامی وظایف و الزاماتی که به موجب آیین نامه بر عهده مالک، ناظر و مجری ساختمان و سایر عوامل دخیل در طرح و اجرای ساختمان نهاد شده به اطلاع متقاضی پروانه و عوامل آن برساند .

ماده ۳۵ نیز مقرر می کند شهرداری ها و سایر مراجع صدور پروانه ساختمان شناسنامه فنی و ملکی ساختمان را از متقاضی مطالبه و آنگاه گواهی پایان کار را بر اساس آن صادر کند.

مجموعه مقررات سازمان نظام مهندسی و شهرداری در بخش ساختمان و کمیسیون های ماده ۵۵ و ۱۰۰ مبین آن است که این دو مرجع به عنوان تنها مراجع ناظر بر هر شکل عملیات عمرانی در محدوده شهری مکلفند از ابتدایی ترین عملیات عمرانی تا آخرین مرحله بر تمام جزئیات احداث بنا نظارت تخصصی داشته باشند. تبصره ۱ ماده ۳۱ نظام مهندسی در فصل شناسنامه فنی و ملکی ساختمان مجریان را مکلف کرده است پس از اتمام کار برای تهیه شناسنامه فنی و ملکی ساختمان به ترتیبی که وزارت مسکن و شهرسازی تعیین می‌کند، اطلاعات فنی و ملکی ساختمان، گواهی ناظر موضوع ماده ۲۲ این آیین نامه ،تاییدیه های لازم را در اختیار سازمان نظام مهندسی استان قرار داده یک نسخه از شناسنامه فنی و ملکی ساختمان را در اختیار شهرداری و سایر مراجع صدور پروانه برای صدور پایان کار قرار داده شود .

از مجموعه مقررات یاد شده چنین تصور می شود که ساختمان متروپل آبادان برای اخذ پایان کار و پیش از آن برای احداث و شروع عملیات عمرانی می بایست تمامی این مراحل را گذرانده، اشخاص حقیقی یا حقوقی در مقام ناظر و متخصصان امر بر اجرای ساختمان عملیات عمرانی از صفر تا صد نظارت داشته باشند .تجمیع منطقی حادثه ی اخیر و اطلاعات ارائه شده در ویدئو منتشر شده مولد این فرضیه است که برخی اشخاص درگیر با پروژه متروپل آبادان علیرغم اطلاع از مشکلات فنی-تخصصی پروژه در انجام وظایف قانونی خویش مرتکب ترک فعل شده،مسبب اصلی حادثه و مرگ هموطنان هستند.

لذا لازم است در بحث شناسایی مقصرین و مسببین این حادثه جزء به جزء پیشرفت پروژه با مقطع زمانی انتشار ویدئوی سعید حافظی بررسی شود چراکه چنانچه محرز شود علت آوار شدن برج ها، همان ایرادات فنی مورد اشاره در ویدئو منتشر شده است،ترک فعل مسئولین امر عامدانه تلقی، مسئول اصلی وقوع حادثه بنا به قاعده ی تسبیب مرتکب جنایت شده،مستحق کیفر و مجازات مصرح در قانون مجازات اسلامی است.چراکه آوار شدن برج های متروپل در چنین فرضی یک حادثه تلقی نشده،امر حادث قابل پیش بینی بوده که علت تامه ی آن ترک فعل متخصصین امر بوده که بنا به تعریف رابطه ی سببیت و علیت در حقوق کیفری اشخاص موصوف واجد مسئولیت کیفری-مدنی هستند.

* وکیل دادگستری - شیراز