درگیری سیاسی ترکیه و سوریه و بازی با سرنوشت پناهجویان

با پناهجویان سوری در ترکیه چه باید کرد؟ بیش از ۳،۵ میلیون شهروند سوری در طول جنگ داخلی مجبور به ترک خانه و زندگی خود شدند و به کشور همجوار ترکیه پناه بردند. آن‌ها سال‌هاست در این کشور زندگی می‌کنند.

حال ترکیه می‌خواهد یک میلیون نفر از این پناهجویان را "تشویق" کند تا به سوریه بازگردند، آن هم در منطقه‌ای در شمال سوریه که اکثر ساکنان آن کرد هستند.

به کانال تلگرام دویچه وله فارسی بپیوندید

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه در اوایل ماه مه (اواسط اردیبهشت) از این طرح خود پرده برداشت. این طرح به معنای گسترش حوزه ترکیه است که هزینه آن را باید کردهای ساکن این مناطق بپردازند.

سلام سعید، کارشناس علوم اقتصاد و گزارشگر سوریه در بنیاد فریدریش ابرت آلمان می‌گوید که این ابتکار اردوغان چندان جدید نیست: «پروژه‌ای در این زمینه در سال ۲۰۱۹ طراحی شده بود. این‌که اردوغان امروز به آن رجوع می‌کند به فشارهای سیاسی برمی‌گردد که بر او سنگینی می‌کنند.»

کودکان پناهنده سوری در ترکیه

انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه تابستان سال آینده برگزار می‌شود و اردوغان باید تا آن زمان چیزی داشته باشد تا به رأی‌دهندگانش عرضه کند.

خانم سعید می‌گوید: «با توجه به وضعیت دشوار کنونی ترکیه، این امر کار آسانی نخواهد بود. ترکیه به شدت از بحران سنگین اقتصادی و مالی رنج می‌برد و ارزش لیر ترکیه مدام در حال ریزش است.»

پوپولیست‌های راستگرای ترکیه پناهندگان سوری را مسئول این وضع می‌دانند و فضای حاکم بر جامعه هر چه بیشتر در ضدیت با سوری‌های آواره گرایش پیدا می‌کند.

این کارشناس می‌گوید که "اردوغان باید به همه این‌ها واکنش نشان دهد و در چنین وضعیتی ایده بازگرداندن پناهندگان به خاک سوریه، برای اردوغان بهترین راهکار به نظر می‌رسد".

از نظر سلام سعید، اردوغان با این پیشنهاد خود تلاش دارد سیاستی را عملی سازد که از مدت‌ها پیش آن را دنبال می‌کرده است. ترکیه در سال ۲۰۱۶ نیروهای نظامی خود را وارد بخش‌هایی از شمال سوریه کرد و از آن زمان کردهای ساکن این مناطق را تحت فشار گذارده است. او قصد دارد مانع از شکل‌گیری یک منطقه خودمختار کردنشین با الگوبرداری از عراق گردد.

در صورتی که اردوغان موفق شود یک میلیون به طور عمده عرب سوری را در شمال سوریه اسکان دهد، این به معنای ضربه سختی خواهد بود که به کردهای ساکن این مناطق وارد خواهد آمد.

اینفوگرافیک مناطق شمال سوریه

از سوی دیگر با تحقق چنین اقدامی، ساختار جمعیت‌شناختی به سود سوری‌های عرب تغییر خواهد کرد، به طوری که آن‌ها به ترکیه برای حفاظت از خود نیاز خواهند داشت. آن‌ها بدین گونه از نظر سیاسی و اقتصادی نیز به ترکیه وابسته خواهند ماند. در عمل چنین خواهد شد که ترکیه بخشی از شمال سوریه را به طور قطع و در درازمدت تحت کنترل خود درخواهد آورد.

اتهامات دمشق علیه اردوغان

وزارت خارجه سوریه از هم‌اکنون با صراحت تمام به طرح‌های اردوغان واکنش نشان داده است. مقامات سوری از "پاکسازی قومی" می‌گویند که ترکیه قصد اجرای آن را در خاک سوریه دارد.

