نالینی در عمرش سیگار نکشیده اما چون در تمام دوران زندگی مشترک در معرض دود مسموم سیگار شوهرش قرار داشت، به سرطان مبتلا شد. فقط او نیست، به گزارش سازمان بهداشت جهانی، ۱/۲ میلیون نفر سالانه بر اثر تنفس دود دخانیات دیگران جان خود را از دست می‌دهند.

نالینی ساتیانارایان، مادر‌بزرگ ۷۵ ساله می‌گوید: "دیگر از بینی نمی‌توانم نفس بکشم، حالا از سوراخی در گردنم نفس می‌کشم".

نالینی سیگاری نیست اما در ۳۳ سال زندگی مشترک، در معرض دود سیگار شوهرش بود. او در سال ۲۰۱۰، پنج سال پس از مرگ همسرش، دچار سرطان شد.

نالینی در حیدر‌آباد در جنوب هند زندگی می‌کند. او به بی‌بی‌سی می‌گوید: "شوهرم پشت‌سر‌هم سیگار می‌کشید. من فکر نمی‌کردم سیگار کشیدن او تاثیری بر من داشته باشد. در تمام این سال‌ها نگران تندرستی او بودم و از او می‌خواستم سیگار را ترک کند اما او هیچ تغییری در رفتارش نمی‌داد".

به گفته سازمان بهداشت جهانی دخانیات سالانه هشت میلیون نفر را می‌کشد. از این تعداد ۱/۲ میلیون نفر غیرسیگاری هستند که فقط در معرض دود سیگاری‌ها و مصرف‌کنندگان دخانیات قرارگرفته و ناخواسته دود دخانیات را استنشاق کرده‌اند.

بسیاری از آنها مبتلا به بیماری‌های مزمن مختلفی می‌شوند که عمرشان را کوتاه می‌کند.

در روز جهانی بدون دخانیات (۳۱ مه) به آسیب‌های دخانیات بر افرادی مانند نالینی می‌پردازیم که ناخواسته در معرض دود دخانیات قرار می‌گیرند.

صدای خش‌دار

نالینی، ابتدا وقتی قصه‌های جذاب و شیرین برای اولین نوهٔ دختری‌اش، جنانی، تعریف می‌کرد متوجه شد کم‌کم صدایش خش‌دار می‌شود. در مدت کوتاهی، دیگر نمی‌توانست راحت حرف بزند و نفسش هم می‌گرفت.

بیماری او را سرطان دستگاه تنفسی تشخیص دادند. پزشکان تار‌های صوتی و غدهٔ تیروئید او را با جراحی برداشتند.

"دیگر نمی‌توانستم حرف بزنم. وضعم ناامید‌کننده‌ بود. بعد پزشکان گفتند صدایم را برای همیشه از دست داده‌ام."

'همه‌جای بدنش لوله گذاشته بودند'

جنانی که حالا ۱۵ سال دارد به ‌خاطر می‌آورد ناگهان چه بر سر مادر‌بزرگ "شیرین‌سخن" آمد: "وقتی بیماریش را تشخیص دادند مدتی طولانی خانه نبود."

"وقتی به خانه برگشت من حدود چهار سالم بود. همه‌جای بدنش لوله گذاشته بودند. باید خانه را مرتب نظافت می‌کردیم و پرستاری برای مراقبت از او با ما زندگی می‌کرد. در آن سن هیچ تصور روشنی از وخامت حالش نداشتم، فقط می‌فهمیدم وضعیت مشمئز‌کننده‌ای دارد."

سرطان دستگاه تنفسی

نالینی با مراقبت‌ و رسیدگی خوب پزشکی توانست با کمک دستگاه کمک‌گفتاری ارتعاشی حرف بزند.

او دلیل این رنج و مصیبت خود را می‌داند: "به‌ خاطر سیگار کشیدن شوهرم سرطان گرفتم".

"سیگاری‌ها، بیشتر مواد سمی دخانیات را با دود بیرون می‌دهند و افرادی که ناخواسته در معرض هستند، آن را تنفس می‌کنند."

مواد سرطان‌زا

سازمان بهداشت جهانی تأکید می‌کند که "تمام انواع دخانیات مضر هستند و هیچ حد بی‌خطر و مجازی برای قرار گرفتن در معرض دود دخانیات وجود ندارد".

