توسلی : دعایی حتی برای دگراندیشان ، حرمت و احترام قائل بود

جواد مرشدی : از ویژگی های کمیاب حجت الاسلام محمود دعایی ، مدارا و تعامل مناسب او با منتقدان حاکمیت است . او ضمن حفظ اصول و باورهای خود ، بگونه ای موضع گیری و رفتار می کرد که این طیف از فعالان سیاسی ، نه فقط به دعایی بدبین نبودند بلکه با رضایت خاطر ، گزینه گفت و گو با او درباره انتقال دیدگاه های شان و حل برخی چالش های موجود را انتخاب می کردند و همواره با روی گشاده و تعامل مثبت دعایی مواجه می شدند.

محمد توسلی ، از فعالان ملی - مذهبی در گفت و گو با خبرآنلاین ضمن تمجید از تفکر و کردار انسانی و اخلاقی دعایی و منش فردی و سیاسی وی، تاکید می کند : ویژگی هایی نظیر ساده زیستی ، اخلاق مداری ، سلامت نفسانی ، مدارا و تعادلی که در رفتار سیاسی خودشان داشتند می تواند برای جامعه امروز ما آموزنده باشد. جامعه امروزما نیازمند آشنایی با خصوصیات انسانی مرحوم دعایی وتاسی به آنهاست. این گفت و گو را بخوانید :

رابطه مرحوم دعایی با ملی مذهبی ها چگونه بود؟

وقتی می گوییدد ملی - مذهبی توجه دارید که ملی - مذهبی، واژه ای است که از دهه هفتاد و انتخابات مجلس ششم آغاز شده ولی ارتباط اعضاء نهضت آزادی ایران با مرحوم دعایی به سال های قبل از انقلاب، برمی گردد. بعد از ۱۵ خرداد سال ۴۲ شرایطی برای آقای دعایی پیش آمد که مجبور شدند از ایران خارج شوند و در عراق، کنار آقای خمینی باشند ،ایشان در فعالیت رسانه ای و استفاده از امکانات آنجا برای آگاهی بخشی نقش موثری داشتند .

آن زمان آقای دعایی با آقایان دکتر ابراهیم یزدی و دکتر مصطفی چمران و سایر دوستان ما ارتباط نزدیکی داشتند و حتی در آن سفری که آقای خمینی ناچار به ترک عراق شدند، آقای دعایی با آقای یزدی تماس گرفتند و خواستند که ایشان هر چه زودتر خودشان را به عراق برسانند و پس از مشکلات پیش آمده برای ورود آقای خمینی به کویت نهایتا با پیشنهاد آقای یزدی بحث رفتن به فرانسه پیش آمد. نقش آقای دعایی و این ارتباطات با دوستان ما در خارج از کشور در اسناد تاریخی، کاملا برجسته است.

بعد از پیروزی انقلاب و در دولت موقت هم با توجه به پیشینه حضور و فعالیت آقای دعایی درعراق، بعنوان اولین سفیر ایران درعراق منصوب شدند و به دلیل توانمندی و شناختی که از شرایط داخلی عراق داشتند ، ماموریت خود را به خوبی مدیریت کردند .

ارزیابی تان از شخصیت و خصوصیات اخلاقی و منش مرحوم دعایی چیست؟

شخصیت مرحوم دعایی بسیار جای بررسی و شناخت دارد، بخصوص در جامعه امروز ما که شاخص‌های اخلاقی و شفافیت به ویژه به دلیل فساد گسترده، افت کرده است. در چنین شرایطی مدیری مثل آقای دعایی چنان با اخلاق و شفاف و با پاکدستی عمل کرده اند که می تواند الگویی شایسته برای سایر مدیران و جامعه ما باشند. ایشان زندگی ساده زیستی داشتند. خودشان به من گفتند که از موسسه «اطلاعات» حقوق نمی گیرند، بلکه یک حقوق طلبگی دارند که از دفتر آقای خامنه ای می گیرند.

شاید ایشان تنها مدیری باشند که هیچ برداشت مالی از موسسه خود نداشته است. این خیلی مهم است ،کدامیک از مدیران ما در این چهار دهه اینچنین عمل کرده‌اند؟ من نمی دانم حقوق طلبگی چقدر است ولی هر چقدر که باشد شفاف است.

ارتباطات و مناسبات شما و اعضای نهضت با ایشان چگونه بود؟

ارتباطات زیادی با ایشان داشتیم . سوای این ارتباطات، ایشان در مراسم ها و بزرگداشت های ما شرکت می کردند ،در بسیاری از موارد که بزرگان ما فوت می کردند ، از آقای دعایی می خواستیم که نماز میت بخوانند و ایشان هم با استقبال می پذیرفتند. از جمله برای دکتر یزدی ،خانم مهندس بازرگان، دکتر غلامعباس توسلی و دیگران.همیشه هم با طیب خاطر می پذیرفتند و خیلی با خضوع این کار را انجام می دادند. ایشان راننده نداشتند و همیشه خودشان با یک ماشین پیکان ساده می آمدند و می رفتند.

ویژگی هایی نظیر ساده زیستی ، اخلاق مداری ، سلامت نفسانی ، مدارا و تعادلی که در رفتار سیاسی خودشان داشتند می تواند برای جامعه امروز ما آموزنده باشد. به نظر بنده جامعه امروزما نیازمند آشنایی با خصوصیات انسانی مرحوم دعایی و تاسی به آنهاست.