خبرگزاری دولتی سانا به نقل از وزارت خارجه رژیم بشار اسد می‌نویسد که "اظهارات پیش‌پاافتاده" اردوغان از "بازی تهاجمی رژیم او علیه سوریه" پرده برمی‌دارد.

مقامات سوری می‌گویند "دولت (سوریه) این بازی‌ها را به کل رد می‌کند" و از دیگر کشورها می‌خواهد از حمایت از پروژه‌های ترکیه خودداری ورزند.

"رژیمی رویارو با ویرانه سیاست‌های خود"

کارستن ویلاند، کارشناس سوریه و مشاور پیشین سازمان ملل متحد می‌گوید، از نظر حقوق بین‌الملل، طرح‌های اردوغان به واقع هم نقض حاکمیت سوریه محسوب می‌شود: «با این حال، این دورویی رژیم اسد را می‌رساند که با توجه به سیاستی که خود در داخل اجرا می‌کند، ترکیه را متهم به ایجاد آوارگی می‌سازد.»

ویلاند یادآوری می‌کند که رژیم اسد از آغاز اعتراضات در سوریه، میلیون‌ها سوری را چه در درون کشور آواره کرده و چه آن‌ها را به خارج از مرزها گریزانده است: «به همین دلیل مواضع رژیم سوریه هوچی‌گرایانه است. هرچه باشد این رژیم خود عامل وضعیت حاکم بر این کشور است. رژیم اسد امروز با ویرانه‌های سیاست‌های خود رویارو است؛ با نتایج خشونت‌های بیرحمانه‌ای که علیه معترضان به کار برد و کشور را چند شقه کرد.»

پناهجویان مستأصل و نگران

اردوغان با اعلام طرح خود، موجی از حس ناامنی و نگرانی را همچون آواری بر سر پناهندگان سوری اسکان‌یافته در ترکیه فرود آورده است. این پناهندگان می‌بینند که یکبار دیگر هر آن برنامه‌ای که برای آینده زندگی خود ساخته‌اند، رو به نابودی است.

نمونه آن مرد سوری است که خود را "احمد" می‌نامد (این نام و نام تمام پناهجویانی که دویچه‌وله با آن‌ها مصاحبه کرده، مستعار است). این پناهنده ۲۵ ساله از سه سال پیش در محلی نزدیک استانبول زندگی می‌کند.

احمد می‌گوید، مورد ضرب و شتم پلیس ترکیه قرار گرفته تا او را وارد کنند برگه‌ای را امضا کند که حاضر است داوطلبانه به سوریه بازگردد. علت بازداشت او این بوده که بدون مجوز از منطقه زندگی خود خارج شده است. او نگران است که این اتهام می‌تواند اخراج اجباری او به سوریه را در پی داشته باشد.

یک زن سوری که خود را "مونا" می‌نامد، می‌گوید که او تمام هستی و نیستی خود در ترکیه را در خطر می‌بیند. این زن ۳۵ ساله به همراه همسر و دو فرزندش از پنج سال پیش در شهر اسکندرون زندگی می‌کنند. او به خبرنگار دویچه‌وله می‌گوید: «پس از آن‌که وحشت ناشی از بمباران‌های رژیم اسد در شهرمان را پشت سر گذاشتیم، در چند سال گذشته زندگی آرامی داشته‌ایم. امیدوار بودیم در چند روز آینده بتوانیم درخواست تابعیت ترکیه را بدهیم. اما با آنچه که الان اعلام کرد‌ه‌اند، همسرم و من هر لحظه نگرانیم ما را از کشور اخراج کنند.»

ساخت و ساز ترکیه در منطقه ادلب برای آوارگان و پناهجویان سوری

یک سوری دیگر به نام "محمد" گزارش مشابهی می‌دهد. او که ۲۵ ساله است به دویچه‌وله می‌گوید، پس از مرگ پدرش در اثر حملات هوایی روسیه در ادلب در سال ۲۰۱۹، در سال ۲۰۲۰ به ترکیه گریخته و در اینجا به عنوان خبرنگار کار می‌کند: «من و خانواده‌ام ترس زیادی داریم که مبادا یکی از ما را به سوریه بازگردانند و خانواده ما از هم بپاشد و من کارم را از دست بدهم.» او می‌افزاید: «تا زمانی که خانه من تحت کنترل رژیم اسد است، در سوریه امکانی برای کار و زندگی برای ما وجود ندارد.»