آنجلا چیوبانو، مدیر فنی دفتر کنترل دخانیات سازمان بهداشت جهانی منطقه اروپا می‌گوید: "دود دخانیاتی که دیگران ناخواسته در معرضش قرار می‌گیرند حاوی بیش از ۷۰۰۰ مادهٔ شیمیایی مختلف است که حدود هفتادتایش سرطان‌زا هستند. قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران باعث ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش احتمال سرطان ریه می‌شود".

دود دخانیات باعث از بین رفتن سلامت قلب نیز می‌شود: "قرار گرفتن در معرض دود دخانیات حتی به اندازهٔ یک ساعت به دیواره داخلی رگ‌های قلب آسیب می‌زند و باعث افزایش احتمال سکته قلبی می‌شود".

مرگ کودکان

سازمان بهداشت جهانی برآورد می‌کند سالانه حدود ۶۵،۰۰۰ کودک به دلیل قرار‌گرفتن در معرض دود دخانیات می‌میرند. کودکانی که در معرض دود دخانیات هستند به انواع عفونت‌ گوش مبتلا می‌شوند که ممکن است منجر به کم‌شنوایی و ناشنوایی شود.

چیوبانو می‌گوید: "احتمال بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی در کودکانی که در معرض دود دخانیات قرار می‌گیرند ۵۰ تا ۱۰۰ درصد بیشتر است، احتمال بروز آسم و تنگی‌نفس و مرگ ناگهانی نوزادان نیز بیشتر می‌شود".

ممنوعیت دخانیات

سازمان بهداشت جهانی طرفدار ممنوعیت دخانیات برای همه است. چیابانو می‌گوید: "بهترین راه برای حفظ سلامت غیر‌سیگاری‌ها قرار گرفتن در محیط‌ عاری از دخانیات است".

"اجازه ندهید هیچ‌کس در کنار شما و فرزندانتان سیگار بکشد. هوای پاک از حقوق اولیه بشر است".

بااین‌حال محدود کردن مصرف دخانیات کار آسانی نیست. تحلیل‌ مرکز تحقیقات گرند‌ویو نشان می‌دهد این صنعت در سال ۲۰۲۱ ارزشی معادل ۸۵۰ میلیارد دلار داشته؛ تقریبا دو برابر تولید ناخالص ملی نیجریه، پر‌جمعیت‌ترین کشور‌ آفریقا، که به تخمین بانک جهانی در سال ۲۰۲۰ معادل ۴۳۰ میلیارد دلار بوده است.

مرکز تحقیقات گرند‌ویو می‌گوید: "با افزایش تعداد سیگاری‌ها در مناطق در‌ حال توسعهٔ آسیا و آفریقا تقاضا برای دخانیات رو به افزایش است".

شرکت‌های بزرگ دخانیات با سرمایه‌های کلان، برای حفظ منافع خود با هر نوع محدودیتی مقابله می‌کنند و در مواردی موفق شده‌اند ممنوعیت استعمال دخانیات را به تعویق بیندازند.

نبرد طولانی

گروهی از نمایندگان مجلس قرقیزستان در سال ۲۰۱۸ تلاش کردند قانون منع استعمال دخانیات در مکان‌های عمومی را تصویب کنند.

یکی از این نمایندگان آینورا آلتی بایوا است که استدلال می‌کند دخانیات باعث سالی ۶۰۰۰ مرگ در این کشور می‌شود و منع آن در مکان‌های عمومی مصرف دخانیات را ده درصد کم می‌کند.

آنها با مخالفت شدیدی رو‌برو شدند.

'زننده و شخصی'

آلتی بایوا به‌خاطر می‌آورد: "به دلیل وابستگی بعضی از نمایندگان مجلس به صنعت دخانیات، این طرح به کمیسیون ویژه فرستاده شد، به قصد تأخیر در قانون شدن آن. مسئولان وزارت اقتصاد هم نگرانی‌هایی از کاهش درآمد مالیاتی ابراز کردند".

بعد ماجرا صورتی زننده و شخصی به خود گرفت: "گروهی در شبکه‌های اجتماعی با من و خانواده‌ام برخورد‌های ناخوشایندی کردند."

آلتی‌بایوا خستگی‌ناپذیر به مبارزه ادامه داد تا اینکه در سال ۲۰۲۱ قانون منع استعمال دخانیات در مکان‌های عمومی تصویب شد.

