توهم داناپنداریِ برخی خوشنویسان

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: چندی پیش نمایشگاه خط صفر نورزاد (با عنوان خم گیسو) در گالری عالی حوزه هنری با حضور جمعی از استادان خوشنویسی و فرهیختگان و هنرمندان برگزار شد.

در آئین افتتاحیه این‌مراسم رضا مشعشعی استاد خط شکسته نستعلیق و احیاکننده مکتب درویش عبدالمجید طالقانی حضور داشت. عباس نوری، نیز دیگر هنرمند شاخص حاضر در این افتتاحیه بود. رضا مشعشعی به‌جز آفرینش هنری در زمینه‌های پرورش شاگرد به سبک درویش عبدالمجید طالقانی و پژوهش در موضوع زندگی و آثار او نیز حضوری کنش‌مند داشته و دارد. او یگانه منبع پژوهشی دقیق و علمی درباره این هنرمند برجسته تاریخ تمدن ایران زمین را با عنوان «احوال و آثار درویش عبدالمجید طالقانی: استاد بزرگ خط شکسته و شاعر قرن ۱۲ هجری قمری ۱۱۸۵ - ۱۱۵۰ به انضمام فهرست شکسته نویسان» را به جامعه هنری کشور هدیه کرده است.

این هنرمند و پژوهشگر شاخص در آئین افتتاحیه نمایشگاه «خم گیسو» سخنرانی مهمی درباره خط شکسته و پیدایش آن و مکتب «درویش عبدالمجید» و پیروان ایشان در عصر حاضر داشت. به دلیل اهمیت این سخنرانی از نظر پژوهشی و اندک بودن منابع مکتوب درباره درویش عبدالمجید خلاصه این سخنرانی در ادامه ارائه می‌شود. پیش از آن یادآوری این نکته ضروری است که استاد مشعشعی چند کتاب دیگر درباره عبدالمجید و مکتب او منتشر کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به این عناوین اشاره کرد: «مرقع خجسته: ۳۴ قطعه از شاهکارهای درویش عبدالمجید طالقانی» و «فراز مسند خورشید: نخبه آثار درویش عبدالمجید و پیروان مکتب ایشان».

«مدتی پس از ورود اسلام به ایران و رواج انواع خطوط کوفی در شهرها و پس از آن پیدایش (اقلام سته) به لحاظ کاربردی و سهولت در خواندن و نوشتن، ایرانیان خطوط نستعلیق و شکسته را بنابر ذوق و سلیقه ایرانی از (اقلام سته) ایجاد و ابداع کردند؛ زیرا چون به حکم شرع و دین مبین اسلام صورتگری و نقاشی به گونه‌ای تحریم شده بودند، ناگزیر هنرمند ایرانی همه ذوق و علاقه‌اش را به کار در حوزه خوشنویسی اختصاص داد در نتیجه ما خطوط استادانی چون میرعلی و استاد کل میرعماد را در خط نستعلیق می‌بینیم.

سپس مرحوم درویش عبدالمجید طالقانی در خط شکسته نستعلیق ظهور کرد. میرعماد و درویش مجید از اساتید بزرگ خطوط ایرانی به حساب می‌آیند. آنها خطوط پیشنیان‌شان را بررسی کرده و خط را برای ما قانونمند کردند. به‌دلایل مذکور خط نستعلیق و شکسته از ابداعات ایرانیان و موجب افتخار ما ایرانیان تبار است.

برخی از شکسته نویسان معاصر دارای «تَوهّم دانا پنداری» هستند و ادعا دارند از مرحوم درویش عبدالمجید و گلستانه و میراث‌دارانشان عبور کرده‌اند، من این اظهارات نادرست را مردود اعلام می‌کنم. امروزه شکسته نویسان ما به دو گروه تقسیم شده‌اند. من در بدو ورود به انجمن خوشنویسان به سال ۱۳۴۷ متوجه شدم که عده‌ای به این فکر هستند با برگزاری نمایشگاه‌های مختلف از هر تریبونی، فقط مطرح و معرفی شوند و در نهایت آثارشان را به خریداران عرضه کنند. این افراد در واقع به‌جای عاشقی، عاقلی می‌کردند. همان زمان متوجه کمبود یک منبع اصیل و راهگشا که نیازمند و مستلزم کار عظیم و پژوهشی بنیادی است شدم. بنابراین پس از مدتی به توصیه برخی از دوستان یک کار آکادمیک انجام دادم که نتیجه آن پژوهش ۴۰ ساله در خط شکسته، دانشنامه کتاب «مرجع» احوال و آثار درویش عبدالمجید است.

نتیجه آن تلاش‌ها یعنی تشکیل و بنیان گذاری گروهی بنام (پیروان مکتب درویش عبدالمجید) در دهه ۱۳۶۰ امروز در کار شکسته نویسانی چون استاد صفر نورزاد (نسل سوم) دیده می‌شود، یعنی همان اصالت و نجابت در خط شکسته که موجب مباهات و خوشنودی مخلص است و نتیجه زحمات و تلاش‌های مستمر و بی دریغ استاد ایشان (عباس نوری) بهترین شکسته نویس معاصر کشورمان است.
گالری‌داران به هنرهایی چون مینیاتور و خوشنویسی کم توجهی می‌کنند. روزی از یک دوست و مقام مسئول در وزارت فرهنگ و ارشاد پرسیدم مجوز چند گالری برای کشورمان صادر شده است. او گفت تاکنون ۴۰۰ گالری مجوز تأسیس گرفته‌اند. امروزه اکثر این گالری‌ها به خاطر همه‌گیری ویروس کرونا تعطیل شده‌اند اما زمانی هم که در اوج فعالیت بودند بیشتر زمانشان را به نمایش آثار هنری «مدرن» و «پست مدرن» اختصاص می‌دادند و به سختی زمانی اندک را مختص به نمایش آثار خوشنویسان می‌کردند.

مقام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر مسئولان مربوطه توجه بیشتری به هنرهای سنتی داشته باشند تا این هنرها بیش از پیش به اقشار مختلف جامعه معرفی شوند. امیدوارم بزودی شاهد تغییر رویه گالری‌ها و اقبال بیشتر و روز افزون آنها در زمینه هنرهای سنتی و بومی بویژه خوشنویسی باشیم. انشاالله»