به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید

کارستن ویلاند، کارشناس امور سوریه و مشاور پیشین سازمان ملل می‌گوید: «طرح اردوغان در مجموع خود از جمله به این دلیل بسیار مسئله‌ساز است، که با یک حمله نظامی دیگر به درون مناطق کردنشین، موجی جدیدی از آوارگی انسان‌ها می‌تواند ایجاد شود.»

ویلاند می‌افزاید که ترکیه می‌تواند مناطق بیشتری را تحت اشغال خود درآورد و به حوزه نفوذ خود الحاق کند. "اما این بدان معنا نیز هست که این یک میلیون سوری بازگردانده شده به شمال سوریه، به دامان انتقام‌جویانه و پرخشونت رژیم اسد نخواهند افتاد."

 

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  بن‌بست بوسنی

  صدها پناهجو همچنان در ویرانه‌ها و چادرهای اطراف شهر بیهاچ در غرب بوسنی منتظر فرصتی برای عبور از مرز و ورود به اتحادیه اروپا هستند. این مرد جوان سفر خود را سه سال پیش از پاکستان شروع کرده است. ماه‌هاست که امکان خروج از بوسنی را ندارد. دندان آسیاب او عفونت کرده است. اروپا تنها چند کیلومتر آن طرف‌تر است.

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  فصل تلاش دوباره برای گذر از مرز

  با شروع بهار هوا گرم‌تر شده است. اکنون زمان آن است که تلاش برای عبور از مرز را از سر گرفت. این مرد جوان تاکنون بیش از ۲۰ بار برای ورود به اتحادیه اروپا تلاش کرده است. اما او هر بار گرفتار پلیس مرزی اتحادیه اروپا شده و به‌طور غیرقانونی به بوسنی بازگردانده شده است. لباس‌ها و کوله‌پشتی‌اش را از یک سازمان کمک‌رسانی محلی دریافت کرده است.

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  در انتظار هوای مناسب

  در کمپ پناهندگان لیپا، ۲۰ کیلومتر آن طرف‌تر، دور از منطقه مسکونی، در حال حاضر هنوز ۲۰۰ تا ۳۰۰ مرد زندگی می‌کنند. بسیاری از این پناهجویان مانند این دو مرد، برای خود در حومه شهر یا در جنگل سرپناهی فراهم آورده‌اند. اینجا به مرز نزدیک‌تر است. برای زنان، کودکان و خانواده‌ها کمپ کوچکی در داخل شهر وجود دارد.

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  نگاه‌‌ها به سمت غرب

  بحران انسانی در غرب بوسنی هنوز پایان نیافته اما تحت کنترل درآمده است. بسیاری از پناهجویان اکنون به مقصدهای خود در آلمان، فرانسه یا ایتالیا رسیده‌اند. علاوه بر این، در چند ماه گذشته سرمای شدید هوا تلاش برای عبور از مرز را غیرممکن کرده بود. بسیاری از پناهجویان این فصل را در اردوگاه‌‌های واقع در سارایوو و صربستان در انتظار بهار به سر برده‌اند.

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  رسیدگی‌های سازمان‌های امدادی و داوطلبان

  سال‌هاست که مسئولیت رسیدگی به پناهجویان در این مناطق و رفع نیازهای آنان را سازمان‌های کمک‌رسانی محلی و داوطلبان از کشورهای آلمان، اتریش، سوئیس و ایتالیا بر عهده گرفته‌اند. سازمان SOS-Bihac در میانه بحران بزرگ پناهجویی در سال ۲۰۱۵ شکل گرفت و پایه‌گذاری شد. این سازمان کمک‌رسانی بودجه خود را از انجمن Aachener Netzwerk دریافت می‌کند.

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  دسترسی تنها با خودروی Four Wheel Drive

  اندی جهیک، یکی از امدادگران سازمان کمک‌رسانی SOS Bihac است. او خرابه‌ها و مکان‌هایی را که پناهجویان از آن‌ها به عنوان سرپناه در جنگل‌ها در طول مسیرشان به سمت مرز اتحادیه اروپا استفاده می‌کنند به خوبی می‌شناسد. او با خودروی بیابان‌گرد خود تا جایی که می‌تواند غذا، پوشاک، آب و چراغ قوه به دست این افراد می‌رساند. گشت‌زنی‌های او به این منظور اغلب او را به ارتفاعات مناطق کوهستانی می‌برد.