کار آلتی‌بایوا اما تمام نشد، کوشش آگاهی‌‌رسانی راه انداخت و حمایت‌ گروه‌های مختلف جامعه را جلب کرد:

"یک نظر‌سنجی در سال ۲۰۱۳ نشان داد استعمال دخانیات در میان مردان رو به کاهش اما در میان زنان رو به افزایش است."

فرض او این است که بسیاری از زنان، سیگاری بودن را پنهان می‌کنند و او می‌خواهد جلوی اعتیاد زنان جوان را به دخانیات بگیرد.

پیشرفت آهسته

تلاش‌های جهانی برای کاهش مرگ‌ ناشی از دخانیات از سال ۲۰۰۵ در "چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل برای مهار دخانیات" شروع شد که تاکنون ۱۸۲ کشور آن را امضا کرده‌اند.

کوشندگان مهار دخانیات بر این باورند که کشور‌ها باید فراتر از منع استعمال دخانیات در مکان‌های عمومی بروند و پیشنهاد‌های دیگر این کنوانسیون را هم اجرا کنند.

دکتر مری آسونتا مدیر تحقیقات یک سازمان مردم‌نهاد است به نام "مرکز جهانی مدیریت مهار دخانیات" که مقرش در سیدنی استرالیاست. او می‌گوید: "منع کامل دخانیات احترام به 'حق برخورداری از هوای پاک' است".

"برای مشاهدهٔ اثرات منع استعمال دخانیات بر میزان مرگ‌، این سیاست باید جامع و همراه با دیگر سیاست‌های مهار دخانیات اجرا شود، مانند وضع مالیات‌ سنگین بر دخانیات، درج هشدار‌های تصویری بر بسته‌های مواد دخانی و ممنوعیت تبلیغات این محصولات و آگاه‌سازی عمومی."

بااینکه تعداد سیگاری‌های در کل دنیا بتدریج رو‌ به کاهش است، هنوز ۱/۳ میلیارد نفر سیگاری هستند. سازمان بهداشت جهانی می‌گوید ده درصد این سیگارها از تجارت غیر‌قانونی که تابع هیچ نظام و قانونی نیست به دست مصرف‌کننده می‌رسد.

آسونتا از کشور‌های جهان می‌خواهد هشیارانه‌تر عمل کنند. او حتی دیده که دخانیات و محصولات آن در اپلیکیشن‌ها و بازی‌های محبوب کودکان تبلیغ می‌شود:

"این بی‌رحمی است که صنعتی محصولی را بفروشد که نیمی از مشتریان زیر سن قانونی را به کشتن می‌دهد و باعث مرگ تعداد زیادی از کسانی است که غیر‌مستقیم در معرض قرار می‌گیرند و دود آن را استنشاق می‌کنند. صنعت دخانیات باید تاوان آسیب‌هایی را که ایجاد کرده و می‌کند بپردازد".

'تقصیر شوهرم نیست'

نالینی اصلا قصد توسل به قانون را ندارد. او از همان سوراخی که در گلو دارد نفس می‌کشد و فقط می‌تواند غذا‌های مایع بخورد اما یاد گرفته مستقل زندگی کند.

او خود را در نبرد با سرطان پیروز می‌داند و برای اثبات آن، شروع به نواختن کلارینت کرده است. او که در رشتهٔ گیاه‌شناسی تحصیل کرده است شیفتهٔ باغبانی و گل‌‌و‌گیاه هم هست.

نالینی بیشتر وقت خود را صرف مراقبت از دو نوه‌اش می‌کند. جنانی که می‌خواهد دامپزشک بشود بیشتر اوقات برای درس‌ علوم سراغ مادر‌بزرگ می‌آید.

جنانی با شادمانی می‌گوید: "به مادر‌بزرگم افتخار می‌کنم. الهام‌بخش دیگران است. مادر‌بزرگ شوخ‌طبع و خوش‌سخن من است".

نالینی به مدارس و دانشگاه‌ها و اجتماعات گوناگون می‌رود و با اشاره به داستان زندگی خودش در مورد خطرات دود سیگار دیگران هشدار می‌دهد.

نالینی با اینکه صدایش را از دست داده و دوران پردرد و رنجی را گذرانده است، هیچ خشم و کینه‌ای به همسر فقید خود ندارد.

"من از همسرم آزرده نیستم. گله و شکایت از او چه فایده‌ای دارد؟ هیچ مشکلی را حل نمی‌کند. من واقعیت زندگی‌ام را پذیرفته‌ام و هیچ پروایی از حرف زدن درباره بیماری‌ام ندارم".

