این موجود عجیب ماهی مانند ممکن است یکی از اجداد باستانی ما باشد

موجودی اسرارآمیز و منقرض شده که بیش از یک قرن است دانشمندان را متحیر کرده است، ممکن است سرانجام جای خود را در درخت زندگی پیدا کرده باشد. این حیوان کوچک ماهی مانند Palaeospondylus gunni نام دارد که برای اولین بار در سال ۱۸۹۰ در فسیل‌های اسکاتلند کشف شد که تقریباً ۳۹۰ میلیون سال پیش و در دوران دونین میانه زندگی می‌کرد. اکنون، با توجه به تجزیه و تحلیل جدیدی از فسیل‌هایی که به خوبی حفظ شده‌اند، دانشمندان فکر می‌کنند که این یکی از اولین اجداد چهارپایان بوده است، یعنی حیواناتی با چهار دست و پا، از جمله انسان.

دیزی (یوزی) هو، دانشمند دانشگاه ملی استرالیا می‌گوید: «این حیوان عجیب از زمان کشفش در سال ۱۸۹۰ به عنوان معمایی که حل آن غیرممکن است، دانشمندان را گیج کرده است. مقایسه‌های مورفولوژیکی این حیوان همیشه برای دانشمندان بسیار چالش‌برانگیز بوده است. با این حال، پیشرفت‌های اخیر در بخش‌بندی و تجسم سه بعدی با وضوح بالا، این کار را که قبلا غیرممکن بود، ممکن کرده است.»

البته دلایل دیگری نیز وجود دارد که چرا طبقه بندی این حیوان تا این حد مشکل ساز بوده است. فسیل‌های این جانور اگرچه فراوان است، اما از آنجایی که پالئوسپوندیلوس بسیار کوچک است، فسیل‌های آن در بشتر موارد بسیار آسیب دیده بود و همین بازسازی آناتومی جمجمه آن را بسیار دشوار می‌کرد. علاوه بر این، آناتومی این جاندار با ماهی‌های فک‌دار و بدون آرواره مشترک است، و همچنین فقدان کامل دندان‌ها و استخوان‌های پوستی موجود در فسیل‌ها نیز دردسر‌های خاص خود را داشت.

تیم تحقیقاتی به رهبری تاتسویا هیراساوا، دیرینه شناس دانشگاه توکیو در ژاپن، برای حل این مشکلات به جستجوی نمونه‌های استثنایی بودند که سرهایشان هنوز در صخره‌ها فرو رفته و پنهان شده بودند. هیراساوا می‌گوید: «انتخاب بهترین نمونه‌ها برای اسکن‌های میکروسی‌تی و کندن دقیق صخره‌های اطراف جمجمه فسیل‌شده به ما این امکان را داد تا وضوح اسکن‌ها را بهبود بخشیم.» محققان سپس فسیل‌ها را با توموگرافی کامپیوتری اشعه ایکس پرتوی سنکروترون بررسی کردند، که به آن‌ها اجازه می‌داد از فسیل‌ها با وضوح عالی و بدون از بین بردن آن‌ها تصویربرداری کنند.

رسانه‌های علمی نوشتند؛ نتایج بسیار شگفت انگیز بود؛ در جمجمه Palaeospondylus، تیم سه کانال منحنی پیدا کردند که با گوش داخلی مهره‌داران آرواره‌دار مطابقت داشت. سایر ویژگی‌های جمجمه پالئوسپوندیلوس شبیه جمجمه دو ماهی باستانی و تقریباً هم عصر دیگر، یعنی Eusthenopteron و Panderrichthys بود. هر دوی این جانوران متعلق به تاکسون ماهی‌های باله‌دار یا سارکوپتریژیان هستند که ما می‌دانیم چهارپایان از برخی از این گونه‌ها تکامل یافته اند. این سارکاپتریژ‌ها و نوادگان چهارپایان آن‌ها به عنوان تتراپودومورف شناخته می‌شوند. هر دو Eusthenopteron و Panderrichthys دارای صفات مشابهی بودند که در تتراپودومورف‌ها مشاهده می‌شود.

فقدان دندان و استخوان‌های پوستی در Palaeospondylus یک مشکل در بررسی این جاندار باستانی بود. با این همه دانشمندان می‌گویند به نظر می‌رسد که Palaeospondylus شبیه یک تتراپودومورف نوجوان است که تمام ویژگی‌های بالغ خود را ایجاد نکرده است. این که آیا دندان‌ها و فک‌ها امکان رشد داشتند یا به طور کامل از بین رفته‌اند، ناشناخته است، اما می‌تواند نشان دهنده یک خصلت تکاملی باشد که باعث رشد حیوان به روش‌های دیگری، شاید به سمت تکامل اندام‌ها شود.

محققان می‌گویند که به بررسی این موجود عجیب ادامه خواهند داد تا موقعیت آن را در شجره خانواده حیوانات به طور قطعی تایید کنند. هیراساوا می‌گوید: «مورفولوژی عجیب Palaeospondylus، که با لارو چهارپایان قابل مقایسه می‌باشد، از دیدگاه ژنتیکی رشدی بسیار جالب است. با در نظر گرفتن این موضوع، ما به مطالعه ژنتیک تکاملی خود ادامه می‌دهیم، زیرا می‌تواند این تغییرات مورفولوژیکی و سایر تغییرات را که در انتقال آن‌ها از آب به خشکی در تاریخ مهره‌داران رخ داده است، آشکار سازد.» نتایج این مطالعه در نشریه معتبر Nature به چاپ رسیده است.