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  مراقبت‌های اولیه پزشکی و خدمات امدادی

  اندی ۲۲ سال دارد و یکی از سه امدادگر آموزش‌دیده سازمان SOS Bihac است. او و همکارانش به زخم‌ها و سایر مشکلات پزشکی پناهجویان حاضر در غرب بوسنی رسیدگی می‌کنند. برای مواقع اضطراری یک آمبولانس در اختیار آنهاست که یک سازمان غیردولتی آلمانی به نام Lautlos به آنها اهدا کرده است.

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  اولین مورد اورژانسی ساعت چهار و نیم صبح

  کارمندان کمپ پناهندگان لیپا در نزدیکی مرز کرواسی تماس گرفته‌‌‌اند. دو مرد در درگیری با چاقو مجروح شده‌اند که حال یکی از آنها وخیم است. دو دقیقه بعد تیم امدادرسانی سازمان SOS Bihac به سمت محل راه می‌افتد. یکی از مجروحان بر اثر ضربه چاقو به بالاتنه جانش در خطر است. بر روی زخم او یک پانسمان مخصوص قرار داده می‌شود و به او یک سرم وصل می‌کنند.

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  اورژانس بیمارستان رسیدگی می‌‌کند

  زخم‌ها و بریدگی‌های بدن مرد دوم در مسیر بیمارستان مورد رسیدگی و درمان قرار می‌گیرد. جان مصدوم بدحال این ماجرا تنها به خاطر رسیدگی سریع اورژانس بیمارستان نجات می‌یابد. بسیاری از پناهجویان به کمپ لیپا پا نمی‌گذارند چراکه از خشونت حاکم در این محل می‌ترسند. آنها می‌گویند در پشت حصارهای این کمپ اخاذی و سرقت بخشی از زندگی روزمره است.

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  افسران پلیس بوسنی عقب‌راندن‌ها در نزدیکی مرز را مستند می‌کنند

  ردپای روشن پناهجویان در چند متری مرز خارجی اتحادیه اروپا در کرواسی؛ نیروهای مرزی بوسنی در گشت‌زنی‌های خود مرتب با چنین صحنه‌هایی روبرو می‌شوند. آنها در صورت مشاهده عقب‌ رانده شدن پناهجویان از سوی پلیس مرزی کرواسی، اقدام آنها را مستند ساخته و به روسای خود اطلاع می‌دهند. این که روسای پلیس با این اطلاعات چه می‌کنند برای آنها روشن نیست.

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  "ترومای من قوی‌ترم می‌کند"

  افسران پلیس مرزی بوسنی همچنین در صورت یافتن پناهجویان بیمار یا مجروح در جنگل مستقیم با سازمان کمک‌رسانی SOS Bihac تماس گرفته و به آنها اطلاع می‌دهند. این اقدام به ویژه در زمستان جان افراد را نجات می‌دهد. زلاتان کواچویچ، رئیس این سازمان امدادرسانی، خود قربانی جنگ است؛ او در ۱۵ سالگی پای چپ خود را بر اثر انفجار یک نارنجک در جنگ بوسنی از دست داده است. زلاتان می‌گوید: «ترومای من، مرا قوی می‌کند.»

• مسیر پرخطر پناهندگان از بوسنی به اتحادیه اروپا

  بازی مرگ و زندگی

  کوواچویچ در جستجوهای خود به دنبال پناهجویان گاهی از پهپاد استفاده می‌کند. این بدان معنی است که مناطق گسترده‌تر در دل کوه‌ها را نیز می‌توان جستجو کرد. او می‌گوید: «ما هر روز به دنبال افراد نیازمند به کمک و رسیدگی هستیم. با رسیدن بهار آنها دوباره به تکاپو در می‌آیند. بسیاری از آنها نمی‌دانند که تلاش برای عبور از مرز می‌تواند به بازی مرگ و زندگی تبدیل شود.