بیشتر بخوانید:

نالینی در عمرش سیگار نکشیده اما چون در تمام دوران زندگی مشترک در معرض دود مسموم سیگار شوهرش قرار داشت، به سرطان مبتلا شد. فقط او نیست، به گزارش سازمان بهداشت جهانی، ۱/۲ میلیون نفر سالانه بر اثر تنفس دود دخانیات دیگران جان خود را از دست می‌دهند.

نالینی ساتیانارایان، مادر‌بزرگ ۷۵ ساله می‌گوید: "دیگر از بینی نمی‌توانم نفس بکشم، حالا از سوراخی در گردنم نفس می‌کشم".

نالینی سیگاری نیست اما در ۳۳ سال زندگی مشترک، در معرض دود سیگار شوهرش بود. او در سال ۲۰۱۰، پنج سال پس از مرگ همسرش، دچار سرطان شد.

نالینی در حیدر‌آباد در جنوب هند زندگی می‌کند. او به بی‌بی‌سی می‌گوید: "شوهرم پشت‌سر‌هم سیگار می‌کشید. من فکر نمی‌کردم سیگار کشیدن او تاثیری بر من داشته باشد. در تمام این سال‌ها نگران تندرستی او بودم و از او می‌خواستم سیگار را ترک کند اما او هیچ تغییری در رفتارش نمی‌داد".

به گفته سازمان بهداشت جهانی دخانیات سالانه هشت میلیون نفر را می‌کشد. از این تعداد ۱/۲ میلیون نفر غیرسیگاری هستند که فقط در معرض دود سیگاری‌ها و مصرف‌کنندگان دخانیات قرارگرفته و ناخواسته دود دخانیات را استنشاق کرده‌اند.

بسیاری از آنها مبتلا به بیماری‌های مزمن مختلفی می‌شوند که عمرشان را کوتاه می‌کند.

در روز جهانی بدون دخانیات (۳۱ مه) به آسیب‌های دخانیات بر افرادی مانند نالینی می‌پردازیم که ناخواسته در معرض دود دخانیات قرار می‌گیرند.

صدای خش‌دار

نالینی، ابتدا وقتی قصه‌های جذاب و شیرین برای اولین نوهٔ دختری‌اش، جنانی، تعریف می‌کرد متوجه شد کم‌کم صدایش خش‌دار می‌شود. در مدت کوتاهی، دیگر نمی‌توانست راحت حرف بزند و نفسش هم می‌گرفت.

بیماری او را سرطان دستگاه تنفسی تشخیص دادند. پزشکان تار‌های صوتی و غدهٔ تیروئید او را با جراحی برداشتند.

"دیگر نمی‌توانستم حرف بزنم. وضعم ناامید‌کننده‌ بود. بعد پزشکان گفتند صدایم را برای همیشه از دست داده‌ام."

'همه‌جای بدنش لوله گذاشته بودند'

جنانی که حالا ۱۵ سال دارد به ‌خاطر می‌آورد ناگهان چه بر سر مادر‌بزرگ "شیرین‌سخن" آمد: "وقتی بیماریش را تشخیص دادند مدتی طولانی خانه نبود."

"وقتی به خانه برگشت من حدود چهار سالم بود. همه‌جای بدنش لوله گذاشته بودند. باید خانه را مرتب نظافت می‌کردیم و پرستاری برای مراقبت از او با ما زندگی می‌کرد. در آن سن هیچ تصور روشنی از وخامت حالش نداشتم، فقط می‌فهمیدم وضعیت مشمئز‌کننده‌ای دارد."

سرطان دستگاه تنفسی

نالینی با مراقبت‌ و رسیدگی خوب پزشکی توانست با کمک دستگاه کمک‌گفتاری ارتعاشی حرف بزند.

او دلیل این رنج و مصیبت خود را می‌داند: "به‌ خاطر سیگار کشیدن شوهرم سرطان گرفتم".

"سیگاری‌ها، بیشتر مواد سمی دخانیات را با دود بیرون می‌دهند و افرادی که ناخواسته در معرض هستند، آن را تنفس می‌کنند."

مواد سرطان‌زا

سازمان بهداشت جهانی تأکید می‌کند که "تمام انواع دخانیات مضر هستند و هیچ حد بی‌خطر و مجازی برای قرار گرفتن در معرض دود دخانیات وجود ندارد".

