تک‌نگاری گرویس درباره ایلیا کاباکوف به فارسی منتشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، نشر نی کتاب «مردی که از آپارتمانش به فضا پرواز کرد» اثر بوریس گرویس و ترجمه اشکان صالحی را در ۸۰ صفحه و بهای ۴۸ هزار تومان منتشر کرد. گرویس فیلسوف، مورخ و منتقد هنری است که به خصوص در حوزه زیبایی‌شناسی و رسانه تخصص دارد. او در حال حاضر استاد دانشگاه هنرها و طراحی کارلسروهه است و سابقه تدریس در دانشگاه‌هایی چون دانشگاه پنسیلوانیا را نیز در کارنامه دارد. گرویس فیلسوف چپ‌گرایی است که به تاسی از تفکرات و نوشته‌های والتر بنیامین به ارزیابی مجدد هنر عصر شوراها و به خصوص واقع‌گرایی اجتماعی پرداخت و در این چارچوب نوع تازه‌ای از زیبایی‌شناسی را مطرح کرد که به تعابیر بنیامین در مورد زیبایی‌شناختی کردن سیاست و سیاسی کردن هنر مرتبط می‌شدند.

بوریس گرویس در این کتاب درباره کار دوست هنرمندش ایلیا کاباکوف نوشته است. او مسائل تألیف در مدرنیته را نیز پیش می‌کشد. آثار کاباکوف به نام هنرمندانی دیگر و خیالی آفریده می‌شوند. بدین ترتیب قاعده‌ای پنهان درباره نظام هنر مدرن آشکار می‌شود: فقط هنرمندی که نمی‌خواهد هنرمند باشد یا حتی نمی‌داند که هنرمند است هنرمند واقعی است درست همان‌طور که فقط اثری هنری که شبیه اثر هنری نیست اثر هنری واقعی است. چیدمان یک روایت است، سند رویدادی خیالی.

اما ایلیا کاباکوف کیست؟ ایلیا کاباکوف، متولد ۱۹۳۳ در اوکراین است. او در سال ۱۹۵۷ در رشته طراحی گرافیک از کالج هنری مسکو فارغ‌التحصیل شد و کار خود را با تصویرسازی کتاب کودکان دنبال کرد. در جامعه آن روز شوروی، کاباکوف یک هنرمند پیشرو غیررسمی بود.

او در ابتدا از جنبش‌های غربی چون سوررئالیسم و اکسپرسیونیسم انتزاعی الهام گرفت. سپس به همراه دیگر هنرمندانی چون اریک بولاتوف، ویتالی کومار و الکساندر ملامید، از تحول مفهوم‌گرایی که در دهه ۱۹۶۰ روی داد تأثیر پذیرفتند. اما به جای تکرار نهادینه نشده مدرنیسم غربی، به سوی نوعی تعمق و تأمل بر روی مشخصه‌های فرهنگ شوروی حرکت کردند.

کاباکوف از اوایل دهه ۱۹۷۰ از تصویرسازی به ساختن آلبوم‌هایی که در آنها متن و تصاویر با هم تلفیق شده بود روی آورد. برخی از آنها داستان‌هایی درباره هنرمندان تخیلی «غیررسمی» بود. در واقع او آوانگاردیسم را موضوع خود قرار داده بود و به آن می‌تاخت. همچنین آثار بزرگ نقاشی مانندی خلق کرد که علائم بصری و زبانی را با هم می‌آمیخت، کاری که هم هنر انتزاعی را به تمسخر می‌گرفت و هم به وقایع فرهنگ شوروی اشاره می‌کرد.

وقتی «تغییر ساختار» و «سیاست فضای باز» (پرسترویکا وگلاسنوست) در اتحاد جماهیر شوروی اعمال شد، کارهای کاباکوف نیز به خارج از شوروی راه یافت و به نمایش در آمد و خود او نیز به سال ۱۹۸۸ به غرب کوچ کرد.