ایشان طرفدار آقای خاتمی بودند و به افطاری آقای رئیسی هم می رفتند و مقبول جناح ها و طیف های گوناگون بودند .به عبارتی با عملکردی فراجناحی، نقش حلقه وصل را در پیوند جناح های رقیب بازی می کردند. این فراجناحی بودن ایشان چه ریشه ها و پیامدهایی داشت ؟

این ویژگی‌ها در شخصیت اخلاقی و ایمانی آقای دعایی ریشه داشت . ایشان برای هر انسانی، حرمت و کرامت قائل بود. هرگز، آدم ها را به انقلابی و غیر انقلابی و ... تقسیم نمی کرد و با چنین رویکردی، به همه افراد جامعه احساس قرابت و نزدیکی داشت. طبیعی است که جامعه ما متکثر است و آدم ها دارای اندیشه‌ها وروش های متفاوتی هستند. مرحوم دعایی این واقعیت را در مناسبات خود مورد توجه قرار می داد. مرحوم دعایی برای تمام انسان ها، حرمتی انسانی قائل بود وهیج وقت خودش را در سطحی برتر از دیگران نمی دید.

ازهمین رو بود که برای همه فعالان اصلاح طلب، اصولگرا و انقلابی ارزش قائل بود، وی حتی برای شخصیت انسانی افرادی که دگراندیش بودند هم حرمت و احترام قائل بود. به نظر من، امروز بیش از هر زمانی جامعه ما به شخصیت های همانند دعایی، نیاز دارد، کسانی که بین جناح ها و جریان‌های سیاسی حلقه اتصال باشند و بر مطالبات مشترک ملی تاکید بورزند، بتوانند دل آدم های رمیده را به دست بیاورند و برای جریانات مختلف تکیه گاه باشند .

خاطره‌ای از ایشان به یاد دارید؟

در این چهار دهه خاطرات زیادی با ایشان داشتیم. به عنوان نمونه، نهضت آزادی ایران در سال ۶۶ برای گفتگو در باره ضرورت تامین «آزادی مطبوعات» و «حقوق منتقدین» و همچنین ضرورت برگزاری انتخابات آزاد و سالم، درصدد برگزاری سمیناری بودیم مقرر شد ، دیداری با آقای دعایی داشته باشیم تا در این برنامه کمک و همراهی داشته باشند. ایشان با طیب خاطر پذیرفتند. بنده به اتفاق آقایان مهندس عبدالعلی بازرگان و دکتر محمد حسین بنی اسدی ماموریت داشتیم تا دیدار و گفت و گویی در همین زمینه‌ها با آقای دعایی داشته باشیم.

دو جلسه با حضور ایشان و جمعی از همکارانشان از جمله آقایان عطاالله مهاجرانی، جلال رفیع، سام، جوادی و... در محل موسسه اطلاعات برگزار شد. اگرچه هدف ما موارد بالا بود اما ایشان به ویژه آقای مهاجرانی موضوعات دیگری از جمله نقد مواضع نهضت در مورد جنگ تحمیلی، قانون اساسی و ولایت فقیه را مطرح کردند و در هر مورد پاسخ هایی از سوی دوستان ما داده می شد. نکته مهم، این است که در آن شرایط ملتهب آقای دعایی، دعوت به گفت وگوی ما را پذیرفتند و روحیه مدارای آقای دعایی ، کاملا در آن جلسات مشخص بود. باوجود اینکه بخشی از حاکمیت بودند ولی به ما هم حق دادند که در آن دیدار دغدغه‌های خودمان را درباره انتخابات آزاد و سالم و آزادی مطبوعات را مطرح کنیم و این گویای روحیه تعامل ایشان با دیگران بود. . آقای دعایی در آن شرایط با درایت و مدارا عمل کردند و سلوک اجتماعی برجسته ایشان، توجه دوستان ما را جلب کرد.

ارزیابی تان از نقش ایشان در حوزه رسانه چیست ؟

مناسبات اصلی دوستان ما با مرحوم دعایی از آنجایی آغاز شد که ایشان به‌عنوان نماینده رهبری، مدیریت موسسه روزنامه اطلاعات را پذیرفتند، به نظر من نقشی که آقای دعایی در این چهار دهه داشتند، می تواند برای کسانی که بخواهند شخصیت های بعد از انقلاب را مورد ارزیابی قرار دهند، الگو باشد.

بخاطر دارم روزنامه اطلاعات، ساختمانی قدیمی در خیابان خیام نزدیکی میدان توپخانه بود و ایشان توانستند ساختمان و تجهیزات آن را در محل جدید (شمال بزرگراه حقانی) توسعه دهند.همچنین توجه ویژه‌ای به وضعیت رفاه و معیشت کارکنان داشتند و همیشه کنار کارکنان بودند. آقای دعایی، منشی نداشتند و درب اتاق ایشان همیشه باز بود و با کارکنان آنجا خیلی محترمانه رفتار می کردند .یکی از دوستان تعریف می کرد که قراری برای یک مصاحبه با ایشان داشت وقتی می روند ناهار بخورند می بینند آقای دعایی به همان رستوران کارکنان می رود و کنار آنان غذا می خورد. این نکته خیلی مهمی است که شخصیتی که در جایگاه بالای مدیریتی قرار دارد، اما هیچ امتیازی برای خود قائل نشده و خود را مثل بقیه کارکنان می بیند.

در چنین فضایی، طبیعی است ، کارکنان او را حامی و همانند خود بدانند و نهایت همکاری و همراهی را با او داشته باشند و همین رویکرد، باوجود همه محدودیت ها، از عوامل موفقیت آقای دعایی در مدیریت روزنامه اطلاعات و بقیه نشریات موسسه بود.

بیشتر بخوانید :

• مراسم وداع با پیکر ، فراجناحی برگزار شد | اعتدال شگفتی ساز دعایی ؛ همه آمدند، از محمد خاتمی تا حسین شریعتمداری + عکس های مراسم