آنجلا چیوبانو، مدیر فنی دفتر کنترل دخانیات سازمان بهداشت جهانی منطقه اروپا می‌گوید: "دود دخانیاتی که دیگران ناخواسته در معرضش قرار می‌گیرند حاوی بیش از ۷۰۰۰ مادهٔ شیمیایی مختلف است که حدود هفتادتایش سرطان‌زا هستند. قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران باعث ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش احتمال سرطان ریه می‌شود".

دود دخانیات باعث از بین رفتن سلامت قلب نیز می‌شود: "قرار گرفتن در معرض دود دخانیات حتی به اندازهٔ یک ساعت به دیواره داخلی رگ‌های قلب آسیب می‌زند و باعث افزایش احتمال سکته قلبی می‌شود".

مرگ کودکان

سازمان بهداشت جهانی برآورد می‌کند سالانه حدود ۶۵،۰۰۰ کودک به دلیل قرار‌گرفتن در معرض دود دخانیات می‌میرند. کودکانی که در معرض دود دخانیات هستند به انواع عفونت‌ گوش مبتلا می‌شوند که ممکن است منجر به کم‌شنوایی و ناشنوایی شود.

چیوبانو می‌گوید: "احتمال بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی در کودکانی که در معرض دود دخانیات قرار می‌گیرند ۵۰ تا ۱۰۰ درصد بیشتر است، احتمال بروز آسم و تنگی‌نفس و مرگ ناگهانی نوزادان نیز بیشتر می‌شود".

ممنوعیت دخانیات

سازمان بهداشت جهانی طرفدار ممنوعیت دخانیات برای همه است. چیابانو می‌گوید: "بهترین راه برای حفظ سلامت غیر‌سیگاری‌ها قرار گرفتن در محیط‌ عاری از دخانیات است".

"اجازه ندهید هیچ‌کس در کنار شما و فرزندانتان سیگار بکشد. هوای پاک از حقوق اولیه بشر است".

بااین‌حال محدود کردن مصرف دخانیات کار آسانی نیست. تحلیل‌ مرکز تحقیقات گرند‌ویو نشان می‌دهد این صنعت در سال ۲۰۲۱ ارزشی معادل ۸۵۰ میلیارد دلار داشته؛ تقریبا دو برابر تولید ناخالص ملی نیجریه، پر‌جمعیت‌ترین کشور‌ آفریقا، که به تخمین بانک جهانی در سال ۲۰۲۰ معادل ۴۳۰ میلیارد دلار بوده است.

مرکز تحقیقات گرند‌ویو می‌گوید: "با افزایش تعداد سیگاری‌ها در مناطق در‌ حال توسعهٔ آسیا و آفریقا تقاضا برای دخانیات رو به افزایش است".

شرکت‌های بزرگ دخانیات با سرمایه‌های کلان، برای حفظ منافع خود با هر نوع محدودیتی مقابله می‌کنند و در مواردی موفق شده‌اند ممنوعیت استعمال دخانیات را به تعویق بیندازند.

نبرد طولانی

گروهی از نمایندگان مجلس قرقیزستان در سال ۲۰۱۸ تلاش کردند قانون منع استعمال دخانیات در مکان‌های عمومی را تصویب کنند.

یکی از این نمایندگان آینورا آلتی بایوا است که استدلال می‌کند دخانیات باعث سالی ۶۰۰۰ مرگ در این کشور می‌شود و منع آن در مکان‌های عمومی مصرف دخانیات را ده درصد کم می‌کند.

آنها با مخالفت شدیدی رو‌برو شدند.

'زننده و شخصی'

آلتی بایوا به‌خاطر می‌آورد: "به دلیل وابستگی بعضی از نمایندگان مجلس به صنعت دخانیات، این طرح به کمیسیون ویژه فرستاده شد، به قصد تأخیر در قانون شدن آن. مسئولان وزارت اقتصاد هم نگرانی‌هایی از کاهش درآمد مالیاتی ابراز کردند".

بعد ماجرا صورتی زننده و شخصی به خود گرفت: "گروهی در شبکه‌های اجتماعی با من و خانواده‌ام برخورد‌های ناخوشایندی کردند."

آلتی‌بایوا خستگی‌ناپذیر به مبارزه ادامه داد تا اینکه در سال ۲۰۲۱ قانون منع استعمال دخانیات در مکان‌های عمومی تصویب شد.

کار آلتی‌بایوا اما تمام نشد، کوشش آگاهی‌‌رسانی راه انداخت و حمایت‌ گروه‌های مختلف جامعه را جلب کرد:

"یک نظر‌سنجی در سال ۲۰۱۳ نشان داد استعمال دخانیات در میان مردان رو به کاهش اما در میان زنان رو به افزایش است."

فرض او این است که بسیاری از زنان، سیگاری بودن را پنهان می‌کنند و او می‌خواهد جلوی اعتیاد زنان جوان را به دخانیات بگیرد.

پیشرفت آهسته

تلاش‌های جهانی برای کاهش مرگ‌ ناشی از دخانیات از سال ۲۰۰۵ در "چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل برای مهار دخانیات" شروع شد که تاکنون ۱۸۲ کشور آن را امضا کرده‌اند.

کوشندگان مهار دخانیات بر این باورند که کشور‌ها باید فراتر از منع استعمال دخانیات در مکان‌های عمومی بروند و پیشنهاد‌های دیگر این کنوانسیون را هم اجرا کنند.

دکتر مری آسونتا مدیر تحقیقات یک سازمان مردم‌نهاد است به نام "مرکز جهانی مدیریت مهار دخانیات" که مقرش در سیدنی استرالیاست. او می‌گوید: "منع کامل دخانیات احترام به 'حق برخورداری از هوای پاک' است".

"برای مشاهدهٔ اثرات منع استعمال دخانیات بر میزان مرگ‌، این سیاست باید جامع و همراه با دیگر سیاست‌های مهار دخانیات اجرا شود، مانند وضع مالیات‌ سنگین بر دخانیات، درج هشدار‌های تصویری بر بسته‌های مواد دخانی و ممنوعیت تبلیغات این محصولات و آگاه‌سازی عمومی."

بااینکه تعداد سیگاری‌های در کل دنیا بتدریج رو‌ به کاهش است، هنوز ۱/۳ میلیارد نفر سیگاری هستند. سازمان بهداشت جهانی می‌گوید ده درصد این سیگارها از تجارت غیر‌قانونی که تابع هیچ نظام و قانونی نیست به دست مصرف‌کننده می‌رسد.

آسونتا از کشور‌های جهان می‌خواهد هشیارانه‌تر عمل کنند. او حتی دیده که دخانیات و محصولات آن در اپلیکیشن‌ها و بازی‌های محبوب کودکان تبلیغ می‌شود:

"این بی‌رحمی است که صنعتی محصولی را بفروشد که نیمی از مشتریان زیر سن قانونی را به کشتن می‌دهد و باعث مرگ تعداد زیادی از کسانی است که غیر‌مستقیم در معرض قرار می‌گیرند و دود آن را استنشاق می‌کنند. صنعت دخانیات باید تاوان آسیب‌هایی را که ایجاد کرده و می‌کند بپردازد".

'تقصیر شوهرم نیست'

نالینی اصلا قصد توسل به قانون را ندارد. او از همان سوراخی که در گلو دارد نفس می‌کشد و فقط می‌تواند غذا‌های مایع بخورد اما یاد گرفته مستقل زندگی کند.

او خود را در نبرد با سرطان پیروز می‌داند و برای اثبات آن، شروع به نواختن کلارینت کرده است. او که در رشتهٔ گیاه‌شناسی تحصیل کرده است شیفتهٔ باغبانی و گل‌‌و‌گیاه هم هست.

نالینی بیشتر وقت خود را صرف مراقبت از دو نوه‌اش می‌کند. جنانی که می‌خواهد دامپزشک بشود بیشتر اوقات برای درس‌ علوم سراغ مادر‌بزرگ می‌آید.

جنانی با شادمانی می‌گوید: "به مادر‌بزرگم افتخار می‌کنم. الهام‌بخش دیگران است. مادر‌بزرگ شوخ‌طبع و خوش‌سخن من است".

نالینی به مدارس و دانشگاه‌ها و اجتماعات گوناگون می‌رود و با اشاره به داستان زندگی خودش در مورد خطرات دود سیگار دیگران هشدار می‌دهد.

نالینی با اینکه صدایش را از دست داده و دوران پردرد و رنجی را گذرانده است، هیچ خشم و کینه‌ای به همسر فقید خود ندارد.

"من از همسرم آزرده نیستم. گله و شکایت از او چه فایده‌ای دارد؟ هیچ مشکلی را حل نمی‌کند. من واقعیت زندگی‌ام را پذیرفته‌ام و هیچ پروایی از حرف زدن درباره بیماری‌ام ندارم".

بیشتر بخوانید: